Դեկտեմբեր 2011-ին, երբ արդէն իսկ ամիսներէ ի վեր սկսած էր քաոսային վիճակը Գահիրէի «Թահրիր» հրապարակէն եւ տարածուած` դէպի երկրին զանազան շրջանները, հրկիզուած էին պետական բազմաթիւ շէնքեր, որոնց կարգին` Եգիպտոսի Արխիւներու հիմնարկը:
Այդ օրերուն աշխարհի կիզակէտն էր բուրգերու երկիրը, եւ միլիոնաւոր հետեւողներ, որոնք ամենայն սոսկումով, մտահոգութեամբ եւ յոռետեսութեամբ կը հետեւէին անցուդարձերուն, երբեք չէին երեւակայեր, թէ ինչե՜ր կը հրկիզուէին: Անոնց համար շատ աւելի մտահոգիչ էր թանգարաններու թալանումը…աշխարհի քաղաքակրթութեան կեդրոնէն:
Ոչ ոք կրնար երեւակայել, թէ այդ բարձրացող ծուխերուն եւ աջ ու ձախ տարածուող մոխիրներուն մէջ կրնային գոյութիւն ունենալ հայութիւնն ու յատկապէս Հայոց ցեղասպանութիւնը նկարագրող նամակագրութիւններ, յօդուածներ եւ նկարներ:
Պատահածը երեւակայական պատմութիւն մը չէ, ոչ ալ Եգիպտոսի արդի գրականութեան հանրածանօթ գրչի տէր` Ալա Ասուանիի «Եագուպեան շէնք»-ի նիւթը յիշեցնող նորավէպը (հետագային` վերածուած երկար ժապաւէնի, նաեւ` պատկերասփռային շարքի եւ նոյնքան հռչակ սփռած), որ փոխաբերական ոճով կը ներկայացնէր Գահիրէի ամէնէն աւելի շքեղ շէնքին բնակիչներն ու անոնց անձնական կեանքը, որ նոյնիքն անցեալ դարաշրջանի Եգիպտոսի իրավիճակն էր:
Այս գիրքը ոչ մէկ կապ ունէր հայութեան հետ, բացի շէնքի սեփականատէր Յակոբ Եագուպեանէն, որուն գրասենեակներէն մէկուն վարձակալն էր նոյնինքն ատամնաբուժ եւ գրագէտ Ասուանին:
Մինչդեռ… դեկտեմբեր 2011-ին Եգիպտոսի Արխիւներու հիմնարկին մէջ պատահածը պարզ դէպք մը չէր: Ահաւասիկ քանի մը տարի ետք փաստերը ցոյց կու տան, թէ այդ հիմնարկին մէջ պահուած` 1915-ի Հայոց ցեղասպանութեան վերաբերող փաստաթուղթերու հրկիզման համար Անգարա մէկ միլիոն տոլարը գերազանցող գումար մը վճարած է Եգիպտոսի եւ այս բնաջնջման գործին մէջ դեր ունեցած են նաեւ «Իսլամ եղբայրներ»-ու որոշ անդամներ: Այս հաստատումները ստոյգ են եւ կը պատկանին Եգիպտոսի «Ժիհատ» կուսակցութեան հիմնադիր շէյխ Նապիլ Նայիմի, որ վերջերս կառավարական նիստի մը ընթացքին խօսք առնելով` շեշտած ու պնդած է այդ տեղեկութիւնը:
Դեռ քանի մը շաբաթ առաջ Գահիրէի համալսարանի դասախօսներէն Մոհամետ Ռիֆաաթ, եգիպտացի հանրածանօթ լրագրող Մոհամետ Լէյթի հետ հարցազրոյցի մը ընթացքին նշած էր, որ այդ արխիւներուն մէջ գոյութիւն ունէին եւրոպական երկիրներու դիւանագիտական ներկայացուցիչներու կողմէ իրենց արտաքին գործոց նախարարներուն ուղարկուած միլիոնաւոր փաստաթուղթեր, ուր բացայայտ կերպով, ժամ առ ժամ ներկայացուած են հայերուն հանդէպ հալածանքներն ու բռնաբարումները, ջարդերն ու կոտորածները, նաեւ` եգիպտական օրաթերթերուն մէջ տպագրուած եւ Օսմանեան կայսրութեան կողմէ հայ ժողովուրդին դէմ գործուած ոճիրները, 19-րդ դարու աւարտէն մինչեւ 1915-ի Հայոց ցեղասպանութիւնը:
Այդ արխիւներուն մէջ նաեւ յատուկ տեղ գրաւած էին աւելի քան չորս հազար մուսալեռցի հայերու ժամանումը… Փոր Սայիտ նաւահանգիստ, ֆրանսական նաւատորմիղի օժանդակութեամբ:
Դեկտեմբեր 2011-ին պատահածը պարզ արկած մը չէր, այլ` Անգարայի կողմէ պատրաստուած սադրիչ դաւ մը, ուր հրկիզուեցան եւ հրոյ ճարակ դարձան թանկագին արխիւներ:
