Ակնարկ. Պատերազմի Դիմաց Տարածք Գործողութիւնը Եւ Անոր Քաղաքական Բաժինը
Տաւուշի մարզի հիւսիսային հատուածին մէջ հայկական զինեալ ուժերուն իրականացուցած գործողութեան շնորհիւ 140 հեկտար տարածք ազատագրուած է եւ անցած հայկական ուժերու վերահսկողութեան տակ: Գործողութիւնը եղած է հակադարձութիւն, երբ Ազրպէյճանի սահմանապահ ծառայութեան ստորաբաժանումները փորձած են միջդիրքային տարածքին մէջ յառաջանալ եւ նոր բնագիծ զբաղեցնել «Բաբաքեար» կոչուող լերան շրջակայքին մէջ: Առաջին իսկ ընկալումով փաստօրէն գործնական տեսք ստացած է Հայաստանի Հանրապետութեան պաշտպանութեան նախարարի յայտարարած «Նոր պատերազմ` տարածքներու դիմաց» բանաձեւը:
Հակադարձ այս գործողութիւնը սակայն ազատագրումի իրագործումին առընթեր նուաճած է ռազմավարական կարեւորագոյն կէտեր: Ազրպէյճանական նկրտումին դիմաց` վերահսկողութեան տակ առնել Հայաստան-Վրաստան մայրուղին, հայկական ուժերու զբաղեցուցած գերադաս դիրքերէն ուղիղ նշանառութեան տակ յայտնուած է Ազրպէյճան-Վրաստան մայրուղին: Մայրուղիներու վերահսկողութեան կամ նշանառութեան տակ յայտնուելու ուղղութեամբ հայկական կողմը ձեռք ձգած է ռազմավարական առաւելներ:
Ռազմավարական առաւելները կը համալրուին, երբ նկատի ունենանք նաեւ այն, որ թիրախային գօտիի մէջ յայտնուած է նաեւ ազրպէյճանական Իքինճի Շըխլը գիւղը եւ գիւղի ամբողջ ցանքատարածութիւններն ու արօտավայրերը: Տակաւին. կարեւորագոյն հանգամանքը, որ եթէ թշնամին յաջողէր ի գործ դնել իր յարձակողապաշտ մտայղացումը, ապա այդ պարագային պիտի վտանգուէր Վրաստանի ճամբով Հայաստանի Հանրապետութիւն մտնող կազատար խողովակաշարը: Իսկ այդ մէկը կենսական նշանակութիւն ունի Հայաստանի Հանրապետութեան համար:
Պաքու-Թիֆլիս քաղաքական որոշակի լարուածութեան պատճառներէն մէկը այն էր, որ ազրպէյճանական սահմանապահ զօրքերը դէպի վրացական տարածք տեղաշարժ արձանագրած էին եւ վրացական կողմին վրայ իրենց իրականացուցած վերահսկողութիւնը ներկայացուցած էին իբրեւ հայկական տարածքի գրաւում: Այս ապատեղեկատուութիւնը խորքին մէջ կը չէզոքացուէր նաեւ հայկական զինեալ ուժերուն իրականացուցած գործողութեամբ, եւ Վրաստանի հետ երկու ուղղութեամբ մայրուղիներու վրայէն ազրպէյճանական վերահսկողութեան վտանգի չէզոքացումը քաղաքական ուղերձ է նաեւ Թիֆլիսին: Զուտ քաղաքական տրամաբանութեան ընկալումով` Պաքու – Թիֆլիս լարուածութիւնը ենթահող կը հարթէ Թիֆլիս – Երեւան յաւելեալ մերձեցման. իսկ այս գործողութիւնը կը համահարթեցնէ այդ ենթահողը դրական շեշտերով:
Բայց միայն Վրաստանի ուղղութեամբ չէ անշուշտ կատարուած ազատագրական գործողութեան ձեռք բերած առաւելները: Թէ՛ Տաւուշի եւ թէ՛ Նախիջեւանի ուղղութեամբ ազրպէյճանական զօրքերու աշխուժացումը, սահմանին կատարուած զօրավարժական հանդէսներու կազմակերպումները կը միտին Արցախ-Ազրպէյճան հակամարտութեան իրաւաքաղաքական բնութագիրը փոխել եւ զայն վերածել հայ-ազրպէյճանականի:
Անգամ մը եւս, երբ միջազգային մակարդակի վրայ արցախեան հակամարտութեան հանգուցալուծման ուղղուած դիւանագիտական եռուզեռ կը ստեղծուի, Հայաստանի Հանրապետութեան հետ պետական սահմանային միջադէպեր կը բեմադրէ Պաքուն: Ռազմական այս բեմագրութիւնը այս անգամ սուղի արժեց Ազրպէյճանին, որ ռազմավարական նշանակութիւն ունեցող զինուորական յենակէտեր եւ տարածք զիջեցաւ հայկական կողմին: Պատերազմական գործողութեան դիմաց տարածք բանաձեւը սկսած է լիարժէք աշխատիլ: Իսկ այս բանաձեւը անշուշտ չի վերաբերիր միայն Տաւուշի սահմանային գօտիին. այլ ամբողջ պետական սահմանին եւ արցախեան-ազրպէյճանական շփման գիծին:
«Ա.»
Ազրպէյճանը միայն ուժի լեզուէն կը հասկնայ: Ղարաբաղի պատերազմին առաջին օրէն մինչեւ հիմա ասի արեւի լոյսի պէս կը փայլի 30 տարիէ: 140 հեկտար հող ազատագրելն ալ, ոչ թէ գրաւել, ասոր փաստն է: Ասի պէտք է հասկնան միջնորդութիւն խաղցողները: Միայն մէկ կարեւոր կէտ մը կայ: Հայաստանի լուրերուն մէջ այսօր ըսին, որ աս գործողութիւնը եղած է անցեալ Փետրուարին, առանց ձայն հանելու, առանց քաղաքական հաշիւներու մէջ մտնելու: Աս լուրը ինչու այսօր մէջտեղ կը հանեն, տակը ինչ նպատակ կայ: Հանողը եւ կառավարութիւնը ինչ հաշիւներ ունին հիմա հանելով: Ինծի համար քիչ մը մտահոգիչ է ասի: Յայտնի է որ եղած ատենը աս լուրը զինուորական գաղտնիք է եղեր, Ազրպէյճանին ալ գործին չէ եկած մէջտեղ հանել, հիմա հանելը օգու՞տ պիտի բերէ, թէ ետեւը ուրիշ նպատակ մը կայ: Մեկնաբանելու ատեն ալ պէտք է աչքերնիս չորս կողմերնիս դարձնենք: