Հարցազրոյցը վարեց` ՍԻԼՎԻ ԱԲԷԼԵԱՆ
Հայաստանի Հանրապետութեան սփիւռքի նախարարութեան կազմակերպած համահայկական մշակութային փառատօներու ծիրին մէջ կայացաւ «Երգում ենք Կոմիտաս» փառատօնը 24-27 սեպտեմբեր: Լիբանանէն փառատօնին մասնակցեցաւ սոփրանօ Շողիկ Թորոսեան: Այս առթիւ «Ազդակ» հարցազրոյց մը ունեցաւ Շողիկ Թորոսեանին հետ` տեղեկանալու փառատօնին եւ անոր մասնակցութեան մանրամասնութիւններուն մասին:
«ԱԶԴԱԿ».-Խօսինք «Երգում ենք Կոմիտաս» փառատօնի համերգներուն մասին:
ՇՈՂԻԿ ԹՈՐՈՍԵԱՆ.- «Երգում ենք Կոմիտաս» համահայկական փառատօնը նուիրուած էր Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակին եւ Կոմիտաս վարդապետի ծննդեան 145 ամեակին: Փառատօնին իրենց մասնակցութիւնը բերած էին մօտ 12 երկիրներէ ժամանած հայ եւ օտարազգի երգիչներ, երաժիշտներ, երգչախումբեր: Ես ներկայացուցի Լիբանանը եւ Լիբանանի Համազգային հայ կրթական եւ մշակութային միութիւնը: Փառատօնը իրագործուեցաւ երեք օրերու ընթացքին: Բացման հանդիսաւոր համերգէն առաջ, բոլոր մասնակիցներու մասնակցութեամբ Կոմիտասի անուան պանթէոնին առջեւ տեղի ունեցաւ հոգեհանգստեան արարողութիւն, ուր ելոյթ ունեցաւ Հայաստանի սփիւռքի նախարար Հրանուշ Յակոբեան: Այդ օր ես ներկայացուցի Կոմիտասի անզուգական «Անտունին», որ մեծ ընդունելութիւն գտաւ ներկաներուն կողմէ: Իսկ Երուսաղէմէն ժամանած մասնակիցը ներկայացուց Կոմիտասի «Հով առէք» երգը: Այս ձեռնարկի աւարտին բոլոր մասնակիցները հիւրընկալուեցան սփիւռքի նախարարութեան կողմէ: Իսկ երեկոյեան փառատօնի բացման հանդէսը կայացաւ Կոմիտասի անուան սենեկային երաժշտութեան տան մէջ: Հիասքանչ հնչեցին Կոմիտասի ստեղծագործութիւնները` հայ եւ օտարազգի երաժիշտներու կատարմամբ:
26 սեպտեմբերին մասնակիցները երաժշտական ծրագիր մը ներկայացուցին Վանաձորի մէջ, իսկ 27 սեպտեմբերին կայացաւ փառատօնին պաշտօնական փակումը Կոմիտասի անուան սենեկային երաժշտութեան տան մէջ: Փառատօնի փակման հանդիսութեան կոմիտասեան երգերու շարանով ելոյթ ունեցան Հայաստանի պետական ակադեմական երգչախումբը` Յովհաննէս Չէքիջեանի խմբավարութեամբ, Աննա Մայիլեան եւ իր սաները, Գերմանիայէն դաշնակահարուհի մը, Յունաստանէն կիթառահար Յակոբ Քոլանեան եւ այլ երգիչներ ու երաժիշտներ, որոնք թէ՛ անհատ եւ թէ՛ խմբային կատարումներով ներկայացուցին Կոմիտաս: Ինչպէս անցեալ տարի, այս տարի ալ բոլոր մասնակիցներուն բաժնուեցան հաւաստագրեր :
«Ա.».- Ինչպէ՞ս մեկնաբանուեցաւ Կոմիտաս օտարներուն կողմէ:
Շ. Թ.- Փառատօնի ընթացքին Կոմիտասի ստեղծագործութիւնները կատարեցին ոչ միայն աշխարհի չորս կողմերէն ժամանած հայ երաժիշտներ ու երգիչներ, այլ նաեւ` օտարազգիներ: Իրապէս հաճելի էր կոմիտասեան բարձրորակ երաժշտութիւն ունկնդրել տարբեր երկիրներէ ժամանած անհատ կատարողներու եւ երգչախումբերու կողմէ, որոնցմէ իւրաքանչիւրը իւրայատուկ էր իր ոճով ու ներկայացմամբ:
Ուշագրաւ էին մեկնաբանութիւնները շուէտացի Ուիլունտ Անն-Քրիստինէի, որ մէկ տուն հայերէն երգեց, ապա շարունակեց շուէտերէն, ճափոնցի Ուլալա Ինոուէի, որուն կ՛ընկերակցէր հայ ջութակահար մը, Գերմանիայէն թրքուհի մը` Լեման Շթէյնի: Այս բոլոր կատարումները ապացուցեցին հերթական անգամ, որ Կոմիտաս համամարդկային արժէք կը ներկայացնէ:
«Ա.».- Բացի համերգներէն ի՞նչ ծրագիրներ նախատեսուած էին մասնակիցներուն սփիւռքի նախարարութեան կողմէ:
Շ. Թ.- Սփիւռքի նախարարութեան նախաձեռնութեամբ փառատօնին բոլոր մասնակիցներս միասնաբար այցելեցինք Ծիծեռնակաբերդ, Հայոց ցեղասպանութեան թանգարան, Վանաձոր, Էջմիածին, Կոմիտասի անուան պանթէոն: Ըսեմ, որ պանթէոնին մէջ բացուած է Կոմիտասի նուիրուած նոր թանգարան մը, ուր տեղադրուած են Կոմիտասի նկարներ, իրեր, գործեր, անոր դաշնակը: Կրնամ ըսել, որ մեր ժամանակը գրեթէ անցուցինք փորձերով ու համերգներու պատրաստութեամբ:
«Ա.».- Ի՞նչ ծրագիրով ելոյթ ունեցաք:
Շ. Թ.- Նախ ըսեմ, որ ինծի ընկերակցեցաւ դաշնակահար Տաթեւիկ Եսայեանցը, որ շատ տաղանդաւոր դաշնակահար է: Նախապատրաստական բոլոր աշխատանքները, փորձերը հեզասահ ընթացան եւ յաջողութեամբ ներկայացուցինք մեր բոլոր ելոյթները: Փառատօնի բացման հանդիսութեան ներկայացուցի Կոմիտասի անզուգական «Անտունին» եւ «Հայաստան» երգերը, որոնք մեծ արձագանգ ձգեցին: Երկրորդ օրը կրկին մեկնաբանեցի «Անտունին»: Փակման ծրագիրը կրճատուեցաւ, որովհետեւ զուգադիպեցաւ միւռոնօրհնէքին, հետեւաբար իւրաքանչիւր մասնակիցի սահամանափակուեցաւ մէկ կատարումով. ես ներկայացուցի «Կռունկ»-ը:
«Ա.» .- Տարբերութիւն մը զգացի՞ք Հայաստանի եւ Լիբանանի մէջ ձեր կատարումներուն միջեւ:
Շ. Թ.- Յաջորդաբար երկրորդ տարին է, որ ես ելոյթ կ՛ունենամ Երեւանի մէջ: Այս տարի ներկայացուցի միայն Կոմիտաս: Ինծի համար Երեւանի մէջ ելոյթ ունենալը, որ տարիներէ ի վեր փափաքած եմ, տարբեր զգացում է: Փա՛ռք Աստուծոյ, որ առիթը ներկայացաւ եւ կրցայ ինքզինքս փաստել ու արդարացնել Երեւանի մէջ: Գեղեցիկ զգացում է ներկայացնել ծննդավայրդ` հայրենիքիդ մէջ: Երկուքն ալ ինծի կը պատկանին: Բայց կրնամ ըսել, որ Երեւանի մէջ ելոյթ ունենալը մեծ պատասխանատուութեան տակ կը դնէ զիս, որովհետեւ ժողովուրդին զգալի մասը ունի երաժշտական կրթութիւն. կրնայ ազատօրէն տալ իր գնահատականը ու արժեւորել տարուած աշխատանքը: Հայրենիքդ է հողը, որուն վրայ կանգներ ես ու կը մեկնաբանես դասական երաժշտութիւն. հիանալի՛ է: Հակառակ որ արտասահման կ՛ապրինք, բայց կը կրենք Երեւանը մերը ըլլալու ու մայրենի ըլլալու զգացումն ու գիտակցութիւնը: Հետեւաբար մարդ իր հողին վրայ աւելի հպարտ կը ստեղծագործէ:
Իրականութեան մէջ տարբերութիւն չկայ Երեւանի, Լիբանանի կամ աշխարհի տարբեր մասերուն վրայ իմ կատարումներուս միջեւ: Ես ո՛ւր որ եմ, իմ լաւագոյնս կ՛աշխատիմ ներկայացնել հանդիսատեսին ինչ ազգի ալ պատկանի ան, ու հայ երգը, հայ մշակութային արժէքները հասցնել անոր: Տարբերութիւնը կը կարծեմ կը կայանայ ունկնդիրներուն միջեւ, որովհետեւ ամէն միջավայր ունի որոշ երաժշտական կրթութիւն:
«Ա.».- Ի՞նչ էին ձեր տպաւորութիւնները:
Շ. Թ.- Ինծի համար մեծ պատիւ էր ներկայացնել Լիբանանը եւ Համազգայինը Հայաստանի մէջ: Երեւանի մէջ շատ հարազատ կը զգայի, որովհետեւ հայրենիքիս մէջն էի: Համերգներու աւարտին շատեր կը մօտենային ինծի ու զարմանքով հարց կու տային, թէ ինչպէ՛ս Լիբանանի մէջ ստանալով երաժշտական կրթութիւն` բարձրարուեստ կատարումով հանդէս եկայ: Կը քաջալերէին ջերմօրէն, կը գանահատէին: Ինծի համար անսահման ուրախութիւն էր, երբ Կոմիտասի անուան երաժշտանոցի հայկական եւ հոգեւոր երգերու բաժանմունքի պատասխանատուներ եւ մասնագէտներ մօտեցան ու արուեստս քաջալերեցին: Թէեւ շատեր ծանօթ էին լիբանանահայ գաղութին, բայց չէին կրնար պատկերացնել, որ Հայաստանէն դուրս կարելի ըլլայ Կոմիտաս մեկնաբանել այսքան անաղարտ ու յստակ երգեցողութեամբ: Ամբողջ ժամանակը ես զգացուած էի: Շատ գոհ էի ու երախտապարտ` մասնակցելուս համար: Փառատօնը նպաստեց, որ ծանօթանամ այլ արուեստագէտներու, նոր կապեր հաստատեմ երաժիշտներու, մասնագէտներու հետ: Յայտնեմ, որ արդէն Երգիչներու միջազգային ընկերութեան վարիչ տնօրէն Նուարդ Յովակիմեան զիս նշանակեց այդ կազմակերպութեան ներկայացուցիչը Լիբանանի մէջ: Այս ընկերութիւնը կ՛աշխատի համերգներ կազմակերպել երկիրներու մէջ, կը հրաւիրէ երգիչներ, մրցումներ կ՛իրագործէ ուսանողներուն միջեւ եւ այլն:
Հոգեպէս հանգիստ եմ, որ ամէն բան բարեյաջող ընթացք ունեցաւ եւ լաւ արդիւնքով, գնահատականներով վերադարձայ ծննդավայրս` Լիբանան: Յաջողեցայ նաեւ յառաջիկային նոր ծրագիրներ մշակել:
Այս փառատօնը, իմ կարծիքովս, մէկտեղեց հայրենիքի եւ սփիւռքի մշակութային ներուժը, նպաստեց Հայաստան-սփիւռք մշակութային կապերու սերտացման ու զարգացման: Նման ձեռնարկները լաւագոյն միջոցներն են, որ սփիւռքահայ արուեստագէտն ու երաժիշտը Հայաստանի մէջ ապրող ու ստեղծագործող արուեստագէտներուն հետ շփում ունենայ, գաղափարներ ու տեսակէտներ մշակէ, աշխատանքի դաշտը կայունացնէ:
Հայաստանի մէջ խորապէս կ՛ուսումնասիրուի դասական երաժշտութիւնը: Հոն երաժշտական կրթութեան կարելիութիւններն ու հնարաւորութիւնները անսահման են: Օփերայի առկայութիւնը ինքնին բաւարար ապացոյց է ըսածիս: Մենք պէտք է գնահատենք եւ մանաւանդ հնարաւոր չափով օգտուինք Հայաստանի երաժիշտներէն, անոնց գիտութենէն ու փորձառութենէն: Չբաւարարուինք մեր գիտցածով. մարդ սորվելու եւ մասնագէտէն ընդունելու փափաք պէտք է ունենայ, որպէսզի ինքզինք զարգացնէ:
Շնորհակալութիւն պէտք է յայտնել սփիւռքի նախարարութեան` փառատօնի իրականացման առնչութեամբ, որովհետեւ այս համերգներով նախ պատգամ տրուեցաւ տէր կանգնելու Կոմիտասի մեծ արուեստին, ապա խորապէս շեշտուեցաւ համախմբուածութեան անհրաժեշտութիւնը մեր ազգային կեանքին մէջ:
«Ա.».- Լիբանանի արուեստասէր հասարակութեան եւ մանաւանդ նոր սերունդին ի՞նչ ունիք ըսելիք:
Շ. Թ.-Նոր սերունդը երբեք պէտք չէ մեղադրել դասական երաժշտութենէն անգիտակ ըլլալուն համար, որովհետեւ մանուկը չի գիտեր` ի՛նչ պիտի լսէ, չի գիտեր` ի՛նչ երաժշտութիւն պիտի ընտրէ, այդ մէկը կ՛ընեն իր ծնողներն ու շրջապատը: Ճիշդ է, որ ամէն երաժշտութիւն իր տեղը ունի, ինչպէս` ժողովրդայինը, էսդրատան, բայց մանուկը երբ նոր պիտի թրծուի երաժշտութեան մէջ, ծնողները պարտաւոր են ստեղծել անոր համար այն միջավայրը, որ նպաստէ դասական երաժշտութիւն ունկնդրելու: Իսկ դպրոցի մէջ երաժշտութեան ուսուցիչները պարտաւոր են աշակերտներուն մաքուր ու ճիշդ երաժշտական կրթութիւն տալ` ունկնդրել տալով նաեւ դասականը, որովհետեւ փոքրերը չեն գիտեր զանազանել լաւ երաժշտութիւնը անորակէն:
Համաշխարհայնացման հոսանքը զօրաւոր է, բայց վերջին տարիներուն կը զգամ, թէ հետաքրքութիւնն ու կապը դասականին հանդէպ քիչ մը աւելի խորացած է: Երբ նոր սկսայ երաժշտութիւն դասաւադել, ուղղակի կը զարմանայի, որ փոքրիկները տեղեակ չեն դասականէն, չեն ուզեր լսել, հաճելի չէ իրենց, բայց հիմա կը հաստատեմ, որ բաւական վարժ են դասական ունկնդրելու:
Իսկ ինչ կը վերաբերի լիբանանահայ գաղութին, կրնամ ըսել, որ, իւրաքանչիւր համերգէ ետք կը զգամ, որ ունկնդրողներուն թիւը աւելի կը մեծնայ. սա կը նշանակէ, որ հետաքրքութիւնը կ՛աւելնայ: Իմ պարտաւորութիւնս է ժողովուրդը հետզհետէ մղել ունկնդրելու նաեւ դասական երաժշտութիւն եւ ունենալու երաժշտական բազմատեսակ ճաշակ: Երկար տարիներու պատերազմական մթնոլորտն ու անոր դաժանութիւնը պատճառ դարձան, որ ժողովուրդը հեռու մնայ դասական համերգներէ ու երգահանդէսներէ: Ճնշող վիճակէն դուրս գալու համար ժողովուրդը հակում ունէր դէպի այլ ժանրեր, կը նախընտրէր ոչ դասականը: Բայց յետպատերազմեան տարիներուն կարելի եղաւ յաղթահարել այս կացութիւնը: Հետզհետէ գաղութը սկսաւ ինքզինք գտնել եւ կրկին վերադարձաւ դասականին: Մեր ազգային երաժշտութիւնը ինքնին դասական է, չունինք թոյլ ու տկար մեղեդիներ: Վերջապէս, կը հաւատամ, որ պայման չէ, որ ամէն մարդ սիրէ դասականը, բայց որպէս ազգային արժէք ու ժառանգութիւն` ամէն հայ պարտաւոր է զայն յարգել ու արժեւորել:
