ՀՐԱՅՐ ՆԱՀԱՊԵՏԵԱՆ
Յօդուած մը, զոր լիբանանահայ մը կը գրէ ցաւով, այն, ինչ որ պիտի ուզէր գրել տարբեր ուղղութեամբ:
Ես քաղաքագէտ մը չեմ, ո՛չ ալ վերլուծաբան մը: Բայց հայ եմ: Լիբանանի մէջ ծնած հայ մը, որուն հոգին կը պատռտուի երկու ճամբով` մէկ կողմէ սփիւռքի պարտաւորութիւնները, միւս կողմէ` հայրենիքի հանդէպ անմար սէրը: Մտահոգ եմ եւ որոշ վիշտով կը գրեմ այս տողերը. այն ատեն, երբ սփիւռքահայը կը կոչուի «Թրքահայաստանի հայ», կարծես հայրենի հողի իրաւունքը խլուած կ՛ըլլայ մեզմէ: Մինչդեռ լիբանանցին` քրիստոնեայ թէ մահմետական, կը կանգնի իր երկրին կողքը, ինչ ալ որ պատահի: Ահա՛ այս պատճառով է, որ բաղդատականս արդար է, որքան ալ ցաւալի ըլլայ:
Լիբանանի ներկայ ղեկավարութիւնը` նախագահ Ժոզեֆ Աունի եւ վարչապետ Նաուաֆ Սալամի գլխաւորութեամբ, կը տպաւորէ իր համարձակ կեցուածքով: Թէեւ երկիրը կործանման եզրին է, սակայն ղեկավարները կը պահեն պետականութեան պատիւը: Աուն` բանակային մտածողութեամբ մարդ մը, կը հաւատայ, որ պետութիւնը պէտք է պաշտպանուի իր բանակով եւ ոչ թէ օտար զէնքով: Սալամ` միջազգային օրէնքի գիտնական մը, կը փորձէ վերականգնել պետութեան արժանապատուութիւնը օրէնքի եւ սկզբունքներու միջոցով: Անոնք կը կանգնին արտաքին ճնշումներուն դէմ յանդիման` առանց վախի, առանց խոնարհումի:
Եւ ահա ես կը նայիմ դէպի Հայաստան:
Աստուած գիտէ` որքա՛ն կ՛ուզէի գրել այլ ուղղութեամբ…
Բայց չեմ կրնար:
Ահա՛ կառավարութիւն մը` Փաշինեանի գլխաւորութեամբ, որ իր ապիկարութեամբ ոչ միայն թուլացուց մեր բանակը, այլ նաեւ խորտակեց մեր հաւատքը: Երբ Լիբանան կը փորձէ թօթափել օտար ազդեցութիւնը, Հայաստան կը վազէ օտարի գիրկը: Երբ Լիբանան կը հաւատայ արժանապատուութեան, Հայաստան կը քարոզէ հնազանդութիւն: Երբ Լիբանան իր բանակը կը պահէ սուրբ պարտականութեան մէջ, Հայաստան իր զինուորը կը դարձնէ քաղաքական ցուցադրութեան գործիք:
Ես Լիբանան ծնած եմ, բայց հայ եմ: Լիբանանը իմ տունս է, Հայաստանը` իմ հայրենիքս: Եւ երբ կը տեսնեմ, որ Լիբանանի ժողովուրդը կը պաշտպանէ իր պետութիւնը, իսկ Հայաստան կը լռէ իր արժանապատուութեան խլումին առջեւ, սիրտս կը ցաւի: Չէ՞ որ մեր բոլոր գրութիւնները պէտք էր ըլլային հակառակը. մենք պէտք էր հպարտանայինք Հայաստանով, ոգեւորուէինք անոր առաջնորդներով, վստահէինք իր բանակին: Բայց այսօր ցաւով կը գրեմ բաղդատականս
Լիբանան կը կանգնի իր ոտքերուն վրայ:
Հայաստան կը խոնարհի իր ծունկին վրայ:
Լիբանան կը պաշտպանէ իր ինքնիշխանութիւնը:
Հայաստան կը յանձնէ զայն:
Մէկը կը վերագտնէ իր պետութիւնը,
Իսկ միւսը կը կորսնցնէ իր հոգին:
Բայց եթէ ճշմարտութիւնը պէտք է ըսուի, ապա պէտք է նշել, որ Հայաստանի ներկայ իշխանութիւնը ոչ միայն ապիկար է երկրին մէջ, այլ նաեւ կուրացած է իր ժողովուրդի մնացորդին նկատմամբ: Սփիւռքահայը, որ դարերով պահած է ազգի հոգին օտար հողերու վրայ, այսօր դուրս մղուած է` իբրեւ «անպէտք», իբրեւ «միջամտող», իբրեւ միայն դրամատու եւ բարեսիրութեան միջոց: Հայաստանը այսօր սփիւռքը կը տեսնէ ոչ թէ իբրեւ ազգային ուղեղ, այլ` իբրեւ դրամարկղ: Մինչդեռ դրամը առանց հոգիի` անիմաստ թուղթ է, իսկ հայրենիք մը առանց իր սփիւռքին` կէս ազգ է:
Երբ սփիւռքահայը կ՛ըլլայ միայն բարեգործ, հայրենիքը կը դառնայ մուրացիկ: Երբ սփիւռքահայը կը նուիրաբերէ դրամ, բայց կը զրկուի ձայնէ, գաղափարէ եւ մասնակցութենէ, ապա Հայաստան կը փակուի իր սահմաններուն մէջ` առանց մտքի, առանց ուժի: Սփիւռքահայը դուրս ձգելով` Հայաստան ինքն իրեն կը դատապարտէ մենութեան: Իսկ մենութիւնը ազգ մը չի բարձրացներ, կը խեղդէ զայն: Քանի մը իշխանաւորներ եղած են ինքնագլուխ եւ յաջողած, բայց ազգ մը, որ իր բոլոր զաւակները չի լսեր, ի վերջոյ կը մնայ որբ:
Հայաստան առանց իր սփիւռքին` պիտի չհասնի որեւէ տեղ, որովհետեւ սփիւռքը իր արեան շարունակութիւնն է, իր յիշողութեան պահապանը, իր ապագայի ձայնը: Եւ եթէ հայրենիքը իր իսկ զաւակները կը դրդէ լռելու, ապա պիտի լսուի միայն թշնամիին խօսքը:
Եւ այս պատճառով, որքան ալ` ցաւալի, կրկին բաղդատականս արդար է:
Որովհետեւ ես կը սիրեմ հայրենիքը աւելի, քան ան կը հասկնայ ինքզինք:
