Ռ. Հ.
Որքան ալ անօրինակ դժբախտութեան դիմաց սրտի խորերէն ցաւագին դառնութիւն մը արտայայտեր են` «Ո՞ւր էիր Աստուած» ըսելով, գիտենք, որ Աստուած հոս է միշտ եւ դարձեալ Աստուծոյ շնորհակալութիւն կը յայտնենք ամէն լաւ բանի համար: Դուք մէկ օրուան ընթացքին քանի՞ անգամ «Փա՛ռք Աստուծոյ» կ՛ըսէք: Ասիկա թէեւ այլեւս մեքենաբար արտասանուած խօսք է, այնուհանդերձ, Աստուծոյ նկատմամբ երախտագիտութեան ու շնորհակալութեան արտայայտութիւն է: Սա ալ կայ: Մարդիկ «Փառք Աստուծոյ» ըսել` ո՛չ միայն եղած լաւ բանին համար փառք տուած կ՛ըլլան Աստուծոյ. այլ կարծես ապահոված կ՛ըլլան նաեւ ապագայ վտանգներէ զերծ մնալու հաւանականութիւն մը: Եթէ դուն գիտես գնահատել Աստուծոյ բարիքները, Աստուած ալ քեզ կը պաշտպանէ փորձանքներէ:
Բայց այդ փորձանքները կան: Փորձանքները մեր դիմաց կ՛ելլեն թէ՛ պատահարներու կամ աղէտներու ձեւով, թէ՛ մարդու կերպարանքով: Այս պարագային ընդհանրապէս գործածուած տարազ է` «Աստուծոյ փորձանքը» ասութիւնը: Մանաւանդ չար, անսիրտ, վնաս պատճառող, տուն քանդող մարդիկը մեզի համար «Աստուծոյ փորձանք»-ներն են: Այս տեսակ մարդոց դիմաց կը զարմանանք: «Ասոնք Աստուծմէ չե՞ն վախնար», կ՛ըսենք: Աստուծմէ վախնալ անշուշտ ամէն բանէ առաջ հաւատքի խնդիր է: Ասիկա մաքուր վախ մըն է, վախ մը, որ իր դերակատարութիւնն ունի մարդիկը բարութեան ու ազնուութեան շրջանակին մէջ պահելու մէջ: Մենք կը վախնանք Աստուծմէ եւ մեզ շրջապատող չար մարդոց ալ կրնանք ըսել` «Աստուծմէ վախցիր»: Նոյնիսկ կրնանք ըսել` «Աստուծմէ վախցիր, մա՛րդ Աստուծոյ»: «Մարդ Աստուծոյ»: Ասիկա ալ ահաւասիկ շատ գործածական է մեր բերնին մէջ, քանի որ ան մէկու մը դիմաց կամ մէկու մը հասցէին խօսք ուղղելու բացագանչութիւն մըն է: Նմանողաբար ունինք նաեւ «Գառն Աստուծոյ» ասութիւնը, թէեւ` քիչ գործածական, որ կը նշանակէ «Աստուծոյ բարի ու գառնուկի պէս մարդը»:
Աստուծմէ վախնալու տրամադրութիւն հիմնուած է այն հաւատքին վրայ, թէ` «Աստուած կը տեսնէ»: Աստուած ամէն ինչ կը տեսնէ, Աստուծմէ գաղտնի ո՛չ մէկ բան կրնաս ընել: Աստուած կը տեսնէ ու կը պատժէ: Այս պատճառաւ ալ «Աստուած կը տեսնէ» ասութիւնը կը դառնայ դիմացինին ազդարարութիւն ուղղելու, դիմացինը երկիւղածութեան եւ բարեգործութեան հրաւիրելու ասութիւն: Որպէս հաւատաւոր քրիստոնեայ` մենք այս` «Աստուած կը տեսնէ» ասութիւնը մեր սրտին կը սեղմենք ու այլեւս չենք հարցներ, թէ ի՞նչ կը պատահէր, եթէ մտածէինք, որ Աստուած ամէն բան չի տեսներ: Մարդիկ աւելի՞ չար եւ անիշխանական կը դառնային, չարագործութիւնը աւելի՞ կը սաստկանար: Հարցում մը, որ պատասխան կը ստանայ հոգեբանութեան խորհրդաւոր ոլորտներէն: Հոգեբանը պիտի ըսէ, որ բարին բարի ստեղծուած է, չարն ալ` չար, բարին չի կրնար բարի չըլլալ, չարն ալ չի կրնար չար չըլլալ: Աստուծմէ վախնալը պարզապէս կը զօրացնէ բարի մարդոց կամքը: Չար մարդիկը ինչո՞ւ վախնան Աստուծմէ:
Աստուծմէ:
Այս ալ յաճախ չի՞ հնչեր մեր շրթներուն վրայ: «Ինկայ, Աստուծմէ` մէկ տեղս չկոտրեցաւ»: «Հիւանդացայ. Աստուծմէ շուտ ապաքինեցայ»: Հոս ալ բոլոր լաւ բաներու մէջ կը տեսնենք Աստուծոյ բարի հոգածութիւնը: Բայց, Աստուա՞ծ իմ, մենք որքա՜ն շատ ասութիւն ունինք Աստուծոյ վրայ: «Աստուած իմ»: Ահա ուրիշ ասութիւն մըն ալ, որով կ՛արտայայտնեք մեր զարմանքն ու հիացումը: Այս ասութիւնը ինչպիսի, հզօր շեշտ մը կը դնէ մեր զարմանքին ու հիացումին վրայ: «Աստուա՛ծ իմ, այս ի՛նչ անակնկալ այցելութիւն է»: «Աստուած իմ, այս ի՛նչ յաջող ներկայացում է»:
Վերջ չունի: Իսկապէս անհաւատալիօրէն շատ են «Աստուծմով» շինուած ասութիւնները, եւ մենք զանոնք կը գործածենք նոյնիսկ առանց անդրադառնալու, որ Աստուծոյ անունը կ՛արտասանենք այդ կերպով: Եթէ բարձրաստիճան հոգեւորականի մը հետ հանդիպում ունենանք, եւ եթէ գիտենք եկեղեցական կանոնները, «Աստուած օգնական» կ՛ըսենք: Ան ալ կը պատասխանէ` «Աստուած պահապան»:
Աստուծոյ վկայութիւնը կը կանչենք նոյնիսկ երդում մը ընելու համար: «Աստո՛ւած վկայ»: Աստուած վկայ, ես յանցաւոր չեմ» Աստուա՛ծ վկայ, ես չըրի այս բանը»:
Եթէ մեր մէկ փափաքը իրականանայ, կ՛ուրախանանք: «Աստուած լսեց իմ ձայնը»:
Եթէ կը պասենք մօտալուտ բարի եղելութիւն մը, կը սիրենք ըսել` «Աստուած զիս արժանի ընէ տեսնելու»:
Եթէ մեր դիմացը տխմարութիւն մը տեսնենք, կ՛ըսենք. «Աստուած խելք տայ»:
Գողերու կամ խարդախ մարդոց իրարու հետ ունեցած խարդախութիւնները տեսնելով ալ կրնանք ըսել`
«Գողը գողէն գողացաւ, Աստուած տեսաւ զարմացաւ»:
Ժողովուրդն ալ ըսեր է` «Աստուած մարդուն մէկ ձեռքով կու տայ, միւս ձեռքով կ՛առնէ»:
Չար մարդոց հասցէին ալ մէկ խօսք ունինք. «Աստուծմէ գտնէ»: Հոս ալ պոլսահայ բարբառը ունի մեղանչում մը: Պոլսահայը շատ կը սիրէ ըսել` «Աստուած պէլան տայ»: «Պէլա» թրքերէն բառին համար հայերէնի մէջ չենք կրցած գտնել ուրիշ բառ մը, որ այնքան «համով» ըլլայ, որքան է, «Պէլա» թրքերէն բառը:
Որպէս քրիստոնեայ մարդ` կ՛ուզենք հաւատարիմ մնալ տասը պատուիրաններուն: Բայց մէկ հատին նկատմամբ հաւատարիմ չենք: Ըսուած է` Աստուծոյ անունը պարապ տեղ բերանդ չառնես»: Մենք որքան յաճախ բերան կ՛առնենք Աստուծոյ անունը: Օր մը պիտի պատժուի՞նք: «Աստո՛ւած չընէ»:
