ՄԱԿԱՐ
Շատերու պէս, Կեդրոնականցի Արմենակ եւ Էլպիս Երեւան կը գտնուէին, ինչպէս` Մակարուհին եւ ես, ինչպէս աշխարհի հեռու եւ մօտ անկիւններէն եկածներ` երէց, երիտասարդ, դպրոցական: Հարիւրամեակի ուխտագնացութիւն:
Արմենակ հիւր էր իր Ամերիկա հաստատուած վաղեմի ընկերոջ Երեւանի բնակարանը: Վարորդ մը մեզ հոն պիտի հասցնէր: Հազիւ ճամբայ ելած` ոստիկան մը կանգնեցուց մեր ինքնաշարժը: Չիմացանք, թէ ի՞նչ պատահած էր: Վարորդը վերադարձաւ: Շարունակեցինք մեր ճամբան: Հետաքրքրուած էի եւ հարցուցի.
– Ի՞նչ կ’ուզէր:
– Ապահովութեան գօտիս չէի կապած եւ տուգանք վճարեցի,- պատասխանեց:
– Որքա՞ն:
– Հինգ հազար:
Շատ մը բաներ լսած էի նախապէս: Հարցուցի.
– Ստացագիր տուա՞ւ:
– Ո՛չ, պարոն, «ասաց, որ ինք կը մուծէ»…
Չշարունակեցի: Միամիտ չէի, հասկցայ, թէ ո՞ւր «պիտի մուծուէր» հինգ հազարը:
Մեր վճարելիք գումարը հազար երկու հարիւր էր: Տնտեսող Մակարուհին ըսաւ.
– Այս մարդը մեզի նման հինգ հիւր պիտի փոխադրէ, որպէսզի այդ տեղ չհասնելիք հինգ հազարը մուծուած ըլլայ:
Մասնակցեցանք «մուծուելիք-չմուծուելիք» հինգ հազարին…
Մտածումներով տարուած` բարձրացանք Արմենակի ընկերոջ բնակարանը: Էլպիս նկատած ըլլալու էր մեր նեղացածի արտայայտութիւնը եւ հարցուց.
– Ի՞նչ պատահած է, ինչո՞ւ թթուած էք:
Մակարուհին պատմեց: Արմենակ, փոխանակ լսածի մասին խօսելու, իր կարգին պատմեց.
– Այսօր գացինք պատուհանին առջեւ լարուելիք լուացք փռելու պարան գնելու: Կոմիտասի վրայ շինանիւթի վաճառատուն մը մտանք: Սպասարկող կինը խօսածէս հասկցաւ, որ «արտասահմանից» էինք եւ հարցուց, թէ ուրկէ՞ էինք, ըսի` Փարիզէն, բայց հոս բնակարան գնեցինք եւ հոս կ’ուզենք մնալ: Կինը զարմացաւ, դադրեցաւ պողպատեայ լարերը ցոյց տալէ, եւ ըսաւ, թէ ինչպէ՛ս կարելի է Փարիզը ձգել եւ հոս գալ, հոս ապրելիք տեղ չէ, հիմա եթէ կարենայ, իր երեք զաւակներով անմիջապէս կ’երթայ:
– Կարծես նոր բան լսած ես:
– Նոր չէ, միշտ նորոգուող է,- շարունակեց Կեդրոնականցին: Երբ ըսի, թէ Լոս կ’երթա՞ս: Ըսաւ` անմիջապէս: Դիտել տուի, թէ հոն զաւակներդ պիտի օտարանան, սուղ պիտի վճարես, պատասխանեց, որ` «հայ մնան` ինչ պիտի ըլլայ»: Անդին գտնուող երիտասարդը միջամտեց` ըսելու համար, որ` «հոս ապագայ չկայ, որ առիթ ըլլայ, ինք ալ կ’երթայ»: Ըսի, թէ հոս հայրենիք է, միաբերան պատասխանեցին, որ «հայրենիքը փոր չի կշտացներ»: Առինք մեր պարանը եւ դուրս եկանք:
Տխրած Արմենակ պահ մը լռեց եւ ապա ըսաւ.
– Մակա՛ր, գրէ՛, հարցուր, թէ ինչպէ՞ս դաստիարակած ենք հայրենաբնակը եւ արտասահմանցին, երբ առաջինը կը նախընտրէ վաչկատուն դառնալ եւ երկրորդը կը բաւարարուի լուսանկարող «տուրիստ»-ի եւ «Ամերիկայի հօրեղբօր» շիլ ու շլացնող պատկերով: Արարատ կ’երգեն, գետինը տոփելով կը պարեն: Չըսին, թէ ինչպէ՛ս տէր են Արարատին… Մէկը կ’երթայ, միւսը չի գար: Դատարկ հողը տէր կը գտնէ:
Ապրիլ 24-ին Ցեղասպանութեան ճանաչման հրավառութիւն կար քիչ մը ամէն տեղ… եւ` բարձրախօսներու ամիրաները երջանկացնող որոտ:
– Ո՞ւր են «անապատի հայ մայրերը»,- յուշեց իմաստուն Էլպիս:
2 Մայիս 2015, Երեւան ք.
