Պատրաստեց` ԿԱՐՕ ԱԲՐԱՀԱՄԵԱՆ
Խմբագիր, վաստակաւոր լրագրող, հրապարակագիր, թատերագիր, յուշագիր, թարգմանիչ:
Ծնած է Պոլիս: Փոքր տարիքէն յաճախած է Վիեննական Մխիթարեան վարժարանը, զոր աւարտելէ ետք անցած է Պոլսոյ համալսարանի գրականութեան բաժանմունքէն եւ վկայուած` փիլիսոփայութեան եւ հոգեբանութեան ճիւղերէն:
Առաջին հրատարակուած գործը «Բառասխալ» խորագրեալ պատմուածք մըն է, լոյս տեսած` Խաչիկ Ամիրեանի թարգմանութեամբ, «Անիւ» պարբերաթերթին մէջ: 1955-էն սկսեալ մաս կազմած է «Մարմարա»-ի «Գրական էջեր»-ու խմբագրական կազմին: Աշխատակցած է «Ճառագայթ»,«Անիւ» ու «Սան» պարբերաթերթերուն եւ «Երջանիկին Տարեգիրքը»-ին:
1967-ին ստանձնած է «Մարմարա» օրաթերթի խմբագրապետութիւնը, զոր մեծ հեղինակութեամբ վարած է շատ երկար տարիներ: 1981-էն ի վեր «Մարմարա»-ի մէջ սկսած է հրատարակել «Յուշատետր» խորագիրին տակ հրապարակագրական հետաքրքրական յօդուածներ, որոնք 1982-էն սկսեալ պարբերաբար հրատարակուած են. անոնցմէ ցարդ լոյս ընծայուած են 63 հատորներ, իսկ 32 հատորներ ալ պատրաստ են հրատարակութեան: Ըստ հեղինակին, այս շարքը պիտի հասնի աւելի քան 100 հատորի: Հատտէճեան ունի նաեւ թարգմանչական հսկայ վաստակ մը: Ընդհանրապէս «Մարմարա» օրաթերթին համար թարգմանած է երկարաշունչ վէպեր, կարճ ու երկար գրութիւններ, իսկ Մխիթարեան սանուց միութեան թատերախումբին համար ալ` թատրերգութիւններ: Արժանացած է բազմաթիւ պետական թէ հոգեւոր մրցանակներու, շքանշաններու եւ սրբատառ կոնդակներու:
Օգտագործած է Ռ.Հ., Ռ., եւ Ռազմիկ գրչանունները:
Հրատարակուած Գործեր
Ա.- Արձակ էջեր
– «Յակոբ Պարոնեանի մտերմութեան մէջ» (գրականագիտական), Պոլիս, 1965: Բ. տիպ` Պոլիս, 1999:
– «Բառասխալ. պատմուածքներ», Պոլիս, 1972:
– «Օրագրիս տասնհինգ էջերը» (ուղեգրութիւն), Պոլիս, 1977:
– «Մարդոց մեծութեան եւ խեղճութեան մասին» (պատմուածքներ), Պոսթըն, 1979:
– «Յուշատետր» Ա. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 1982:
– «Առաստաղ» (վէպ), Պոլիս, 1983: Բ. տիպ` Պոլիս, 1998: (Ա. եւ Բ. միացեալ նոյն կողքի տակ) Երեւան, 2006: Գ. տիպ` (Բ. հատորին հետ միասին)` Պոլիս, 2020:
– «Յուշատետր» Բ., Գ., Դ., Ե. Զ. Է. Ը. Թ. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 1984, «Յուշատետր» Ժ. Պոլիս, 1987:
– «Շնորհք արք. Գալուստեան` պատրիարք հայոց Թուրքիոյ» (յուշամատեան), Պոլիս, 1987:
– «Յիշելով մեր սիրեցեալ Շնորհք պատրիարքը» (յուշագրութիւն), Պոլիս, 1990:
– «Յուշատետր» ԺԱ., 1991, «Յուշատետր» ԺԲ. , 1993 եւ «Յուշատետր» 13. «Աշնան վերջին գիշերը» (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 1995:
– «Հայկական առածներ» (հրապարակագրութիւն), Անթիլիաս, 1995 («Յուշատետր»-ի շարքէ դուրս հրատարակութիւն):
– «Յուշատետր 26. Հայկական առածներու ներշնչումով» (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 1995: Բ. տպ., 2002:
– «Յուշատետր» (Ընտրանի) (հրապարակագրութիւն), Ս. Էջմիածին, 1998:
– «Յուշատետր 14. Հին հասցէներ…» (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 1999:
– «Յուշատետր 15. Գրական հաւաքոյթ Սուատիյէի մեր պարտէզին մէջ», «Յուշատետր 16. Թելերը կ՛երկարին կ՛երթան», «Յուշատետր 17. Հողը ճակատագիր է», «Յուշատետր 19. Երեւանեան յուշատետր (1889) (ուղեգրութիւն), Պոլիս, 1999:
– «Յակոբ Պարոնեան վերադարձաւ (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 1999: Բ. տպ., Հալէպ, 2005:
– «Առաստաղին միւս կողմը (վէպ)», Պոլիս, 2000: Բ. տպ (Ա. հատորին հետ միասին)` Երեւան, 2006: Գ. տպ. (Ա. հատորին հետ միասին) Պոլիս, 2020:
– «Յուշատետր 18. Ծովը ամբողջութեամբ ճամբայ է (հրապարակագրութիւն)», Պոլիս, 2000:
– «Յուշատետր 39. Պտոյտ մը հայ բանաստեղծութեան պարտէզին մէջ» (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2000: Բ. տպ., 2005:
– «Յուշատետր 32. Սրբալոյս միւռոնը եւ կրակարանը» (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2002:
– «Յուշատետր 37. Օտարականներ աշխատասենեակիս մէջ», Պոլիս, 2002:
– «Յուշատետր 41. Գուրթուլուշի պողոտայ, թիւ 86» (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2002:
– «Յուշատետր 49. Հազար տարի Ս. Գրիգոր Նարեկացիի հետ (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2003:
– «Դանիէլ Վարուժանի, Սիպիլի, Իգնա Սարըասլանի բանաստեղծութիւնները հայ ուսանողներու մտերմութեան մէջ» (հրապարակագրութիւն), Պէյրութ, 2003 («Յուշատետր»-ի շարքէ դուրս հրատարակութիւն):
– «Յուշատետր 42. Օդանաւին անիւները» (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2004:
– «Յուշատետր 44. Բնանկարներ (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2004:
– «Յուշատետր 52. Պոլսահայ նոր բանաստեղծութեան վէպը. Կարպիս Ճանճիկեան, Հայկազուն Գալուստեան եւ միւսները» (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2004:
– «Յուշատետր 43. Ասիկա այբ է» (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2005:
– «Ուղեւորութիւն դէպի միասնութիւն եւ կարօտ. Թարգմանչաց տօն մը թեհրանահայութեան մօտ» (ուղեգրութիւն), Պոլիս, 2006, («Յուշատետր»-ի շարքէ դուրս հրատարակութիւն):
– «Յուշատետր 47. Առագաստ` դէպի բանաստեղծութիւն» (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2006:
– «Ինչե՞ր տեսանք, ինչե՞ր լսեցինք. Յօդուածներ. հատոր Ա.», (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2007.
– «Ինչե՞ր տեսանք, ինչե՞ր լսեցինք. Յօդուածներ. հատոր Բ.» (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2007:
– «Յուշատետր 59. Պտոյտ հայ գրականութեան քուլիսներուն մէջ» Ա. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2007: Բ. տիպ` Պոլիս, 2008:
– «Յուշատետր 60. Պտոյտ հայ գրականութեան քուլիսներուն մէջ» Բ. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2007: Բ. տիպ` Պոլիս, 2008:
– «Յուշատետր 61. Պտոյտ հայ գրականութեան քուլիսներուն մէջ» Գ. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2008: Բ. տիպ` Պոլիս, 2008:
– «Յուշատետր 62. Պտոյտ հայ գրականութեան քուլիսներուն մէջ» Դ. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2008:
– «Յուշատետր 63. Պտոյտ հայ գրականութեան քուլիսներուն մէջ» Ե. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2009:
– «Յուշատետր 64. Պտոյտ հայ գրականութեան քուլիսներուն մէջ» Զ. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2009:
– «Յուշատետր 20. Քանի մը ծառեր անտառին մէջ», (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2009:
– Յուշատետր 21. Անկարելի նամակ մեր սիրելիներուն», (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2009:
– «Յուշատետր 22. Մեր հայրերուն ժամացոյցը», (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2010:
– «Յուշատետր 65. Պտոյտ հայ գրականութեան քուլիսներուն մէջ» Է. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2010:
– «Յուշատետր 66. Պտոյտ հայ գրականութեան քուլիսներուն մէջ» Ը. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2010:
– «Յուշատետր 67. Պտոյտ հայ գրականութեան քուլիսներուն մէջ» Թ. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2010:
– «Յուշատետր 71. Կեանքը խմբագրատունէն ներս» (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2010:
– «Մեր մայրենի լեզուն մահամերձի անկողինին մէջ» (հրապարակագրութիւն), Պէյրութ, 2011:
– «Յուշատետր 23. Զրոյց` հինցած գրիչի մը հետ» (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2011:
– «Յուշատետր 56. Հիւանդութեան օրեր» (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2011:
– «Յուշատետր 78. Պտոյտ մը հայոց լեզուի բառարանին մէջ» Ա. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2011:
– «Յուշատետր 68. Պտոյտ հայ գրականութեան քուլիսներուն մէջ» Ժ. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2012:
– «Յուշատետր 79. Պտոյտ մը հայոց լեզուի բառարանին մէջ» Բ. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2013:
– «Յուշատետր 80. Պտոյտ մը հայոց լեզուի բառարանին մէջ» Գ. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2013:
– «Յուշատետր 81. Պտոյտ մը հայոց լեզուի բառարանին մէջ» Դ. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2013:
– «Յուշատետր 82. Պտոյտ մը հայոց լեզուի բառարանին մէջ» Ե. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2014:
– «Յուշատետր 83. Պտոյտ մը հայոց լեզուի բառարանին մէջ» Զ. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2014:
– «Յուշատետր 84. Պտոյտ մը հայոց լեզուի բառարանին մէջ» Է. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2015:
– «Յուշատետր 85. Պտոյտ մը հայոց լեզուի բառարանին մէջ» Ը. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2015:
– «Յուշատետր 86. Պտոյտ մը հայոց լեզուի բառարանին մէջ» Թ. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2017:
– «Յուշատետր 87. Պտոյտ մը հայոց լեզուի բառարանին մէջ» Ժ. (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2017:
– Դուն աղա ես աղա մեր ալիւրը ո՞վ աղա», (հրապարակագրութիւն), Պոլիս, 2017 («Յուշատետր»-ի շարքէ դուրս հրատարակութիւն):
– «Յուշատետր 88. Մարդիկ, որոնք անցան կեանքիս մէջէն», Ա. (յուշագրութիւն), Պոլիս, 2017:
– «Յուշատետր 89. Մարդիկ, որոնք անցան կեանքիս մէջէն», Բ. (յուշագրութիւն), Պոլիս, 2018:
– «Յուշատետր 90. Մարդիկ, որոնք անցան կեանքիս մէջէն», Գ. (յուշագրութիւն), Պոլիս, 2018:
Բ.- Թատրերգութիւններ
«Կեանքի մը երեք կիրակիները», Պոլիս, 1959 («Սան»-ի բացառիկ համար, թիւ 87-88, օգոստոս 1959), «Կիրակնօրեայ հաշուեփակ», Պոլիս, 1973, «Վաստակ», Պոլիս, 1976, «Թատերախաղեր», Պոլիս, 2002: Կը պարունակէ Հատտէճեանի հրատարակած եւ անտիպ բոլոր թատրերգութիւնները` «Վաստակ», «Կեանքի մը երեք կիրակիները», «Կիրակնօրեայ հաշուեփակ», «Մարդը եւ իր Կեղեւը», «Քիչ մը գութ եւ երկու կաթիլ արցունք…», «Մահը ա՞յս է արդեօք»:
Գ.- Խմբագրական աշխատանք
– «Համայնապատկեր հանրապետական շրջանի իսթամպուլահայ գրականութեան», Պոլիս, 1957 (Վ. Ս. Ծովակի եւ Վարդան Կոմիկեանի աշխատակցութեամբ):
Դ.- Թարգմանական աշխատանք
– «Էրվին Մոսկուաի Էրօինի մաքսանենգները», Պոլիս, 1969, «Շթէֆան Ցվայկ, ճատրակ խաղացողը», Պոլիս, 1969 (արտաքին կողքին վրայ 1970), «Երեք թատերախաղեր. Հարոլտ Բինթերի վարինները, Միւրրէյ Շիսկելի վագրը, Ուիլիըմ Սարոյեանի սիրտս լեռնագաւառն է», Պոլիս, 2022:
Ե.- Օտար լեզուներով
– Tavan [առաստաղ] (թրքերէն թարգմ. Անահիտ Հազարեան), Պոլիս, 1997: Բ. տիպ` 2018:
– «Տաղանդաւոր գործի մարդը» (վրացերէն թարգմ. Գիվի Լուարաբիշվիլի), Թիֆլիս, 1997:
Զ.- Անտիպ եւ հրատարակութեան պատրաստ
– «Յուշատետր» 24, 25, 27, 28, 29, 30, 31, 33, 34, 35, 36, 38, 40, 45, 46, 48, 50, 51, 53, 54, 55, 57, 58, 69, 70, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 91 (հրապարակագրութիւն):
Է.- Իր մասին ուսումնասիրութիւններ
– Մաքրուհի Պ. Յակոբեան, (խմբ.) «Ռոպեր Հատտէճեան գրական գործունէութեան 40-ամեայ հանգրուանին», Պոլիս, 1987:
– Սուրէն Դանիէլեան, «Ռոպեր Հատտէճեան. Ներաշխարհի գեղարուեստական քննութիւն», Պոլիս, 1996:
– Թորոս Թորանեան, «Ամբողջական գրագէտը. Ռոպեր Հատտէճեան», Հալէպ, 2002:
– Մաքրուհի Պ. Յակոբեան, «Անվերջակէտ զրոյց` մեր գրական երախտաւորներուն հետ» (էջ 9-108), Պոլիս, 2013:
– Տիւնեայեան, Յակոբ (խմբ.) «Ռոպեր Հատտէճեանի հետ սիրտ-սիրտի», Պոլիս, 2020:
Ստացած Մրցանակներ
– Համազգայինի «Անահիտ» գրական մրցանակ, «Ալեք Մանուկեան» մշակութային հիմնադրամի գրական մրցանակ (երիցս), «Վարդգէս եւ Ռիթա Պալեան» Հայ մամուլի մրցանակ, Թուրքիոյ հայոց պատրիարքութեան Ա. կարգի պատուոյ շքանշան, հայ կաթողիկէ պատրիարքութեան «Մկրտիչ Պէշիկթաշլեան» մետալ, Ս. Էջմիածնի «Ս. Սահակ-Ս. Մեսրոպ» շքանշան, Հայաստանի Հանրապետութեան «Մովսէս Խորենացի» պետական պատուանշան, ՀՀ «Մեսրոպ Մաշտոց» ոսկեայ շքանշան, Հայաստանի մշակոյթի նախարարութեան ոսկեայ շքանշան, Հայաստանի սփիւռքի նախարարութեան ոսկի մետալ, Հայաստանի Լրագրողներու միութեան «Ոսկէ գրիչ» մրցանակ, Հայաստանի Գրողներու Միութեան «Ոսկի մետալ» եւ բազմաթիւ օրհնութեան կոնդակներ եւ գնահատագիրներ:
Յունուար 2024
