Ազգային ժողովին մէջ Եւրոպական Միութիւն -Հայաստան խորհրդարանական համագործակցութեան 15-րդ ժողովի ուրբաթ օրուան նիստին, երբ Ազգային ժողովի ՀՅԴ խմբակցութեան քարտուղար Աղուան Վարդանեան խօսած է Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւններու մասին` ըսելով, որ Թուրքիա պէտք է սահմանը բանայ առանց նախապայմաններու, նիստին նախագահող Սաճատ Քարիմ հետեւեալ հարցումը ուղղած է Ա. Վարդանեանին.
«Մենք համաձայն ենք, որ սահմանը պէտք է բացուի առանց նախապայմաններու: Պարզապէս տարի մը առաջ թուրք դեսպանը ըսած է, որ արձանագրութիւնները սառած են, թէեւ ատիկա ալ վախճան չէ: Կ՛ուզենք գիտնալ ձեր տեսակէտը անոր վերաբերեալ. մենք կը հասկնանք, որ որոշ դիւանագիտական աշխատանք տեղի ունեցած է, ես չեմ վիճարկեր բարի կամքի դրսեւորումը, բայց չէ՞ք կարծեր, որ հայկական կողմէն օրինակ, քայլ առնուի, եւ ըսենք` ոչ թէ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւնը, բայց ուրիշ տարածքներու զիջումը հարցին օգնէ»:
Քարիմ նաեւ անդրադարձած է Թուրքիոյ հետ յարաբերութիւններուն մէջ հիմնական խնդիրին` Հայոց ցեղասպանութեան հարցին եւ հարցուցած, թէ Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակի ձեռնարկները արդեօք բացասական ազդեցութիւն չե՞ն ունենար Թուրքիոյ գործողութիւններուն վրայ:
ՀՅԴ խմբակցութեան քարտուղար Աղուան Վարդանեան պատասխանած է. «Մենք միշտ ըսած ենք, որ հայ-թրքական յարաբերութիւններու բնականոնացումը պէտք է ըլլայ առանց նախապայմաններու: Ի՞նչ կը նշանակէ երրորդ պետութեան` Ազրպէյճանի հետ յարաբերութիւնները դարձնել Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւներու համար նախապայման, ասիկա անընդունելի է նաեւ միջազգային դիւանագիտութեան կանոններով: Բնականաբար, ոչ մէկ խօսք կրնայ ըլլալ որեւէ տարածք զիջելու մասին: Առարկայական տեսնողները կը ճշդեն, թէ այսօր ինչ կը կատարուի Հայաստան-Ազրպէյճան սահմանային գիծին եւ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւն -Ազրպէյճան սահմանին վրայ: Այն յարձակումները, զորս կը ձեռնարկէ Ազրպէյճան, եւ որոնց ընթացքին կ՛իյնան տասնեակ զոհեր, այն սպառազինութիւնը, որ կ՛իրականացնէ Ազրպէյճան, ուղղակի ոչ մէկ կարելիութիւն կը ձգեն որեւէ զիջման համար: Զիջիլ որեւէ շրջան, կը նշանակէ աւելի մօտեցնել այդ յարձակումները Լեռնային Ղարաբաղին, եւ այս առումով մենք կը բացառենք որեւէ զիջում: Մենք նախապայմանով չենք երթար զիջումի»:
Ինչ կը վերաբերի Ցեղասպանութեան հարցին, ըստ Աղուան Վարդանեանի, Թուրքիա իր ժխտողականութեան քաղաքականութիւնը կը շարունակէ հարիւր տարիէ ի վեր:
«Տեսէք, այդ օրը անոնք կազմակերպած են ձեռնարկ մը, որ անշքացնեն Երեւանի մէջ տեղի ունենալիք յիշատակի ձեռնարկը, եւ որպէսզի աշխարհի տարբեր երկիրներու ղեկավարները չգան Հայաստան: Ասիկա ինչի՞ մասին կը վկայէ. Թուրքիա իր պատմութեան առերեսումէն կը խուսափի: Հայերը թշնամանքի եւ ատելութեան ժողովուրդ չեն, որովհետեւ կը գիտակցին, որ թշնամանքը թշուառութիւն է անձի եւ պետութեան համար: Մենք ուղղակի կը յարգենք մեզ եւ կը պաշտպանենք մեր իրաւունքները` պարտադրելով ուրիշներուն յարգել նաեւ մեզ», ըսած է Ազգային ժողովի ՀՅԴ խմբակցութեան քարտուղար Աղուան Վարդանեան:
Հող Զիջելու Մասին Ակնարկած Սաճատ Քարիմ
Կ՛ըսէ, Թէ Զինք Սխալ Հասկցած Են
Եւրոպական Միութիւն-Հայաստան խորհրդարանական համագործակցութեան 15-րդ նիստին աւարտին նիստին համանախագահողները` Հայաստանի Հանրապետական կուսակցութեան անդամ Սամուէլ Ֆարմանեան եւ Բրիտանիան ներկայացնող Սաճատ Քարիմ տուած են մամլոյ միացեալ ասուլիս մը: Քարիմ ժողովին ընթացքին Հայաստանի կողմէ հողերու զիջման մասին ակնարկած էր:
«Երկիր» Սաճատ Քարիմէն հետաքրքրուեցաւ, թէ ան վերջին անգամ ե՞րբ եղած է Ազրպէյճանի մէջ, այնտեղէն ի՞նչ տպաւորութիւն ստացած է եւ արդեօք Ազրպէյճանի եւ Թուրքիոյ հողերու զիջման հարց ուղղա՞ծ է, ինչպէս այստեղ` Երեւանի մէջ նման բանի ակնարկած է:
Մինչ Քարիմ կը պատասխանէր, Ս. Ֆարմանեան նշած է, որ հաւանական է թիւրըմբռնման կամ տարընթերցման պահ եղած է: «Պարոն Քարիմը հողերու զիջման հարց չէ արծարծած, խօսքը վերաբերած է այլ բանի, ան փոխանցած է թրքական կառավարութեան տեսակէտը», ըսած է Ֆարմանեան:
Սաճատ Քարիմ աւելցուցած է. «Յուսամ Սամուէլը ուղղեց թիւրիմացութիւնները` մեկնաբանութիւններուն կապուած»: Ապա անդրադառնալով այն հարցումին, թէ ե՞րբ վերջին անգամ եղած է Ազրպէյճանի մէջ եւ ի՞նչ տպաւորութիւն ստացած է այդ երկրէն, ան պատասխանած է. «Ես ստանձնեցի Եւրոպական խորհրդարանի Հարաւային Կովկասի պատուիրակութեան նախագահութիւնը քանի մը ամիս առաջ: Պատճառներէն մէկը, որ իմ թեկնածութիւնս առաջադրուեցաւ, այն էր, որ ես Հարաւային Կովկասի երկիրներուն մէջ ուղղակի ներգրաւուածութիւն չեմ ունեցած: Կրնայ ձեզ զարմացնել, բայց առաջին անգամն է, որ ես կ՛այցելեմ այս շրջանը, իսկ Հայաստան առաջին երկիրն է, որ այցելած եմ: Վաղը կը հեռանամ շատ դրական արդիւնքներով եւ տպաւորութիւններով: Կը հեռանամ ձեր երկրին խորքային եւ յստակ ընկալումով: Ես պիտի շարունակեմ աջակցիլ Հայաստան-Եւրոպական Միութիւն յարաբերութիւններուն, որոնց մէջ Հայաստան իր ուրոյն տեղը պիտի ունենայ», ըսած է Սաճատ Քարիմ:
Ներկայացնելով Հայաստան – Եւրոպական Միութիւն միջխորհրդարանական համագործակցութեան յանձնախումբի աշխատանքները` Սաճատ Քարիմ ըսած է, որ յառաջընթացի շաբաթ եղած է` Հայաստան- Եւրոպական Միութիւն յարաբերութիւններու տեսանկիւնէն, եւ որ յստակ ծրագրուած է անցնելիք ուղին:
«Եւրոպայի կողմէ յստակ է, թէ ինչպիսի՛ Հայաստան մը, կ՛ուզենք տեսնել: Մենք կ՛ուզենք տեսնել Հայաստան մը, որ կը կառուցուի եւ կը զարգանայ եւրոպական արժէքներուն վրայ, այն է` ժողովրդավարութեան, մարդկային իրաւունքներու, խօսքի ազատութեան, մամլոյ ազատութեան, դատական համակարգի անկախութեան հիման վրայ: Մենք ամէն կարելին կ՛ընենք, որպէսզի համագործակցութեան մէջ ներառուին այն երկիրները, որոնք կը կիսեն այդ արժէքները», ըսած է ան` աւելցնելով, որ Հարաւային Կովկաս եւ Հայաստան ուրոյն տեղ ունին Եւրոպական Միութեան համար:
Քարիմ անգամ մը եւս շեշտած է, որ գոհ են Հայաստանի մէջ գումարուած նիստերու արդիւնքներէն եւ տխրած են տեղեկանալով, որ ազրպէյճանական պատուիրակութիւնը չ՛ուզեր մասնակցիլ այդ նիստերուն: Ըստ Սաճատ Քարիմի, Հայաստանի` իբրեւ գերիշխան պետութեան, որոշելիքն է, թէ ինչպէ՛ս կ՛ուզէ դիրքաւորուիլ Եւրասիական տնտեսական միութեան անդամակցութեան եւ Եւրոպական Միութեան հետ համագործակցութիւնը շարունակելու առումով: Քարիմ աւելցուցած է. «Ի դէմս Եւրոպական Միութեան` դուք ունիք գործընկեր, որ ի սրտէ կը ցանկայ աշխատիլ Հայաստանի հետ ձեռք ձեռքի եւ անկեղծօրէն կ՛ուզէ ամրապնդել միացեալ ժողովրդավարական արժէքները: Մենք կ՛ուզենք խրախուսել Հայաստանը` շարժելու այն ուղղութեամբ, որ բաց է, ազատ է եւ արդար: Իմ գործընկերներս կ՛ըսեն` Հայաստանն ալ Եւրոպա է»:
Ինչ կը վերաբերի Լեռնային Ղարաբաղի տագնապին, ան նշած է, որ Հայաստան գալուն պէս առաջինը հանդիպած է ԵԱՀԿ-ի դեսպանին հետ: «Մենք յանձնառու կը մնանք` աջակցելու ԵԱՀԿ-ին եւ Մինսքի խմբակի ձեւաչափին: Շատ տխուր է տեսնել անմեղ կեանքերու կորուստը սահմանին վրայ: Մենք յանձնառու ենք ընելու այն, որ կրնանք ընել գոյութիւն ունեցող հոլովոյթներու ծիրին մէջ, որպէսզի քաջալերենք բոլոր կողմերը` շարժելու տագնապի լուծման ուղղութեամբ», ըսած է Քարիմ:
«Զիս հաճելիօրէն զարմացուց այն բաց երկխօսութիւնը, որ կայ Հայաստանի մէջ: Շատ առողջ, լաւ նշան է, որ բաց բանավէճի այս մակարդակը կայ Հայաստանի մէջ: Ինծի հետ ես պիտի տանիմ միայն մէկ մտահոգութիւն. Ռուսիոյ հետ յարաբերութիւններու խորացման պարագային արդեօք նման բաց մթնոլորտը կը շարունակէ՞ տիրել Հայաստանի մէջ, որովհետեւ ճիշդ այսպիսի բաց ու ժողովրդավարական Հայաստանն է, որ կը ցանկայինք տեսնել Եւրոպայի մէջ», ըսած է Սաճատ Քարիմ:
Ասուլիսի աւարտին Ս. Ֆարմանեան Սաճատ Քարիմի բաճկոնին ամրացուցած է Հայոց ցեղասպանութեան խորհրդանիշը` անմոռուկը:
