ՅԱԿՈԲ ՄԻՔԱՅԷԼԵԱՆ
Հայոց ցեղասպանութեան հարիւրամեակ կը նշենք` մեկնակէտ ունենալով 1915-ի ապրիլ 24-ը, երբ տասնեակ տարիներու ծրագրուածը, հայ ազգը բնաջնջելու, գործի դրուեցաւ ու շարունակուեցաւ մինչեւ 1921:
Հարց կու տանք. այստեղ կանգ առա՞ւ ցեղասպանութիւնը. թուրքին ախորժակին յագուրդ չէին տուած մեր մէկուկէս միլիոն նահատակները. Քազեմ Քարապեքիրը փորձեց պատառ մը մնացած Հայաստանն ալ ոտնակոխ ընել:
Հակառակ որ 1919-ին թրքական դատարանը մահապատիժներու վճիռներ արձակեց Ցեղասպանութիւնը կազմակերպող պարագլուխներուն` իրենց բացակայութեան, ոչինչ պիտի արժէին այդ վճիռները, եթէ չըլլային հայ «Նեմեսիսները»:
Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթիւրքի հանրապետութիւնը շարունակեց չամբողջացած «գործը». Թուրքիա մնացած հայութեան փոքր տոկոսը կա՛մ կրօնափոխ եղաւ պարտադրաբար, կամ նորաստեղծ «դեմոկրաթիք», ազատամիտ Թուրքիոյ երկրորդ կարգի, կա՛մ երրորդ կարգի քաղաքացի դարձաւ ու ատենը մէկ ենթարկուեցաւ տարատեսակ ճնշումներու եւ ցնցումներու:
Հրանդ Տինքի ահաբեկչութեամբ պաստառներուն վրայ երեւաց «1.500.001» խորհրդանշական թիւը: Թուրք մտաւորականութիւնը կազմակերպուած ցոյցերով խստօրէն դատապարտեց ոճիրը եւ զօրակցութիւն յայտնեց նահատակի ընտանիքին եւ Թուրքիոյ հայ համայնքին, սակայն պետութիւնը ի՞նչ ըրաւ, բացի մարդոց աչքերուն փոշի փչելէ:
Եկանք, հասանք մեր օրերուն, եւ յատկապէս Սուրիոյ դէմ շղթայազերծուած աննախընթաց պատերազմին: Մեզի համար հաճելի թուի թէ ոչ, պէտք է ընդունիլ այն իրողութիւնը, որ Թուրքիան շատ ճարպիկ քաղաքագէտ է, գիտէ շողոքորթել, կեղծել, խաբել, գիտէ առիթներէն օգտուիլ: Անցեալը պեղելու կարիք չկայ, փաստը փաստ է. ու ահա այսօր ալ միեւնոյն աղուէսութեամբ, ոչ միայն Սուրիոյ դէմ շղթայազերծուած պատերազմին մասնակիցն ու գործակիցը եղաւ, այլ դարձեալ առիթը օգտագործեց ու հաշուեյարդարի ձեռնարկեց իր կոկորդին մէջ ցցուած սուրիահայութեան փուշը վնասազերծելու եւ Ցեղասպանութեան հարիւրամեակի մեր նախապատրաստական աշխատանքներուն հարուած հասցնելու համար:
Եագուպիէ, Քեսապ, Տէր Զօր, Հալէպ, Նոր Գիւղ… Այս վայրերը պատահական զոհեր չէին, յատուկ ընտրուած թիրախներ էին զինեալ խմբաւորումներու ձեռամբ քանդելու, աւերելու, սուրիահայ եւ յատկապէս հալէպահայ սպառնալիքին վերջ դնելու:
Ցեղասպանութիւնը կը շարունակուի տարբեր տարազով, տարբեր միջոցներով, տարբեր ձեւակերպումներով, սակայն կը շարունակուի: Կը շարունակուի նաեւ մշակութասպանութիւնն ալ: Կը քանդեն մեր եկեղեցիները, մեր վանքերը, մեր խաչքարերը, կը խեղաթիւրեն պատմութիւնը, կը կեղծեն փաստաթուղթերը. խօսքի ազատութեան իբրեւ ջատագով` կ՛արտօնեն, որ զիրենք դատապարտող գիրքեր տպուին, իսկ անդին, մէկի դէմ ցեղասպանութիւնը ուրացող քանի մը գիրք կը հրատարակեն, ժապաւէններ կը պատրաստեն, ելոյթներ կը կազմակերպեն մեր պահանջատիրութիւնը ժխտող… Ու մենք դեռ միամտաբար կ՛ակնկալենք, որ ներողութիւն խնդրեն ու հատուցում ընեն:
Ցեղասպանութիւնը կը շարունակուի:
