ԺԱԳ ՅԱԿՈԲԵԱՆ
110 տարիներ անցած են արդէն: Բայց տակաւին կայ հսկայական աշխատանք` միջազգային մակարդակով Հայոց ցեղասպանութեան վերաբերեալ հանրային իրազեկում իրականացնելու, անոր յաւելեալ ճանաչում ապահովելու, անցումը կատարելու` դէպի հատուցման թղթածրարի բացում եւ մեր ճակատագրակից ժողովուրդներուն հետ համագործակցաբար ճիգեր ի գործ դնելու, որպէսզի ցեղասպանութիւնները չկրկնուին, եւ տիրական ըլլան մարդկայնականութեան սկզբունքները համաշխարհային մակարդակով:
110 տարի առաջ իթթիհատական համաթուրանականութիւնն էր, որ իր նպատակակէտը դարձուցած էր Օսմանեան կայսրութիւնը միայն թուրքերուն սեփականութիւնը դարձնել, իսկ կայսրութեան բաղկացուցիչ միւս մասերը կա՛մ ոչնչացնել զանազան ձեւերով` զէնքով կամ սովամահութեամբ, ինչպէս եղաւ հայոց, յոյներուն, ասորիներուն եւ Լեռնալիբանանի քրիստոնեաներուն պարագային, կա՛մ ալ թրքացման քաղաքականութիւնը վարելով` ձուլել զանոնք, ինչպէս փորձուեցաւ կատարել արաբներուն պարագային: Եւ բնականաբար, պատմութիւնը կը վկայէ, որ համաթուրանական ցեղապաշտական այս քաղաքականութիւններէն ամէնէն շատ տուժողը եղաւ հայ տարրը` արմատախիլ ըլլալով իր հայրենի ոստաններէն, որոնք կը գտնուէին Արեւմտահայաստանի, Կիլիկիոյ, Միջագետքի, Փոքր Ասիոյ եւ հայաշատ նահանգներուն ու քաղաքներուն մէջ:
Հայոց ցեղասպանութենէն մէկ դար ետք, այս անգամ կրօնական հաւատադրժողական գաղափարախօսութիւնը բնաջնջումի նմանօրինակ գործելաձեւերուն դիմեց` մահ ու աւեր սփռելով Միջին Արեւելքի երկիրներուն մէջ: Օրին շատ յստակ կապեր տեսնուեցան կրօնական հաւատադրժողական յետամնաց գաղափարախօսութեան եւ էրտողանեան Թուրքիոյ նոր-օսմանական նկրտումներուն միջեւ:
Էրտողանեան Թուրքիան ամէն առումով` քաղաքականապէս, զինուորապէս եւ տնտեսապէս, զօրավիգ կանգնեցաւ նաեւ իր կրտսեր եղբայր պետութեան` Ազրպէյճանին: Թուրքիա-Ազրպէյճան տանթեմի` սերտ դաշինքի հետեւանքներէն մէկը 2020-ի 44-օրեայ պատերազմն էր, որ Պաքուի բռնատէր Իլհամ Ալիեւը շղթայազերծեց Հայաստանի եւ Արցախի հանրապետութիւններուն դէմ: Այս երկեակին սերտ դաշինքին հետեւանքներէն մէկն ալ Ազրպէյճանի անյագ ախորժակն էր Արցախի եւ Հայաստանի նկատմամբ, որ ի վերջոյ յանգեցուց Արցախի ամբողջական հայաթափման եւ Հայաստանի գերիշխան կարգ մը տարածքներու բռնագրաւման: Արցախի հայաթափումով կատարուեցաւ ցեղային զտում, որ ըստ միջազգային օրէնքի որոշ մասնագէտներու, ցեղասպանութեան յատկանիշներէն է: Ամբողջ ժողովուրդ մը արմատախիլ ընել իր հազարամեակներու բնօրրանէն…
Հայոց ցեղասպանութենէն 110 տարի ետք այս անգամ շրջանային ուրիշ երկիր մը` Իսրայէլը, զինուած` նոյնքան մահացու ցեղապաշտական գաղափարախօսութեամբ, սիոնականութեամբ, անապատի եւ աւերակոյտերու վերածեց երբեմնի խիտ բնակեցուած Կազան` խլելով տասնեակ հազարաւորներու կեանք եւ մարմնական լուրջ վնասուածքներ պատճառելով հարիւր հազարաւոր ուրիշներու: Էրտողանեան Թուրքիան առիթը յարմար նկատեց ցուցադրական ձեւերով դատապարտելու Իսրայէլի ցեղային զտման այդ գործելաոճը եւ դիմելու միջազգային դատական ատեաններուն` Իսրայէլը եւ անոր վարչապետ Պենիամին Նեթանիահուն ամբաստանելով ցեղասպանութիւն կատարելու յանցանքով: Բայց մինչ այդ թրքական ծովեզերեայ քաղաքներէն Իսրայէլի հետ առեւտուրը, վառելանիւթի մատակարարումները բարձր նշաձողեր կ՛արձանագրէին` հակառակ ցուցադրական պոյքոթի երեւոյթներուն: Նաեւ, միեւնոյն ժամանակ եւ մինչեւ այս պահս ալ, 2020-էն ի վեր իսրայէլեան գոյացութիւնը երբեք չդադրեցաւ մեծաքանակ զէնք մատակարարել Ազրպէյճանին` իբրեւ երկու երկիրներուն միջեւ սերտ դաշինքի ապացոյց:
Ահա թէ ինչո՛ւ մենք կ՛ըսենք, որ համաթուրանականութիւնը եւ սիոնականութիւնը մէկ մետալին երկու երեսներն են, երկու մահացու ցեղապաշտական գաղափարախօսութիւններ, որոնք Երիտասարդ թուրքերու ժամանակաշրջանէն ի վեր անքակտելի դաշինքի մէջ են: Մէկ գաղափարախօսութիւնը կը նպատակադրէ միջինարեւելեան արաբական շրջանի սրտին մէջ գերակշիռ դեր տալ շրջանին համար օտար տարրի մը եւ արաբական երկիրները դարձնել հլու-հնազանդ, տկար գոյացութիւններ, իսկ երկրորդ գաղափարախօսութիւնը կը նպատակադրէ վերականգնել Օսմանեան կայսրութեան փառքի օրերը` եւ իր ճամբուն վրայ Հայաստանն ալ դարձնելով հլու-հնազանդ արբանեակ, վերցնելով Սիւնիքի արգելքը, իրականացնել Մեծն Թուրանը, կրտսեր եղբայր Ազրպէյճանի եւ Կեդրոնական Ասիոյ թրքացեղ ժողովուրդներուն հետ ձեռք-ձեռքի տուած:
Ուրեմն, ի տես այս բոլորին, մենք` իբրեւ հայութիւն, լուրջ կացութեան առջեւ կանգնած ենք: Հայաստանի իշխանութիւններէն ձայներ կան, որոնք կը բարբանջեն` ըսելով, որ Հայոց ցեղասպանութեան հարցը Հայաստանի արտաքին քաղաքականութեան առաջնահերթութիւններէն չէ: Սակայն մենք սփիւռքի մէջ` իբրեւ 110 տարի առաջ իրագործուած Հայոց ցեղասպանութեան անմիջական հետեւանքները կրած հաւաքականութիւն, պարտինք մեր օրակարգին թիւ մէկ առաջնահերթութիւնը դարձնել Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման եւ հատուցման հարցը: Եւ` ոչ միայն այդ: Մենք պարտինք միջինարեւելեան շրջանային մակարդակով քողազերծել Թուրքիա-Իսրայէլ-Ազրպէյճան յանցաւոր դաշինքը, բացայայտել այս դաշինքին վտանգը` ամբողջ շրջանի երկիրներուն ու ժողովուրդներուն մակարդակով եւ միջոցներ փնտռել վնասազերծելու մեր` հայութեան դէմ ուղղուած թրքական-ազրպէյճանական վտանգները: Մանաւանդ սփիւռքը եւ ի մասնաւորի միջինարեւելեան հայագաղութները այս իմաստով հսկայական ընելիք ունին: Մասնաւորաբար կարեւոր է համագործակցութիւնը հայերուն եւ ճակատագրակից ժողովուրդներուն միջեւ: Մենք, շրջանի բոլոր պատուախնդիրներուն հետ ձեռք-ձեռքի տուած, պէտք չէ թոյլ տանք ցեղասպանական քաղաքականութիւններուն շարունակութիւնը:
