«Վա՜յ այն ժողովուրդին, որուն կեանքը սոսկ ապրիլ մըն է ժամանակի ու միջոցի սահմաններուն մէջ: Մեր ժողովուրդին կեանքը եղած է մնայուն խոյանք մը, հաւաքական պայքար մը` ի խնդիր հաւատքի յաւերժացման ու հայրենիքի փրկութեան»:
Արամ Ա. Կաթողիկոս
Եթէ Հայոց ցեղասպանութեան հարիւրամեակի լոզունգը «Կը յիշենք եւ կը պահանջենք» էր, մայիս 28-ի անկախութեան կերտման ճակատամարտը անվարանօրէն կարելի է ներկայացնել` «Կը ճակատինք եւ կը յաղթենք» լոզունգով:
Այո՛, տարբեր անմոռուկ ծաղիկ մըն ալ բուսած էր 28 մայիս 1918-ին:
Ծաղիկ մը` ծիլ առած Հայոց Պատմութեան հին էջերէն` Վարդանանց պատերազմէն եւ ոգիով տեղադրուած Սարդարապատ, որ իր կարգին շարունակուեցաւ դեռ հազիւ երկու տասնեակ տարիներ առաջ Արցախի մէջ, միշտ ալ մայիս ամսուան ընթացքին:
Պարզ է զուգադիպութիւնը, սակայն յաղթանակի եւ այդ վճռական պայքարի ոճն է, որ իւրայատուկ է հայորդիին համար, որ իր եւ հողին գոյութեան եւ մշակման ի խնդիր եւ այդ ալ համաժողովրդային տարողութեամբ գործի լծուեցաւ սուրբ պատերազմը մղելու, փրկելու եւ փրկուելու:
Պայքարով եւ հերոսական «խելագարութեամբ» ազատագրուած Արցախը վերահաստատեց անհերքելի այն ճշմարտութիւնը, թէ` մայիս 28-եան օրինակին կառչած, սեփական արժանապատուութիւն եւ կռուելու կամք ունեցող ժողովուրդն է, որ միայն կրնայ իրաւունքներ եւ հատուցում ստանալ:
Այսպէս, իր դատին եւ իրաւունքներուն պաշտպան հայութիւնը բարձր բռնեց այդ դրօշը եւ այսօր ամենայն հպարտութեամբ կը տօնէ ՕՐԸ` անկախութեան փառատօնը:
Մայիսեան հերոսութիւնը պարզ նուաճում մը չէ, այլ ճակտի քրտինքով եւ զոհուած հերոսներու արիւնով ձեռք բերուած ՅԱՂԹԱՆԱԿ մըն է: Նաեւ այս օրը պատգամ մըն է, որ կը նշուի եւ… յատկանշուի պահանջատիրութեան կամքով եւ ամբողջական Հայաստանի տեսլականով:
Մաքրամաքուր շունչ է «Խենթերու մայիսեան հնար»-ը, որ ցայսօր ապրելու եւ գոյատեւելու վճռական կամք, խանդ եւ աւիշ կը ներշնչէ:
Շարունակելով Արամ Ա.-ի այդ խօսքերը` տեղին է աւելցնել, թէ ազգերը կրնան գոյատեւել, միայն ու միայն երբ իրենց կեանքը կը վերածուի բարոյական ու ազգային արժէքներու յաւերժացման ու իրենց մարդկային իրաւունքներու վերատիրացման համար մղուող մնայուն պայքարի:
Անշուշտ մայիս 28-ը դրօշակն է հայութեան: Պարզ եռագոյն մը չէ, այլ` ծածանող ԵՌԱԳՈՅՆ, որուն խոր գաղափարը, եւ այդ նոյնիքն սուրբ գաղափարին իրականացումը կը մնայ սուրբ եւ առաջնահերթ: