ԹԱԹՈՒԼ ՅԱԿՈԲԵԱՆ
Բազմաթիւ ներքին եւ արտաքին գործօններ կան, որոնք ազդում են Հայաստանի ինչպէս ներքաղաքական, այնպէս էլ արտաքին քաղաքական զարգացումների վրայ: Այդ պատճառով բարդ եւ անշնորհակալ գործ կը լինի կանխատեսել, թէ ինչպիսի՛ հանգուցալուծում, ինչպիսի աւարտ կ՛ունանայ Մարշալ Բաղրամեան պողոտայում շարունակուող ընդվզումը` ընդդէմ ելեկտրականութեան գնի 7 դրամով թանկացման:
Ներկայացնենք հիմնական եւ հնարաւոր զարգացումներն ու հանգուցալուծումները:
Առաջին. Հայաստանի իշխանութիւնները գտնում են ձեւը եւ չեղեալ յայտարարում 7 դրամի աւելացումը: Բաղրամեան փողոցը նահանջում է եւ` տուն գնում: Երբ քո պահանջը թեքնիք է եւ քո պահանջին տրուել է լուծում, ապա դու ստիպուած ես լինում սեղմել իշխանութիւնների` քեզ անվերջ կեղեքող, ընտրութիւններ կեղծող ձեռքը: Յաջորդ անգամ դու տեսականօրէն հնարաւորութիւն ես ունենում նոր Բաղրամեան ունենալ, երբ 7 դրամով կրկին բարձրացնում են ելեկտրականութեան, ջրի, կազի, հասարակական փոխադրամիջոցների գինը: Այսպիսով, մինչ դու պայքարում ես հետեւանքների դէմ, իշխանութիւնները քո համար անդադար հետեւանքներ է ստեղծում ու քեզ հալումաշ անում Բաղրամեան պողոտայում կամ Ազատութեան հրապարակում:
Կարծիքներ են հնչում, որ այն, ինչ կատարւում է Բաղրամեան պողոտայում, ընդհանուր առմամբ կառավարւում է իշխանութիւնների կողմից: Այս վարկածի օգտին են խօսում որոշ փաստեր` ցուցարարների շարքում քիչ չեն իշխանամէտ տրամադրութիւններ ունեցող փորձագէտներ, լրագրողներ, քաղաքագէտներ, քաղաքական գործիչներ, շոու պիզնեսի ներկայացուցիչներ: Պէտք չէ բացառել, որ իշխանութիւնները խրախուսում են այդ մարդկանց ներկայութիւնը, վերահսկելի հեռուստաընկերութիւններով լուսաբանում ցոյցերը, որպէսզի վարկաբեկեն շարժումը: Միւս կողմից, փաստ է, որ ցուցարարների շարքում են իշխանափոխութեան ձգտող ուժեր, ծայրայեղ ընդդիմադիր հայեացքներով գործիչներ: Այսպիսով, ի տարբերութիւն Հայաստանում նախկինում տեղի ունեցած զանգուածային ցոյցերի, այսօր Բաղրամեան պողոտան ներառել է հասարակութեան ամենատարբեր շերտերի ու հայեացքների տէր մարդկանց:
Երկրորդ. իշխանութիւնները յստակ որոշումներ չեն ընդունում, ձգձգում են 7 դրամի հարցը, տարբեր խոստումներ տալիս, ժամանակ շահում, բայց նաեւ ցուցարարների դէմ այլեւս բռնութիւններ չեն կիրառում (ինչպէս յուլիսի 23-ի գիշերը): Այսպիսով, շարժումը կամաց-կամաց մարում է, մարդիկ յոգնում են անորոշութիւնից եւ ամառուայ շոգից, ցուցարարների տարբեր խմբերի միջեւ առաջանում են հակասութիւներ: Մարշալ Բաղրամեան փողոցը բացւում է ինքնաբերաբեր: Այս զարգացումը հարազատ է Հայաստանի փողոցային պայքարին: 1996, 2003, 2008 եւ 2013 թուականների նախագահական ընտրութիւններին յաջորդած փողոցային շարժումները, որոնք ներգրաւում էին տասնեակ եւ հարիւր հազարաւոր մարդկանց, ամիսների ընթացքում մարել են, այդ թւում` օրուայ իշխանութիւնների կողմից բիրտ ուժ կիրառելու պատճառով նաեւ:
Այսօր շատ է խօսւում, որ Բաղրամեան պողոտայի ընդվզումը քաղաքական չէ, այլ` ընկերային: Դրա մէջ կայ ճշմարտութիւն, սակայն, միւս կողմից, ընկերային ընդվզումը եւս քաղաքական է: Եթէ Բաղրամեան պողոտայում ցուցարարարները քաղաքական պահանջներ, այդ թւում` իշխանափոխութեան, դեռեւս բացայայտ չեն ներկայացնում, դա չի նշանակում, որ առաջիկայում չեն ներկայացնելու:
Երրորդ. իշխանութիւնները տեսնելով, որ Բաղրամեան պողոտան աւելի մարդաշատ է դառնում, պահանջները դառնում են արմատական, ընդհուպ` մինչեւ իշխանափոխութեան կոչերը, բիրտ ուժ են գործադրում: Հայաստանի ժողովրդավարութեան համար սա եւս հարազատ տարբերակ է: Իշխանութիւնները բիրտ ուժ են գործադրել 1996-ի սեպտեմբերին, 2004-ի ապրիլին, 2008-ի մարտին: Վերջինը ունեցաւ ողբերգական հետեւանքներ. սպաննուեց 10 մարդ, բազմաթիւ ընդդիմադիր քաղաքական գործիչներ բանտարկուեցին:
Անշուշտ կարելի է պատկերացնել իրադարձութիւնների այլ տարբերակներ եւս, սակայն հանգուցալուծումը, ամենայն հաւանականութեամբ, տեղաւորուելու է վերոնշեալ երեքի շրջանակներում:
Ստեղծուած իրավիճակը ունի առնուազն երկու արտաքին վտանգ: Առաջինը Ազրպէյճանի կողմից հնարաւոր սադրանքներն են եւ սահմանի երկայնքով լարուածութեան նոր սրացումներ հրահրելը: Միւս կողմից, պէտք չէ բացատրել, որ Հայաստանի իշխանութիւնները մատի փաթաթան դարձնելով ազրպէյճանական վտանգը (ինչը իրականում կայ եւ դա այսօրուայ Հայաստանի մեծագոյն սպառնալիքներից է)` բիրտ ուժ կիրառեն եւ ցրեն ցուցարարներին: Կարճաժամկէտ կտրուածքով դա գուցէ բխում է գործող իշխանութիւնների շահերից (իշխանութիւնը ամէն գնով պահելու մղումից ելնելով), սակայն երկարաժամկէտ կտրուածքով այն աշխատելու է ընդդէմ նոյն իշխանութիւնների ու ընդդէմ Հայաստանի պետութեան եւ նրա արտաքին դիմագծի ու ներքին համերաշխութեան:
Միւս վտանգը կարող է գալ Ռուսաստանից: տնուելով Մոսկուայում եւ այս օրերին բազմաթիւ հանդիպումներ ունենալով փորձագէտների ու քաղաքագէտների հետ, ինձ համար ակնյայտ դարձաւ, որ Ռուսաստանը իր կենսական շահերի համար մեծագոյն վտանգ է տեսնում այսպէս կոչուած «գունաւոր յեղափոխութիւնները»: Ռուսական լրատուամիջոցները, որոնք խիստ վերահսկւում են Քրեմլինի կողմից, ուղղակիօրէն գրում են, որ Հայաստանում կատարուողը «Ուքրանական Մայտան է»: Ռուսական լրատուամիջոցներում կարելի է հանդիպել սադրիչ, հակահայ, այդ թւում` վիրաւորական ձեւակերպումներ:
Հայաստանում ծաւալուող իրադարձութիւններին չի կարելի տալ հակառուսական երանգ եւ ուղղուածութիւն, որքան էլ ռուսական կողմից լինեն սադրանքներ: Դա չափազանց թանկ կարող է լինել Հայաստանի համար: Մենք պէտք է փորձենք բացատրել ռուսներին, եթէ անգամ նրանք չեն ուզում դա հասկանալ: Անկախ իրադարձութիւնների զարգացումներից ու հանգուցալուծումներից` Հայաստանը եւ Ռուսաստանը պէտք է ունենան ռազմավարական, դաշնակցային, իրաւահաւասար յարաբերութիւններ:
Մոսկուա, 27 յունիս
ԱՆԻ կենտրոն
