«ՆՈՐ ՄԱՐՄԱՐԱ»
Ատհայի տօնի արձակուրդի օրերուն մեր ուշադրութիւնը գրաւեց «Ճումհուրիյէթ»-ի հինգշաբթիի թիւին մէջ Այշէ Եըլտըրըմի յօդուածը, որ կը վերաբերէր Էրզրումի մէջ կատարուած դատավարութեան մը ընթացքին կին դատաւորի մը կողմէ քիւրտերու ու հայերու դէմ արտասանուած խօսքերուն: Այս կին դատաւորն ալ, հակառակ որ հոն բազմած էր արդարութիւն ու իրաւունք բաշխելու համար, անօրինակ զայրոյթով մը խօսեր է քիւրտերուն դէմ ու զանոնք նախատել կարծեր է «բոլորդ ալ հայ էք» ըսելով:
Հարցը հետեւեալն է: Համզա Պուլութ անուն քիւրտ մը եւ անոր քիւրտ մօտաւորապէս 25 ընկերները դատի տրուած էին, որովհետեւ անոնք որոշած էին հացադուլ գործադրել բողոքելու համար Սուրուչի մէջ գործուած սպանդներուն դէմ: Այս պատճառով ալ անոնք դատարան յանձնուեցան: Համզա Պուլութ ու ընկերները դատավարութեան ընթացքին ըսին, որ իրենք քիւրտ են եւ իրենք զիրենք աւելի լաւ կը պաշտպանեն, եթէ քրտերէն խօսին: «Այո՛, մենք հայ ենք, թուրք, արաբ, քիւրտ ենք, հոս ենք, մենք զմեզ մայրենի լեզուով պիտի պաշտպանենք», ըսաւ Պուլութ: Այս խօսքին վրայ է, որ կին դատաւորը սաստիկ զայրացաւ ու պոռաց.
«Քիւրտ չկայ, թո՛ւրք էք: Քրտերէն ըսուած բան մը չկայ: Այս պետութեան դպրոցներուն մէջ կարդացիք ու պետութեան հացը կերաք: Թրքերէն խօսեցէք, մի՛ դաւաճանէք պետութեան: Ահաբեկիչ էք, կը դաւաճանէք, հայ էք»:
Ըստ յօդուածագրին, կին դատաւորը սաստիկ զայրացած էր ու դեռ կը պոռար.
«Դո՛ւրս նետեցէք ասոնք: Ամէն օր ձեր ընկերները կը սպաննեն, մեր ոստիկանները կը սպաննեն, ես կին ըլլալով հանդերձ, ասոնց դէմ կը պայքարիմ, իսկ դուք հոս ձեր տեղերը հանգիստ կը նստիք ու հանդիսատես կը մնաք: Ասոնք ալ հայու պէս են: Եթէ առաջքը չառնուի, ով գիտէ` ի՛նչ կը պատահի»:
Յօդուածագիրը կը գրէ, որ ամբաստանեալները այս անսպասելի պոռթկումին դիմաց շշմեցան, բայց դիմում կատարեցին դատական աւելի վերին իշխանութիւններու ու գանգատեցան իրենց ցոյց տրուած վերաբերումէն: Ասիկա ցնցիչ է, որովհետեւ կը յիշեցնեն, որ 24 յունուար 2013 թուականին խորհրդարանը, լարուած մթնոլորտի մէջ ընդունած է դատարաններու մէջ մայրենի լեզուով ինքնապաշտպանութիւն ընելու իրաւունք մը: Փափաքողը կրնար քրտերէն ինքնապաշտպանութիւն ընել, վճարելով թարգմանիչի մը ծախսերը: Յօդուածագիրը կը նշէ, որ կ՛երեւի թէ «Արդարութիւն եւ բարգաւաճում» կուսակցութեան կառավարութիւնը սառնարանի մէջ դրած էր ո՛չ միայն քրտական հաշտութեան գործընթացը, այլ նաեւ` մայրենի լեզուով ինքնապաշտպանութեան իրաւունքը:
Յօդուածին ամէնէն ցնցիչ մասը վերջաւորութիւնն է: Այսպէս կ՛եզրակացնէ Այշէ Եըլտըրըմ:
«Կին դատաւորին կողմէ ըսուած` «Ասոնք ալ հայ են» նախադասութեան նմանները Ճիզրէի մէջ փողոց ելլելու արգելքի օրերուն լսած էինք նաեւ ոստիկաններու բերնէն. «Բոլո՛րդ հայ էք, ձեր բոլորը պիտի սատկեցնենք»: Ոստիկաններու այս խօսքը օրեր շարունակ արձագանգած էր Ճիզրէի փողոցներուն մէջ: Հանրապետութեան նախագահի խորհրդական Պուրհան Գուզուն ալ կրցած էր ըսել. «Սպաննուած ահաբեկիչները անպայման պէտք է քննուին, պիտի տեսնուի, որ անոնց մեծ մասը թլփատուած չէ»: Պետութեան ապահովութեան պաշտօնեաներուն ու այլ ղեկավարներուն համաձայն, բոլոր քիւրտերը իրականութեան մէջ հայ են: Առաջ «քիւրտ չկայ, լեռնային թուրք կայ» կ՛ըսէին, իսկ հիմա հասեր ենք «Ամէն քիւրտ ՔԱԿ-ի անդամ է եւ ՔԱԿ-ի անդամ ամէն քիւրտ ալ հայ է» ըսելու կէտին: Հին շրջաններու Թուրքիոյ մէջ «Համայնավարները թող Մոսկուա երթան» կ՛ըսէին, իսկ հիմա մի՛ զարմանաք, եթէ նոր Թուրքիոյ մէջ ալ ըսեն. «Քիւրտերը Հայաստան թող երթան»:
