ԱՐՄԻՆԷ ԳՈՒՆՏԱԳՃԵԱՆ
Օտարամոլութիւնը մեր ժողովրդի մէջ, մանաւանդ իր երկրում` Հայաստանում, ուղղակի զաւեշտական մակարդակի է հասել: Որպէսզի ասածս մերկապարանոց չլինի, իրական օրինակներ բերեմ: Ահաւասիկ, Երեւանի խանութների մի մասը կրում է օտարահունչ անուններ, նրանց ճակատին էլ անունը երբեմն գրուած է միայն լատինատառ` Supermarket, օրինակ, SAS, VAS, Fresh, Yerevan City, այս մէկն էլ գրուած է միայն ռուսերէն` «Մոսկվիչկա»: Կան տարատեսակ անուններով վայրեր. գեղեցկութեան սրահներ` Beauty Salon Seniorita, Renoire, հիւրանոցներ` Hotel House, Multi Rest Group կամ արագ սննդի ճաշարաններ` «Ֆասթ Ֆուդ», Burger Queen, «Շաուրմա», Super Shaurma, Mr. BBQ, (օտարազգի զբօսաշրջիկը գաղափար անգամ չունի շաուրման ինչ է` անգլերէն գրուած կամ ոչ), կօշիկի խանութ` Ellen Shoes, Maxi Shoes, Palaremo, Roberto Shoes, սրճարան` Café Santa Fe, Café LaBohème, Restaurant LaPIAZA, Calument, Natura Gold… շարքն այսքանով չի սպառւում:
Հակառակ այն բանին, որ ըստ Հայաստանի պետական օրէնքի, խանութների ճակատին բոլոր օտարատառ գրութիւների կողքին պէտք է տուեալ անունը գրուի նաեւ հայատառ, (անգամ «լոկօ»-ի դէպքում), սակայն որոշ բացառութիւններով, գրեթէ ամէնուր խախտումներ են թոյլ տրուած: Եթէ մի օտարականի աչքերը փակեն ու այնուհետ Երեւանի կենտրոնական պողոտաներից մէկում բացեն, թերեւս չի կարող զանազանել Եւրոպայո՞ւմ է գտնւում, Միացեալ Նահանգներո՞ւմ, թէ՞ Հայաստանում:
Օտարամոլ այսպիսի դրսեւորման հանդիպում ենք նաեւ մայրաքաղաքից դուրս: Հեռաւոր մի գիւղի մթերային փոքր մի խանութի ճակատին կարդացի Supermarket: Հետաքրքիր է իմանալ խանութի տիրոջից` ամերիկացի կամ եւրոպացի քանի՞ մարդ է անցնում այդ գիւղով, ասենք մէկ տարուայ ընթացքում կամ (եթէ այցելում է) օտարազգի զբօսաշրջիկը անպայման լատինատա՞ռ Supermarket-ը պիտի տեսնի, որ հասկանայ, թէ այդտեղ ինչ է վաճառւում: Ինքս յաճախ չեմ կարողանում զսպել վրդովմունքս եւ նոյն հարցն եմ տալիս Երեւանի օտարահունչ անուներով խանութների տէրերին: Մի դէպքում կարողացայ համոզել տիրոջը, որ խանութի անունը հայերէն տառերով եւս գրի ու փակցնի խանութի ճակատին: Ամիսներ յետոյ վերջինս մեծ հպարտութեամբ ինձ ցոյց տուեց պահանջածս փոփոխութիւնը:
Այս առումով Վրաստանում մարդիկ մեզանից շատ աւելի ազգային են, չնայած որ իրենց մօտ շատ աւելի զբօսաշրջիկ է այցելում, քան մեզ մօտ: Օրինակենք այս գովելի երեւոյթը:
Մի ուրիշ երեւոյթ էլ եմ նկատում վերջերս. որեւէ նոր խանութի բացումից առաջ ցուցափեղկին գրւում է Opening Soon: Միայն մէկ դէպքում հանդիպեցի «Բացումը Շուտով» գրութեան: Հետաքրքիր է` այդ ի՞նչ անուղղելի կամ ահաւոր վնաս կը հասցուի տուեալ «բիզնեսին», եթէ հայերէն ծանուցուի բացման լուրը: Եւ այդ ո՞ր օտարն է, որ կը բարկանայ կամ կը պախարակի խանութի տիրոջը իր հայրենիքում իր հարազատ մայրենի լեզուն գործածելու համար: Ընդհակառակը, այս կերպ մենք յարգանք ու կարեւորութիւն կը ցուցաբերենք մեր ինքնութեան ու տեսակի հանդէպ: Ուրեմն` ինչո՞ւ օտարատառ ու օտարահունչ:
Երբեմն-երբեմն արծարծել եմ այս հարցը եւ յուրախութիւն ինձ` համակարծիք պատասխան ստացել: Շատ դէպքերում օտար անուններ ու օտարատառ գրութիւն կիրառում են առանց լուրջ քննարկելու այս ոլորտը:
Կարծում եմ, որ մեր օտարամոլութեան պատճառը հպարտութեան պակասն է մեր ազգի մշակոյթի ու պատմութեան նկատմամբ: Այն օրը, երբ մեր մատղաշ սերնդի ուսանողը օտարալեզու պատմութեան գրքերում միւս ազգերի, կայսրութիւների շարքում կարդայ օրինակ` Տիգրան Մեծի ու Արտաշէս Աշխարհակալի կայսրութեան մասին, հին փիլիսոփաների շարքում հանդիպի Նարեկացու, Ներսէս Շնորհալու անուններին, հին պատմաբանների շարքում կարդայ Մովսէս Խորենացու, Եղիշէի, գիտնակաների շարքում` Անանիա Շիրակացու, Գրիգոր Տաթեւացու եւ մեր շատ ու շատ ուրիշ մօտակայ դարերի անուանի մեծերի մասին, այլեւս ակնածանքով ու հպարտութեամբ կը մտածի մեր ազգի կարեւորութեան մասին: Չի՛ ունենայ ինքնանուաստացումի բարդոյթ:
Ի դէպ, մինչեւ տասնութերորդ դարը լատինատառ գրքերում հայկական մշակոյթի ու պատմութեան մասին եղել է տեղեկութիւն: