Ռոթարի-Քեսրուան ակումբի կազմակերպած «Հայոց ցեղասպանութիւնը» նիւթով կլոր սեղանը տեղի ունեցաւ հինգշաբթի, 12 փետրուար 2015-ին, երեկոյեան ժամը 7:00-ին, Լիբանանի ինքնաշարժներու եւ զբօսաշրջութեան ակումբին` «Ա.Թէ.Սէ.Էլ.»-ի մէջ, ներկայութեամբ արաբ մտաւորականներու, դասախօսներու եւ հիւրերու:
Ողջոյնի խօսքով հանդէս եկաւ Ռոթարի-Քեսրուան ակումբի տնօրէն Կապի Մզաննար: Ան շնորհակալութիւն յայտնեց բոլորին` իրենց ներկայութեան համար, ապա անդրադարձաւ լիբանանեան մակարդակի վրայ Հայոց ցեղասպանութեան նիւթի արծարծման կարեւորութեան` խօսելով հայ եւ արաբ ժողովուրդներու փոխադարձ յարաբերութեան եւ սերտ կապին մասին, ապա հրաւիրեց հիւր դասախօս` «Էն. Տի. Եու.» համալսարանի մշակութային յարաբերութիւններու փոխնախագահ դոկտ. Սուհել Մաթարը, որպէսզի «Ցեղասպանութեան 100-ամեակը» խորագիրով նիւթը ներկայացնէ:
Դոկտ. Սուհել Մաթար ըսաւ, որ 100 տարի անցաւ եւ տակաւին կը յիշենք… ցաւոտ յիշատակները սերունդէ սերունդ կը փոխանցուին. ժողովուրդի մը կրած արհաւիրքը ասպարէզ կը կարդայ մոռացութեան, բայց յամառօրէն կը շարունակենք յիշել: Ան նշեց, որ այս հաւաքը միայն յիշելու համար չէ, որ կազմակերպուած է, այլեւ քննարկելու, ուսումնասիրելու, մտածելու եւ զգացումէն անցնելու բանականին: Ան շարք մը հարցադրումներով անդրադարձաւ Ցեղասպանութեան իրողութեան, հայ ժողովուրդի պատմական անցեալին, Հայկական հարցին:
Դոկտ. Մաթար նախ յայտնեց, որ Ցեղասպանութեան դատապարտման ուխտը որդեգրուած է ՄԱԿ-ի 1946-ի Ընդհանուր ժողովի թիւ 96/1 բանաձեւով, ապա յիշեց 20-րդ դարուն կատարուած ցեղասպանութիւնները, ինչպէս` Հայոց ցեղասպանութիւնը, Համաշխարհային Ա. եւ Բ. պատերազմները, չինացիներու ցեղասպանութիւնը, Քամպոտիոյ, Ալճերիոյ, Քոնկոյի, Ռուանտայի, Պաղեստինի եւ Սուրիոյ պարագաները: Ան հարց տուաւ, թէ կրօնները խաղաղութեա՞ն կը նպաստեն, թէ՞ պատերազմի, ապա աւելցուց` միթէ՞ պատմութիւնը վրէժ կը սերմանէ:
Դոկտ. Մաթար արագ ակնարկ մը նետեց Հայաստանի պատմական ու ներկայ աշխարհագրական տուեալներուն վրայ, ապա ներկայացուց Օսմանեան կայսրութեան կատարած ջարդերը` 1880-էն սկսեալ մինչեւ 1922, յիշելով Երիտթուրքերու, ապա Աթաթուրքի վարած քաղաքականութիւնը:
Դոկտ. Սուհել Մաթար Հայաստանի հին ու նոր աշխարհագրական տուեալները ներկայացուց հիմնուելով լիբանանցի մտաւորական դոկտ. Սալեհ Զահրէտտինի հրատարակած մէկ աշխատութեան մէջ լոյս տեսած քարտէսին վրայ: Այստեղ միջամտեց Պէյրութի եւ Լեռնալիբանանի ճարտարարուեստի եւ առեւտուրի պալատներու անդամ Սարգիս Պուտաքեան` նշելով, որ քարտէսը ճշգրիտ կերպով չի ներկայացներ Պատմական Հայաստանը եւ հայկական պատմական տարածքները, որոնց մէջ կ՛իյնայ նաեւ Հայկական Կիլիկիան: Պուտաքեան նշեց, որ եղած է Հայ ճեմարանի աշակերտ, եւ կրթական այդ հաստատութեան մէջ միշտ ալ առաջնահերթութիւնը տրուած է հայոց լեզուին ու պատմութեան: Ան վերակենդանացնելով Հայ ճեմարանի ուսուցիչներուն յուշը` կլոր սեղանին մասնակիցներուն ներկայացուց հայոց պատմութեան զանազան հանգրուանները` սկսելով 301 թուականին քրիստոնէութեան պետական կրօն հռչակումէն մինչեւ 451-ին Վարդանանց պատերազմը, 1453-ին Կոստանդնուպոլսոյ անկումը, 1880-ականներէն ետք հայ քաղաքական զարթօնքը եւ կուսակցութիւններու ստեղծումը, ազգային-ազատագրական պայքարը եւ 1918 հայկական պետականութեան վերականգնումը: Սարգիս Պուտաքեան յատուկ անդրադարձաւ նաեւ 1988-ին բռնկած Ղարաբաղեան շարժումին եւ հայ-ազրպէյճանական տագնապին: Պուտաքեան եզրափակեց իր միջամտութիւնը իր հայկականութեան կողքին յանձնառութիւն յայտնելով նաեւ իր լիբանանցիութեան նկատմամբ:
Դոկտ. Մաթար նաեւ խօսեցաւ հայութեան բնաջնջման ծրագիրին գործադրութեան մէջ քիւրտերու, չերքեզներու եւ Համիտիէ գունդերու մասնակցութեան մասին:
Դոկտ. Մաթար անդրադարձաւ նաեւ հայ ազգային- ազատագրական շարժման, ՍԴՀԿ-ի եւ ՀՅԴ-ի կատարած դերին, ապա` վրէժխնդրութեան, թէ ինչպէ՛ս հայ վրիժառուները վրէժ լուծեցին ու պատժեցին հայ ժողովուրդի ջարդարարները` Թալէաթը, Պէհաէտտին Շաքիրը, Ճեմալ փաշան եւ ուրիշներ: Ան շարունակեց հարց տալով. «Ի՞նչ է ՄԱԿ-ի դերը այսօր` ցեղասպանութեան իրականութիւնը բացայայտելու գործին մէջ: Հայոց ցեղասպանութիւնը արժանի չէ՞ համաշխարհային դատապարտման. ի՞նչ է միջազգային դատական ատեանի դիրքորոշումը»:
Ան եզրափակեց իր խօսքը անպատասխան մնացած հարցով մը. ի՞նչ պիտի ըլլար, եթէ ցեղասպանութեան չենթարկուէր հայ ազգը` աւելցնելով. «100-ամեակը թող նոր դուռ մը բանայ հայ ազգին առջեւ` դէպի խաղաղութիւն, արդարութիւն եւ իրաւունք»:
Դասախօսութեան աւարտին ուղղուեցան լուսաբանական հարցումներ, արծարծուած հարցադրումներուն շուրջ տեղի ունեցաւ լայն քննարկում, կարծիքներու եւ տեսակէտներու փոխանակում, հայ իրականութեան վերաբերող բացատրութիւն եւ ծանօթացում:
