Հայրենի «168 ժամ» լրատուական կայքը հարցազրոյց մը կատարած է ՀՅԴ Բիւրոյի քաղաքական ներկայացուցիչ, Ազգային ժողովի ՀՅԴ խմբակցութեան ղեկավար Արմէն Ռուստամեանի հետ: Ստորեւ` հարցազրոյցը:
ՀԱՐՑՈՒՄ.- Պարո՛ն Ռուստամեան, ռուսական շրջանակները սկսել են բացասական տեսակէտներ արտայայտել Հայաստանում սահմանադրական փոփոխութիւնների մասին: «Դէմ» փաստարկներից մէկն է, օրինակ, ԵՏՄ նախագահների հանդիպման ժամանակ Հայաստանն ո՞վ պէտք է ներկայացնի, կամ արագ որոշում է պէտք կայացնել` ինչպէ՞ս պէտք է դա արուի եւ նման այլ հարցեր: Ի՞նչ կարծիքի էք այս մասին:
ԱՐՄԷՆ ՌՈՒՍՏԱՄԵԱՆ.- Նախ` չառանձնացնելով որեւէ երկիր, որովհետեւ ես չեմ ուզում, որ տուեալ երկրի դէմ հնչեն յայտարարութիւնները, որովհետեւ մենք ինչ անում ենք, անում ենք յանուն Հայաստանի: Ես վստահ եմ, որ այն համակարգը, որ մենք ուզում ենք ներդնել` խորհրդարանական կառավարման, շատ աւելի է մեծացնելու Հայաստանի անկախութեան մակարդակը, որովհետեւ մի հոգի որոշում չի ընդունում: Օրինակ` հիմա արտաքին քաղաքականութիւնը որոշում ու իրականացնում է նախագահը: Հէնց այդ դրոյթը փոխուել է, դա մշակում եւ իրականացնում է կառավարութիւնը, այսինքն` կոլեգիալութիւն (ոչ միանձնութիւն-Խմբ.) գոյութիւն ունի, եւ ոեւէ մէկը չի կարող փոխարինել նոյն կոլեգիալ մարմինին: Վարչապետը չի փոխարինում կառավարութեանը, այլ իրականացնում է այն որոշումները, որոնք կառավարութիւնն ընդունել է:
Հ.- Հէնց դա խնդիր չի՞ առաջացնում ԵՏՄ տեսանկիւնից:
Ա. Ռ.- Հիմա քանի որ վարչապետը չի փոխարինում կառավարութեանը, չի կարող նաեւ ներկայանալ այն անձը, որը կարող է միանձնեայ որոշումներ կայացնել: Սա մեզ համար լաւ է: Կարող է ուրիշների համար վատ է, որոնք սովոր են նստել եւ տեսնել էնպիսի անձանց, որոնք միանձնեայ կ՛որոշեն:
Հ.- Բայց մեզ համար լաւ էր ԵՄ գնալը, ոչ թէ ԵՏՄ:
Ա. Ռ.- ԵՄ գնալը լաւ էր, բայց ամէն ինչ ժողովրդի գիտութեամբ տեղի չունեցաւ, որովհետեւ որոշողը մէկն էր, եւ ոեւէ մէկը չէր կարող ասել, որ այդ մէկը գերազանցել է սահմանադրական լիազօրութիւնները, որովհետեւ տրուած է նախագահին այդ լիազօրութիւնը: Հիմա սա մեզ բերելու է շատ աւելի մեծ անկախութիւն եւ պաշտպանուածութիւն, որ գոնէ որոշումները կայացուեն ոչ թէ մէկ անձով, այլ կայացուեն կոլեգիալ մարմինով եւ նաեւ` ԱԺ անմիջական մասնակցութեամբ: Հիմա վերադառնանք նաեւ մեր անցեալին. եթէ բոլոր որոշումները, նոյն հայ-թուրքականից սկսած, անցնէին ԱԺ-ով, բոլորովին այլ որակ կ՛ունենայինք, ու բոլորովին այլ որոշումներ ու լուծումներ կը կայացուէին: Այսինքն մենք սրանով տեսնում ենք, որ ընդհակառակը, մեր անկախութեան մակարդակն աւելի է բարձրանում: Իսկ ինչ վերաբերում է ֆորմալ (ձեւական-Խմբ.) առումով նախագահների հաւաքներին, ապա այժմ աւելի մեծ աշխարհաքաղաքական կենտրոն է ամրապնդւում ՊՐԻՔՍ-ը, որի մէջ, օրինակ` Հնդկաստանը խորհրդարանական համակարգ ունի: Այսինքն այդպէս չէ, որ Հայաստանը միակն է լինելու եւ, օրինակ, Հնդկաստանի հետ միասին կը ներկայանանք որպէս խորհրդարանական կառավարման համակարգ ունեցող երկիր: Ինչո՞ւ մի դէպքում կարելի է յարաբերուել, միւս դէպքում` ոչ:
Հ.- Բայց Մոսկուան մեզ թելադրեց սեպտեմբերի 3-ի որոշումը, իսկ մինչեւ ՊՐԻՔՍ-ը` ԵՏՄ կազմում ենք, որի նախաձեռնողը Ռուսաստանն է:
Ա. Ռ.- Դա մեզ պէտք չէ, որ ինչ-որ մէկը մեզ որոշում թելադրի:
Հ.- Ի՞նչ պաշարներ, ի՞նչ ներուժ ունի Հայաստանը, որ այս դէպքում հակադրուի:
Ա. Ռ.- Այն ներուժն ունի, որ կառավարման համակարգն է փոխւում:
Հ.- Իսկ եթէ չթողնեն գործը հասնի հանրաքուէի կամ հանրաքուէն խափանեն:
Ա. Ռ.- Ես չեմ կարծում, որ հանրաքուէն կը խափանեն: Այդքան պէտք չէ գերագնահատել դրսի ազդեցութիւնները, որ` կարող է չթողնեն: Ուղղակի որեւէ մի երկիր չի կարող ազդել տուեալ երկրում քաղաքական համակարգը փոխելու հետ կապուած գործընթացների վրայ: Ուղղակի միջամտութեամբ չի կարող նման բան տեղի ունենալ: Հակառակը, եթէ ինչ-որ բան կորցրել ենք Եւրամիութեան հետ յարաբերութիւններում, հիմա այս հարցով շատ հեշտ կարող ենք վերագտնել դա: Եւ պատահական չէ, որ եւրոպական միւս բոլոր կառոյցները ողջունում են այս գործընթացը: Օրինակ` Եւրոպայի խորհուրդը ողջունում է, ես մոնիթորինկի (վերահսկումի-Խմբ.) յանձնաժողովում եմ, եւ շատ դրական են վերաբերում այս փոփոխութիւններին:
Հ.- Եւ ինչը ողջունում են Եւրոպայում, չեն ողջունում Քրեմլինում, այս խնդիրը կայ ու մնում է:
Ա. Ռ.- Այդ խնդիրը միշտ էլ եղել է, բայց եթէ մենք կառչած ենք մնում մեր նուազագոյն անհրաժեշտ կենսական նշանակութիւն ունեցող պահանջներից եւ շահերից, ոեւէ մէկը չի կարող մեզ այդ ճանապարհից շեղել, ես վստահ եմ: Պէտք չէ գերագնահատել նոյն գերտէրութիւնների դերակատարութիւնը ամենամանրամասն խնդիրների մէջ: Եթէ մենք ազգովի որոշել ենք այդ ճանապարհով գնալ, նրանք չեն կարող մեզ այլ բան պարտադրել: Գուցէ ոեւէ մէկին դուր չգայ, որ մենք ընդհանրապէս անկախութիւն ենք հռչակել ու, եթէ յետ գնանք այն տարիները, եթէ իրենց լսէինք, անկախութիւն էլ պէտք չէ հռչակէինք: Բայց ի վերջոյ ազգը ազգ է նրանով, որ կարողանում է իր շահը պաշտպանել, ինչքան էլ միւսներին դուր չգայ:
Հ.- Ռուսաստանում բազմահազար հայրենակիցներ ունենք, որոնք աշխատանքային միկրանթներ են, արդեօք նրանց հետ կապուած խնդիրներ չե՞ն առաջանայ:
Ա. Ռ.- Ես կարծում եմ, որ մենք այդպիսի խնդիր չենք ունենալու: Կարող է ոմանց դուրը չգայ, Ռուսաստանում ինչ-որ շրջանակների, որովհետեւ, մեզանից լաւ են հասկանում, որ սա անկախութեան մակարդակի բարձրացում է նշանակում: Եւ այն յայտնի խօսքը` «Ո՞ւր կը մնայ Հայաստանը», կարող է հող չունենալ, բնականաբար կարող է մի քիչ անհանգստանան: Բայց մենք պէտք է նրանց հանգստացնե՞նք անընդհատ, չէ՛ մենք պէտք է մեր խնդիրները լուծենք:
Հ.- Այսինքն կարծում էք, որ Հայաստանը կը կարողանա՞յ դիմակայել:
Ա. Ռ.- Այո՛, ու հիմա քաղաքական ուժերը թող մտածեն, որոնք «Ոչ»-ի արշաւ են ուզում սկսել` ո՞ւմ ջրաղացին են ջուր լցնում: Եւրոպական արժէքներից էին խօսում, Հայաստանի անկախութեան ձեռքբերման կարեւոր հանգամանքից էին խօսում, հիմա «Ոչ» են ասում, որ ի՞նչ լինի: «Ոչ» են ուզում նրանք, ովքեր չեն ուզում, որ մեր անկախութեան մակարդակը բարձրանայ:
