ՎԱՉԷ ԲՐՈՒՏԵԱՆ
«Անդրկովկասի քաղաքական ամբողջութեան լուծումով եւ Վրաստանի ու Ազրպէյճանի անկախութեան հռչակումով ստեղծուած նոր կացութեան հանդէպ, Հայոց Ազգային Խորհուրդը իրեն յայտարարում է հայկական գաւառների գերագոյն ու միակ իշխանութիւն: Որոշ ծանրակշիռ պատճառներով թողնելով մօտիկ օրերում կազմել Հայոց Ազգային Կառավարութիւն, Ազգային Խորհուրդը ժամանակաւորապէս ստանձնում է կառավարութեան բոլոր ֆունկցիաները հայկական գաւառների քաղաքական եւ վարչական ղեկը վարելու համար»: Ստորագրութիւն` Հայոց Ազգային Խորհուրդ. Թուական` 30 մայիս, 1918:
Ահաւասիկ որակական ոստումի ցայտուն օրինակ մը. մեծագոյնը` մեր նորագոյն պատմութեան մէջ:
Քիչ մը աւելի ետ երթալով` կրնանք հաստատել, որ մեր կարծիքով, որակական եւ անկիւնադարձ ստեղծած ոստումներ էին քրիստոնէութեան պետական կրօն հռչակումը, գիրերու գիւտը (անոր յաջորդած ոսկեդարով) եւ Նուարսակի դաշնագիրը: Հայաստանի հողամասերուն վրայ պետականութեան կորուստէն ետք (11-րդ դար), որակական ոստում պէտք է համարել նաեւ հայկական ազատագրական շարժումը 19-րդ դարու վերջաւորութեան: Այս շարժումին տրամաբանական արդիւնքն էր անկախ Հայաստանի հռչակումը 1918-ի մայիսի այս օրերուն` առանց մտնելու այդ օրերու քաղաքական իրադրութեան մանրամասնութիւններուն մէջ:
Այս տեսակի ոստումներն են, որոնք ազգերուն կու տան նախ գոյատեւելու, ապա` բարգաւաճելու եւ ստեղծագործելու պատեհութիւն:
Կրկնութեան գնով ըսենք, որ անկախ պետականութեան հռչակումին ամենամեծ արժէքը կը կայանայ այն հանգամանքին մէջ, որ դարերով պետականութիւն կորսնցուցած հայ ժողովուրդը ունեցաւ իր սեփական պետականութիւնը:
Աշխարհը սակայն յարափոփոխ է: Համաշխարհային տարողութեամբ նոր արժէքային համակարգեր (դրական թէ բացասական իմաստով), կը ձգտին փոխարինելու ցարդ գոյութիւն ունեցողները: Այս իմաստով ալ դժուար չէ տեսնելը, թէ այսօր ազգ ֊ պետութիւնները կը գտնուին գոյութենական լուրջ մարտահրաւէրներու դէմ յանդիման: Հայաստանը բացառութիւն չէ:
Համաշխարհայնացման այս ուժեղ ալիքին հետ ինքզինք սկսած է պարտադրել տնտեսական ու քաղաքական նոր համակարգ մը` ելեւմտական դրամատիրութեան (Financial Capitalism) տարազին տակ: Այս համակարգը այսօր իր ազդեցութեան ու հակակշիռին տակ առած է համաշխարհային քաղաքական ուժի կեդրոններն ու ատոնց լծակներով (ՕԹԱՆ, Համաշխարհային դրամատուն եւայլն) կը ձգտի տիրել կամ իր հակակշիռին տակ առնել երկիրներու բնական հարստութիւնները եւ տնտեսական միջոցները: Այս համակարգը լեզուական, ազգային կամ մշակութային տարբերութիւններ ու առանձնայատկութիւններ չի ճանչնար: Այս համակարգին մաս կազմողները կրնան նստած ըլլալ Նիւ Եորք, Թոքիօ, Լոնտոն կամ Պերլին, սակայն զանոնք առաջնորդողը անպայման ամերիկեան, ճափոնական կամ գերմանական ազգային շահերը չեն: Ոչ ալ անշուշտ ժողովրդավարութեան տարածումն է. չխաբուինք: Զանոնք առաջնորդողը ելեւմտական դրամատիրական վայրագ համակարգի արշաւանքը յաջողութեամբ պսակելու դրդապատճառն է: Այս համակարգը (դարձեալ չխաբուինք), ինչպէս իրողութիւնը ցոյց կու տայ, բացարձակապէս մտահոգ չէ Մ. Արեւելքի մշակութային հարստութեան փճացումով, պատմական յուշակոթողներու քանդումով: Ոչ ոք մատը մատին զարկաւ Ջուղայի յուշակոթողներու, Իրաքի կամ Սուրիոյ պատմական արժէք ունեցող մշակութային հարստութեան փճացումով, կողոպուտով կամ քանդումով: Իրենց օրակարգին մաս չի կազմեր ատիկա: Լաւագոյն պարագային` We are terribly sorry կ’ըսեն ու վե՛րջ: Սա՛ է իրականութիւնը:
Այս ընդհանուր մթնոլորտին մէջ Հայաստանի Հանրապետութիւնը բնականաբար դէմ յանդիման կը գտնուի լուրջ խնդիրներու: Անոնց մէկ մասը արտաքին֊ռազմավարական նկարագիր ունին (օրինակ` արդար հատուցման խնդիր): Միւս մասն ալ ներքին կարգուսարքի, այսինքն քաղաքական, տնտեսական ու ընկերային համակարգի թերութիւններուն առնչուած են:
Հայաստանի Հանրապետութիւնը, իբրեւ պետութիւն, բնականաբար եւ հասկնալիօրէն ի վիճակի չէ փոխելու համաշխարհային զարգացումներու ընթացքը: Սակայն, մեր կարծիքով, ի վիճակի եւ պարտաւոր է երկրի ներքին դրուածքը, համակարգը բարեկարգելու: Մէկ խօսքով, որակական ոստում մը կատարելու:
Որակական այս փոփոխութեան հիմքը քաղաքական համակարգը բարեփոխելու (ոչ թէ սոսկ® փոխելու) խնդիրն է, որովհետեւ ներկայ դրուածքը ինքզինք շատոնց սպառած է: Սահմանադրական բարեփոխութիւնը, անոր հետեւող ընկերային ու տնտեսական օրէնսդրական նոյնատիպ փոփոխութիւնները (իրենց բոլոր մանրամասնութիւններով) կրնան դրական լիցքաւորում մը ապահովել ոչ միայն Հայաստանի Հանրապետութեան սահմաններէն ներս, այլ` համահայկական իմաստով: Այս ձեւով մեր պետականութիւնը կ’օժտուի ոչ միայն արտաքին մարտահրաւէրներ դիմագրաւելու լուրջ զինանոցով, այլեւ մեր ժողովուրդի արդար իրաւունքները հետապնդելու գործին անհրաժեշտ ներքին թափով: Մեր պետականութիւնը այս ձեւով կրնայ գումարել, համախմբել մեր ժողովուրդին կարողականութիւնը (մարդկային, քաղաքական թէ տնտեսական):
Այս իմաստով, ներշնչումի լուրջ հիմք է ոչ միայն Հայոց Ազգային խորհուրդին կողմէ հրապարակուած այն քանի մը տողնոց յայտարարութիւնը, որ կը հռչակէր հայոց պետականութիւնը 1918-ի մայիսի այս օրերուն, այլեւ` այդ սերունդին քաղաքական հայրենակեդրոն մտածողութիւնը:
26 մայիս, 2015
