ԹԱԹՈՒԼ ՅԱԿՈԲԵԱՆ
1994-ի մայիսեան զինադադարից ի վեր այս տարուայ յունուարը կարող ենք համարել ամէնից կորստաբեր ամիսներից մէկը հայ մայրերի եւ հայկական բանակի համար: Երեք շաբաթների ընթացքում հայկական կողմը տուել է շուրջ մէկ տասնեակ զոհ: Հայ զինուորականները նահատակուել են հակառակորդի դիպուկահարների կրակոցներից եւ կամ խափանարարական գործողութիւնները կանխելու ընթացքում:
Սահմաններից եկող ողբերգական լուրերը անտարբեր չեն թողնում հայ ընտանիքներին: Իր չափերի համեմատ, Հայաստանն ունի համեմատաբար մեծ բանակ: Գրեթէ իւրաքանչիւր ընտանիք ունի զինուորական, ով ծառայութեան մէջ է, կամ այդ ընտանիքի հարազատներից ու բարեկամներից մէկը ծառայում է բանակում` պաշտպանելով Հայաստանի անդորրը: Եւ բնական է, որ սահմաններում պատերազմական վիճակը լարուածութեան մէջ է պահում հայերին` Երեւանում, Հայաստանի միւս բնակավայրերում, սփիւռքում:
2015-ը, զգացւում է, չափազանց դժուար, ծանր տարի է լինելու: Ակնյայտ է, որ ազրպէյճանական կողմը գրեթէ ամէնօրեայ յարձակումների ընթացքում տալիս է զոհեր, սակայն կարողանում է թաքցնել իր հասարակութիւնից, քանի որ անգամ համացանցը այդ երկրում վերահսկողութեան տակ է: Միւս կողմից, եթէ անգամ Ազրպէյճանը մի քանի անգամ աւելի զոհեր է տալիս, ինչպէս պնդում է Հայաստանի պաշտպանական գերատեսչութիւնը, դա չի կարող սփոփանք լինել հայ մայրերի համար: Այնուամենայնիւ, ինչո՞ւ է Ազրպէյճանը անդադար դիմում խափանարարական գործողութիւնների, ինչո՞ւ է ազրպէյճանական կողմի պահուածքը այսքան անզուսպ եւ լկտի: Պատճառները մի քանիսն են:
Առաջին, ինչպէս վերջին տարիներին, այնպէս էլ այսօր, Իլհամ Ալիեւը իր ժողովրդին, Հայաստանին ու Արցախին, ինչպէս նաեւ միջազգային հանրութեանը փորձում է համոզել ու յիշեցնել, որ հայերը հանգիստ քուն չեն ունենալու, քանի դեռ ղարաբաղեան հակամարտութիւնը լուծում չի գտել: Անկասկած, ազրպէյճանցի մայրերը, որոնց որդիները ուղարկւում են ճակատային գիծ, եւս հանգիստ քուն չունեն, բայց դա արդէն Ազրպէյճանի ղեկավարութեան եւ ընդհանրապէս մեծ քաղաքականութեան համար այնքան էլ կարեւոր իրողութիւն եւ հանգամանք չէ: Համաշխարհային լրատուամիջոցների եւ քաղաքականութեան համար ղարաբաղեան հակամարտութիւնը այլեւս օրակարգային խնդիր չէ, եւ այս իրողութիւնը գիտակցելով` Ալիեւը փորձում է ամէն օր յիշեցնել, որ նման հակամարտութիւն գոյութիւն ունի:
Երկրորդ, Ալիեւը հրահրելով խափանարարական գործողութիւններ եւ աւելի յաճախակի գործի դնելով դիպուկահարներին, փորձում է հայ ժողովրդի մէջ դժգոհութիւն առաջ բերել ընդդէմ Հայաստանի ղեկավարութեան: Խօսքը ընկերային, տնտեսական, կենցաղային կամ այլ դժգոհութեան մասին չէ: Առանց Ալիեւի` այդպիսի դժգոհութիւն Հայաստանում եղել է եւ կը լինի: Ազրպէյճանի նպատակն է Հայաստանում ստեղծել դժգոհութիւն «ոչ պատերազմ, ոչ խաղաղութիւն» իրավիճակի հանդէպ, այսինքն` անդադար խափանարարական թափանցումներով ու հայկական բնակավայրերի գնդակոծութիւններով հայ հանրութեանը հասցնել հոգեբանական մի իրավիճակի, երբ հայ մայրերը, հասարակական եւ քաղաքական գործիչները բարձրաձայնեն շուտափոյթ խաղաղութեան հասնելու անհրաժեշտութեան մասին:
Երրորդ, Պաքւում հասկանում են, որ քանի դեռ Ազրպէյճան-Հայաստան սահմաններում եւ Ազրպէյճան-Արցախ շփման գծում իրավիճակը պատերազմական է, ինչպէս հայ հանրութեան, այնպէս էլ Հայաստանի ղեկավարութեան համար օրակարգային այլ հարցեր մղուելու են երկրորդական գիծ: Խօսքը Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակի ոգեկոչման եւ միջոցառումների մասին է: Այս հարցում Ազրպէյճանը ունի Թուրքիայի նման հզօր դաշնակից:
Չորրորդ, սադրիչ գործողութիւններով Ազրպէյճանը ձգտում է հասնել նրան, որ Հայաստանի մասնակցութիւնը Պաքւում ամրանը կայանալիք Եւրոպական խաղերին դառնայ անհնար: Պաքուն ստիպուած է տեղի տալ միջազգային յորդորներին եւ հրապարակաւ յայտարարել, որ հայ մարզիկները կարող են մասնակցել այդ խաղերին: Միւս կողմից, Պաքուն չի ցանկանում, որ հայ մարզիկները ժամանեն Ազրպէյճան, յաղթանակների հասնեն, քանի որ այդ դէպքում բարձրանալու է հայկական եռագոյնը եւ հնչելու է «մեր հայրենիքը»: Այսպիսով, Ազրպէյճանը տեսնել չի ուզում հայ մարզիկներին Պաքուի Եւրոպական խաղերին, սակայն ձգտում է ստեղծել տպաւորութիւն, որ հայկական կողմն ինքն է որոշել չմասնակցել մարզական այդ միջոցառումներին:
Այս պայմաններում, երբ գրեթէ ամէն օր սահմաններում կատարւում են խափանարարական գործողութիւններ մահուան ելքերով, անհրաժեշտութիւն կայ երկկողմ եւ բազմակողմ դիւանագիտութեան: Եթէ Ալիեւի համար ցաւ չէ ազրպէյճանցի զինուորի կորուստը, ապա Հայաստանի ղեկավարութեանը ամէն մի հայ զինուորի կորուստը պէտք է ցաւ պատճառի եւ անկասկած պատճառում է: Հետեւաբար հայկական կողմը պէտք է ձգտի դիւանագիտական ճանապարհով լիցքաթափել իրադրութիւնը:
Այդ նպատակով, առաջին հերթին անհրաժեշտ են արտաքին գործերի նախարարների եւ նախագահների մակարդակով հանդիպումներ, ԵԱՀԿ Մինսքի խմբի եռանախագահութեան շտապ այց տարածաշրջան: Պարզ է, որ երբ սահմաններում գրեթէ պատերազմական վիճակ է, անիմաստ է բանակցութիւններում ակնկալել ճեղքում: Սակայն միւս կողմից, սահմաններում լարուածութիւնը լիցքաթափելու փորձուած եւ աշխատող եղանակներից մէկը հէնց աշխուժ` երկկողմ եւ բազմակողմ դիւանագիտութիւնն է:
ԱՆԻ կենտրոն
Յատուկ «ԱԶԴԱԿ»-ի համար
