ՊԱՐՈՅՐ Ծ. ՎՐԴ. ՇԷՐՆԷԶԵԱՆ
Տեսուչ դպրեվանուց
Տրցակ մը ծանր ու թեթեւ գիրքերով եւ օրուան թերթով դասարան կը մտնէր պրն. Սարգիս Կիրակոսեանը` դպրեվանքի հայ գրականութեան մեր ուսուցիչը: Աշակերտական հոգեբանութեամբ կը մտածէինք, թէ արդեօք պրն. Սարգիսին ո՛ր տկար թելին կրնայինք դպչիլ, որպէսզի հայ գրականութեան շրջագիծէն դուրս ելլէինք եւ դասի ժամանակը վատնելով` յաջորդ օրուան դաս պատրաստելու պարտաւորութենէն ձերբազատուէինք: Նախ կը փորձէինք ֆութպոլի նիւթով շեղել իր ուշադրութիւնը` միշտ յիշեցնելով իրեն, որ «դուրսի աշխարհէն կտրուած ենք» եւ հետեւաբար «Մանչըսթըր Եունայթըտ»-ի (Manchester United) խաղերուն մասին միայն իրմէ կրնայինք տեղեկանալ: Եթէ չյաջողէինք ֆութպոլի նիւթով ճոխացնել պահը, ուրեմն պէտք էր ճաշի վերաբերող նիւթ մը ընտրէինք: Պրն. Սարգիսին համար դժուար էր այդ նիւթը անտեսել, մանաւանդ եթէ հարցումը Այնթապի ճաշատեսակներու մասին ըլլար: Ան ոչ միայն կը նկարագրէր կերակուրը, այլ նաեւ կը բացատրէր անոր պատրաստութեան ձեւն ու իւրայատկութիւնը: Ի՛ր եւ մե՛ր ախորժակը կը բացուէր միաժամանակ, եւ բնականաբար դասի մասին խօսիլը այլեւս անկարելի կը դառնար…
Եթէ ըսեմ, որ պրն. Սարգիսը հայ գրականութիւն դասաւանդելը պաշտամունքի կը վերածէր, չափազանցած չեմ ըլլար: Երբ ան խօսէր հեղինակի մը եւ կամ անոր գործին մասին, ամբողջապէս կը վերանար: Անոր աչքերէն իսկ կարելի էր նկատել, թէ գրականութեան աշխարհով կլանուած` իւրաքանչիւր մանրամասնութիւն կ՛ըմբոշխնէր: Կ՛ապրէր իւրաքանչիւր բառի եւ անոր իմաստին հետ` իրեն յատուկ ձեւով: Կ՛ուզէր իր աշակերտներն ալ ընկղմել այդ աշխարհին մէջ եւ ցոյց տալ այն, ինչ որ ինք կը տեսնէր: Իւրաքանչիւր հեղինակի մասին կը խօսէր այնպէս, ինչպէս մտերիմ անձ մը միայն կրնար ընել` առանց որեւէ դասագիրքի դիմելու: Այս բոլորը կը վկայէին հայ գրականութեան եւ անոր հսկաներուն հանդէպ ունեցած իր յարգանքը, սէրն ու պաշտամունքը:
Նոյնիսկ եթէ աշակերտ մը պրն. Սարգիսին դասաւանդութեան չհետեւէր եւ սորվիլ չուզէր, անկարելի էր որ կարենար անտեսել անոր գործածած իւրայատուկ բառամթերքը եւ մանաւանդ հայկական ասացուածքները: Պրն. Սարգիսին ամէնէն պարզ խօսակցութիւնն անգամ գրականութեան եւ հայերէնի դասընթացք էր: Որքա՜ն բան կարելի էր սորվիլ անոր գործածած բառերէն եւ դարձուածքներէն, որոնցմէ կ՛ուզեմ յիշել քանի մը հատը` «Պապանձումն Զաքարիայի», «Բաղնիք Բաբելոն», «Ձախ ձեռքով պիտի սկսիմ խաչ հանել», «Հա՛րս, քեզի ըսեմ, աղջի՛կս, դուն հասկցիր», եւ շարք մը նման զուարճալի ասացուածքներ: Ան դիտմամբ կը գործածէր այս բոլորը, որպէսզի իր տալիք յանդիմանութիւնը բամպակով ծածկէ եւ միաժամանակ մեզի սորվեցնէ առածներ` անոնց գործածութեան ձեւն ու իմաստը բացատրելով:
Դպրեվանեան տարիները սահած են, եւ տակաւին պրն. Սարգիսին անձը մեր յիշողութեան մէջ թարմ կը մնայ: Երբ սերնդակիցներով հաւաքուինք, անպայման կ՛ուզենք յիշել պրն. Սարգիսին դասապահերը, որոնք գեղեցիկ յիշատակներով լեցուն էին: Անոր ունեցած բարեացակամութիւնը, հայրական մօտեցումը եւ ուսուցիչի ազնիւ տիպարը չի մոռցուիր: Որքա՜ն կը հպարտանայինք, որ կը գրուէին ու կ՛երգուէին, պրն. Սարգիսին հեղինակութեամբ նոր երգեր, որոնց երաժշտութիւնը կը յօրինուէր դպրեվանքի մեր ձայնագրութեան ուսուցիչին` պրն. Վահրամին կողմէ: Բառին բուն առումով մտաւորական էր պրն. Սարգիսը, եւ ատիկա հպարտութեան աղբիւր էր բոլորիս համար:
Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան դպրեվանքի նախկին սերունդները պիտի շարունակեն երախտապարտ զգացումներով եւ հպարտութեամբ յիշել իրենց հայ գրականութեան անկրկնելի ուսուցիչը` պրն. Սարգիս Կիրակոսեանը: Ան իր կեանքը անսակարկօրէն նուիրեց հայ գիրին եւ գրականութեան` թէ՛ դպրեվանքէն եւ թէ՛ մեր ազգային հաւաքական կեանքէն ներս: Նման տիպարներու թիւը հետզհետէ կը նուազի, բայց կը հաւատամ, որ պրն. Սարգիսին եւ իր նման ուսուցիչներու ցանած սերմերուն շնորհիւ` մենք պիտի չզրկուինք հայ գիրն ու գրականութիւնը արժեւորողներէ: Մեզի կը մնայ միայն մեծարել պրն. Սարգիսին պէս նուիրեալները, անոնց ոգիով ներշնչել ու քաջալերել նոր սերունդները, որպէսզի հայ գրականութեան բագինը մնայ բոցավառ եւ շարունակէ լուսաւորել մեր ինքնութիւնը:
Թող միշտ անմար մնայ պրն. Սարգիս Կիրակոսեանին յիշատակը :
Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան դպրեվանքի մեծ ընտանիքին կողմէ` սէր, յարգանք եւ խունկ անոր յիշատակին:
