«Արա Նիուզ» քրտական կայքէջը կը հաղորդէ, որ թուրք պաշտօնատարներ յուլիսի վերջաւորութեան յայտարարեցին, որ կը ծրագրեն Միացեալ Նահանգներու օժանդակութեամբ հիւսիսային Սուրիոյ մէջ հաստատել ՏԱՀԵՇ-ն ազատ ապահովական գօտի մը: Հետզհետէ յաւելեալ փաստեր ցոյց կու տան, որ այդ գործողութիւնը իրականացնելէ ետք կացութիւնը կրնար վերածուիլ 1974-ին Թուրքիոյ կողմէ Կիպրոս ներխուժման կրկնօրինակին:
1974-ին, Կիպրոսը Յունաստանին կցելու նպատակով կղզիին մէջ տեղի ունեցած յոյներու պետական յեղաշրջումէն ետք, թրքական բանակը ներխուժեց Կիպրոս` պաշտպանելու համար թուրք կիպրացիները: Ներխուժման աւարտին թրքական բանակը գրաւեց կղզիին 40 առ հարիւրը: Յեղաշրջումէն ետք կարգ, կանոն եւ ժողովրդավարութիւն վերահաստատուեցան յունական Կիպրոսի կողմը, սակայն Թուրքիա բռնագրաւումին վերջ չտուաւ: 1983-ին կղզիի բռնագրաւուած հիւսիսը Կիպրոսէն անկախութիւն յայտարարեց: Թուրքիա կը շարունակէ մնալ աշխարհի վրայ միակ երկիրը, որ կը ճանչնայ այսպէս կոչուած Հիւսիսային Կիպրոսի Թրքական Հանրապետութիւնը:
Թուրքիա բռնակցումի եւ խամաճիկ պետութիւններ ստեղծելու հռչակ ունի. հիւսիսային Կիպրոսը, Սուրիոյ Ալեքսանտրեթի նահանգը եւ հիմա` Հալէպի նահանգը, ուր պիտի ստեղծուի ապահով գօտին: Թուրքիոյ այս մութ կողմը իր արմատներն ունի Համաշխարհային Ա. պատերազմի հետեւանքներուն մէջ:
Սուրիոյ մէջ մեծագոյն թիւով թիւրքմեններ կ՛ապրին Հալէպի նահանգին մէջ, սակայն Հալէպի մէջ անոնց թիւը քիչ է: Ատոր պատճառը այն է, որ Սուրիոյ մէջ թիւրքմեններու թիւը փոքր է: Ըստ կարգ մը գնահատումներու, Սուրիոյ մէջ թիւրքմեններու թիւը 100 հազար է, որ քաղաքացիական պատերազմէն առաջ Սուրիոյ բնակչութեան թիւին 0,5 առ հարիւրէն ալ նուազ է: Այս գնահատականը համահունչ է Միացեալ Նահանգներու Քոնկրեսի գրադարանի այն գնահատականին, թէ սուրիացիներուն 90 առ հարիւրը` արաբներ են եւ 9 առ հարիւրը քիւրտեր, իսկ մնացեալ 1 առ հարիւրը` հայեր, ասորիներ եւ թիւրքմեններ:
Թուրքիա թուրքերուն ցեղակից թիւրքմենները սկսած էր զինուորապէս պատրաստել, որպէսզի երբ իր կողմէ առաջարկուած Հալէպի սահմանին մօտ «ապահովական գօտի»-ն հաստատուի, թիւրքմեն զինեալ խումբերը հոն հաստատուին:
Թուրքիա միշտ ալ Սուրիոյ մէջ օգտագործած է թիւրքմենական խաղաքարտը` արդարացնելու համար սուրիական քաղաքացիական պատերազմին հարցով իր քաղաքականութիւնը: Օրինակի համար, թրքական գաղտնի սպասարկութեան` ՄԻԹ-ի կողմէ զէնքեր Սուրիոյ փոխադրուող փոխադրակառքերու տեսերիզը մեծ տարածում գտաւ: Ընդդիմադիր կուսակցութիւնները յայտնեցին, որ անոնք կը յանձնուին ՏԱՀԵՇ-ին, սակայն Թուրքիոյ վարչապետը յայտնեց, որ անոնք ուղղուած են Սուրիոյ մէջ թիւրքմեններուն:
2012-ին, Պոլսոյ մէջ Թուրքիոյ օժանդակութեամբ հաստատուած Սուրիական թիւրքմենական ազգային պլոք կուսակցութիւնը վերջերս յայտարարեց, որ ապահով գօտիին համար ոստիկաններ կը զինուորագրէ: Ընտրեալները, որոնց թեկնածութիւնը կ՛ընդունուի միայն այն պարագային, եթէ թիւրքմեն են, երկու ամիս պիտի մարզուին Թուրքիոյ մէջ, ինչ որ կը յառաջացնէ հետեւեալ հարցականը. «Ապահով գօտին միայն թիւրքմեններու կողմէ՞ պիտի ղեկավարուի»:
Գոյութիւն ունին փաստեր, որոնք ցոյց կու տան, թէ Թուրքիա կը պատրաստէ Հալէպի նահանգին մէջ իր վերահսկողութեան տակ գտնուող ինքնավար շրջան մը: Վերջին ամիսներուն Հալէպի բնակչութեան համար սուրիական լիրան թրքական լիրայով փոխարինելու շուրջ բուռն քննարկումներ տեղի ունեցան:
Այս բոլորի կողքին, Սուրիական թիւրքմենական ազգային պլոքը յայտարարեց, որ Սուրիոյ մէջ թիւրքմեններուն թիւը 3,5 միլիոն է, ինչ որ պաշտօնական աղբիւրներու գնահատականէն շուրջ 3,4 միլիոն աւելի է: Թրքական ազգայնական աղբիւրներու «Արեւմտեան Թուրքմենիստան»-ի մասին պնդումները եւս կը մտահոգեն սուրիացիները: Կարելի է ապահով կերպով ըսել, թէ մտահոգուելու տեղիք կայ:
Ապահով գօտի մը ստեղծելու Թուրքիոյ դրդապատճառներուն շուրջ լայն քննարկում կատարուած է: Գլխաւոր դրդապատճառը Աֆրին եւ Արաբ Բունար (Քոպանի) քրտական քանթոններու միացման կանխարգիլումն է: Կարելի չէ հաստատօրէն նշել, որ Թուրքիան ինչո՛ւ մտադիր է այս ծրագիրը գործադրել: Թերեւս ատոր նպատակը իսկապէս սուրիացի քաղաքացիներու եւ տեղահանուածներու պաշտպանութիւնն է` ինչպէս Թուրքիան կը պնդէ: Թերեւս Սուրիոյ մէջ քիւրտերու ազդեցութեան աճը սանձել է: Սակայն նաեւ կարելի է, որ ապահով գօտին պարզապէս թրքական սահմանին կից թիւրքմենական ինքնավար շրջանի մը հաստատման նախաքայլ մըն է: Ժամանակը պիտի բացայայտէ Թուրքիոյ իսկական նպատակները:
Այս բոլորով հանդերձ, ռուսական զինուորական միջամտութենէն ետք, Թուրքիոյ թիւրքմենական ծրագիրը դժուար թէ իրականութիւն դառնայ:
