Օսմանահայեր…
ԿԱՐՕ ԱՐՄԵՆԵԱՆ
Վերջերս փորձեր կ՛ըլլան «արեւմտահայութիւն» (Western Armenians) եզրը «օսմանահայութիւն» (Ottoman Armenians) անհեթեթութեամբ փոխարինելու: Այս երեւոյթը առայժմ կը դրսեւորուի անգլիագիր յօդուածագրութեան եւ հրապարակային ելոյթներու մէջ եւ սակայն հետզհետէ կը թափանցէ համացանցային կայքերու լաբիւրինդոսէն ներս եւ կը ձեւաւորէ իր եզրաբանական նստուածքը: Ասիկա ոչ միայն կոպիտ սխալ մըն է եւ մեղանչում մը` պատմական ճշմարտութեան դէմ, այլեւ վիրաւորական պիտակաւորո՛ւմ մը` մեր ժողովուրդի հասցէին: Այն, ինչ տեղի կ՛ունենայ, բացայայտ դիմազեղծումն է մեր մշակութային ժառանգութեան. ինքնութեան ջա՛րդ մը` իր բոլոր եպերելի հետեւանքներով:
Երեւի հեղինակները չեն անդրադառնար, որ «օսմանահայութիւն» պիտակով ինքնաբերաբար կը հարազատագրեն (legitimize) շահագործումի եւ ցեղասպանութեան այն մեքենան, որ օսմանեան բռնատիրութիւնն է եղած իր ամբողջ պատմութեան ընթացքին: Զայն ինքնաբերաբար կը վերածեն քաղաքակրթական օրրանի մը` արեւմտահայութիւնն ալ միամտօրէն ցոյց տալով որպէս անոր բաղկացուցիչ մասը: Այսպէս է, որ ինքնաբերաբար կը սկսին աղաւաղելու մեր ժողովուրդին կողմէ բծախնդրօրէն նուիրագործուած իմացութիւնները: Արեւմտահայ գրականութիւնը կը դառնայ օսմանահայ գրականութիւն, արեւմտահայ լեզուն` օսմանահայ լեզու, արեւմտահայ մշակոյթը` օսմանահայ մշակոյթ… Համատարած օսմանացում մը հայեցի արժէքներու` 21-րդ դարու այս սահմանակէտին վրայ:
Ասիկա անորակելի մտայնութիւն մըն է, զոր կարելի չէ անտեսել: Օսմանեան արիւնածարաւ իշխանութեան տակ ապրող մեր հայրերը այնուամենայնիւ կրցան դիմադրել այսպիսի ոտնձգութիւններու եւ համարձակութիւնը ունեցան (իրենց կեանքի գնով) արեւմտահայ գրականութիւնը անուանելու հայաստանեա՛յց գրականութիւն: Ժամանակակից կեանքի կաղապարները կարելի չէ այսպէս անփութօրէն եւ անգրագէտ կիրառումներով հրել հանրութեան կոկորդն ի վար: Օսմանեան բռնատիրութիւնը ոչինչ ունէր քաղաքակրթական եւ ոչինչ տուած է մեր մշակոյթին: Ան միայն խլած է, քանդած է եւ շնչահեղձ ըրած է մեր ստեղծագործական կարելիութիւները: Ան ամէն ինչ ըրած է` ոչնչացնելու մեր քաղաքակրթութիւնը: Իր գոյութեան վերջին քսան տարիներուն միայն ան կազմակերպած է երեք ցեղասպանական եղեռնագործութիւններ մեր ժողովուրդին դէմ եւ ներշնչած չորրորդը` քեմալական իշխանութեան ձեռքով: Հետեւաբար ոչ ոք իրաւունք ունի այս զազրելի օսմանեան լաչակը փաթթելու մեր մշակոյթի գլխուն:
Օսմանականութեան այս շինծու տարատեսակը ստեղծողը այսօրուան թուրք իշխանութիւններն են: Պատահականութիւն չէ, որ Թուրքիոյ նախագահն ու վարչապետը հետեւողականօրէն կը պնդեն, որ հայոց սփիւռքը… նոյն ինքն Թուրքիոյ սփիւռքն է: Ահաւասիկ հարիւր տարի ետք, փանթուրքիզմով սնած Թուրքիոյ վարչապետը հայ ժողովուրդը ընդունելու միայն մէկ ձեւ ունի` զայն անգամ մը եւս «իւրացնելու», զայն օսմանացնելու, զայն թրքացնելու ձեւը: Հասկնալի է թրքական այս խաղը որպէս համաթրքական քաղաքականութիւն, եւ անշուշտ տրամաբանութեան չափանիշներով` բացարձակապէս ծիծաղելի: Արեւմուտքի մէջ հասակ առած սփիւռքահայ գիտաշխատողները իրե՛նք ինչո՞ւ կ՛իյնան այս խաղին մէջ: