ՊԱՐՈՅՐ Ծ. ՎՐԴ. ՇԷՐՆԷԶԵԱՆ
Յարգանքը մարդկային արժանապատիւ կեանքի սկզբունքը կը նկատուի: Առանց յարգանքի` կարելի չէ ունենալ քաղաքակիրթ ընկերութիւն մը: Յարգանքը անհրաժեշտ է ամէն տեղ` անկախ ամէն տեսակի ցեղային, կրօնական, սեռային կամ պատկանելիութեան տարբերութիւններէ: Ոեւէ անձի հանդէպ տածուած յարգանքը յարգանք է նոյնինքն տածողին անձին նկատմամբ: Այլ խօսքով, երբ ուրիշ մը կը յարգես, դուն քու անձդ յարգած կ՛ըլլաս:
Անշուշտ այստեղ ընկերային արժէքներու գիտութեան կամ անոնց առնչուող փիլիսոփայութեան վերլուծումը չէ, որ պիտի կատարեմ. սոյն գրութիւնը փորձ մըն է նկարագրելու, թէ յարգանքը դպրեվանքէն ներս ինչպէ՛ս կ՛ըմբռնուի, անոր հանդէպ նախանձախնդրութիւնը ինչպէ՞ս կը ջամբուի եւ յարգալիր վարուելակերպը ինչպէ՛ս կը գործադրուի վանական կեանքին մէջ:
Դպրեվանքէն ներս յարգանքի առաջին տարրական դասը զիրար բարեւելն է, յատկապէս` մեծերը: Դպրեվանեցին իւրաքանչիւր հոգեւորականի կը դիմէ անոր կարգին համապատասխան ողջոյնով` միշտ մօտենալով եւ անոր օրհնութիւնը խնդրելով. իսկ աշխարհական մարդիկը ան կ՛ողջունէ նոյնպէս ամենայն քաղաքավարութեամբ: Դպրեվանեցիները ոչ միայն պարզապէս պէտք է բարեւեն դիմացինը, այլ ոտքի ելլեն, երբ հոգեւորական մը, ուսուցիչ մը, կամ ոեւէ այլ անձ անցնի իրենց քովէն: Ոտքի ելլելէ ետք դպրեվանեցին չի նստիր, մինչեւ որ հոգեւորականը կամ ուսուցիչը անցնի, եւ կամ արտօնէ իրեն նստիլ: Առաւել, երբ դպրեվանեցին կը խօսի իրմէ մեծին հետ, պէտք է յոգնակի ձեւով դիմէ անոր: Աւելի՛ն. երբ տուեալ յարգելի անձը որեւէ պայուսակ կամ տոպրակ շալկած ըլլայ, դպրեվանեցին անմիջապէս կը մօտենայ անոր` օգտակար դառնալու նպատակով:
Դպրեվանեցիին համար յարգանքը միայն բարեւելուն եւ օգտակար դառնալուն մէջ չի կայանար: Յարգանքը նաեւ իրեն ըսուածը լսելու եւ զայն կատարելուն մէջ է նաեւ: Այս սկզբունքով դպրեվանեցին կը դադրի ամէն բան ընելէ, երբ իրմէ մեծը իրեն կը դիմէ որեւէ նիւթով: Օրինակ, երբ սեղանատան մէջ ճաշի պահուն տեսչական անդամներէն մէկը խօսք կ՛առնէ, բոլոր դպրեվանեցիները կը դադրեցնեն իրենց ուտելն ու խօսակցութիւնը եւ ականջ կու տան անոր խօսքերուն: Նկատողութեան կամ յանդիմանութեան ժամանակ դպրեվանեցին չ՛առարկեր կամ չի հակադարձեր, այլ լուռ կերպով մտիկ կ՛ընէ մեծաւորին խօսքերը:
Յարգանքի այս նրբութիւնները նկարագրելն ու զանոնք պարզելը աւելորդ պիտի ըլլար, եթէ այսօր յարգանքն ու անոր արտայայտութիւնները նուազած չըլլային մեր ընկերային կեանքէն ներս, յատկապէս` երիտասարդական շրջանակներու մէջ: Ցաւալիօրէն պատշաճ ու յարգալիր մօտեցում կարելի չէ տեսնել ամէն տեղ. բան մը, որ տարրականօրէն անհրաժեշտ է, մանաւանդ` քաղաքակիրթ հայու մը համար: Համաշխարհայնացումի հոսանքը կ՛այլափոխէ մեր նկարագիրն ու կենցաղային մշակոյթը, եւ այս երեւոյթին զոհը կը դառնան մեր ներկայ եւ գալիք սերունդները: Բայց այս պարագային, ապագայի հոգեւոր եւ ազգային ղեկավար դառնալու պատրաստուող դպրեվանեցիին համար արտօնելի չէ նոյն հոսանքին զոհը դառնալ, որովհետեւ ան կոչուած է տիպար օրինակ ծառայելու իր շրջապատին: Դպրեվանեան միջավայրն ու հաւաքական կեանքը կը ստեղծեն այնպիսի մթնոլորտ մը, ուր իւրաքանչիւր դպրեվանեցի կը սորվի հետեւիլ յարգանքի անգիր օրէնքներուն: Նոյնիսկ նորեկ դպրեվանեցին անպատճառ կ՛ունենայ զինք խրատող մը, սխալին անդրադարձնող մը, որպէսզի ան կարենայ կազմաւորուիլ յարգանքի եւ ազնուութեան սկզբունքներով:
Ահաւասիկ` երեւոյթ մը, որ այսօր բծախնդրօրէն կը պահպանուի դպրեվանքէն ներս: Յարգանքի այս ոգին դպրեվանեցիին կոկիկութեան եւ քաղաքավարութեան աներեւոյթ շապիկն է , որ զինք կը զատորոշէ բոլոր շրջանակներուն մէջ: Ի վերջոյ յարգանքը մարդկային արժէքներու այն զէնքն է, որուն ճամբով դպրեվանեցին պիտի կարենայ հասնիլ ժողովուրդին եւ իր մատակարարած խօսքն ու ուսուցումը ընդունելի դարձնէ մարդոց սրտերուն : Ահա այս արժանիքն ալ կու գայ աւելնալու դպրեվանեան յատկանիշներու շղթային` զայն դարձնելով ամուր եւ անկոտրում:
