ՅՈՎՍԷՓ ՏԷՐ ԳԷՈՐԳԵԱՆ
ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ
Ներկայ աշխարհաքաղաքական իրավիճակը կը յատկանշուի համաշխարհային եւ տարածաշրջանային ուժերու միջեւ աճող լարուածութեամբ եւ թշնամական յարաբերութիւններով: Մարդկային իրաւունքի ոտնակոխում, ռազմական եւ ցեղասպանական գործողութիւններ, տեղահանութիւններ տեղի կ՛ունենան միջազգային ընտանիքին մեղսակցութեամբ:
Հայաստանի Հանրապետութիւնը իշխող ուժի վարած սխալ ու արկածախնդիր արտաքին քաղաքականութեան պատճառով յայտնուած է աշխարհաքաղաքական բարդ իրադրութեան մը մէջ եւ գերտէրութիւններու հակադրութեան կիզակէտին է:
Այս համապատկերին մէջ հայ ժողովուրդը կ՛արձանագրէ իր պատմութեան ամէնէն ողբերգական էջերէն մին:
Արցախի յանձնումէն ետք, 2025 թուականին Նիկոլ Փաշինեան շարունակեց իր ապազգային, յանձնուողական քաղաքականութիւնը` սպասարկելով թուրք-ազրպէյճանական շահերուն:
Հակառակ կատարուած բոլոր զիջումներուն, որոնցմէ վերջինը քանի մը օր առաջ Ցեղասպանութեան ուրացումն էր, Փաշինեանի խոստացած «խաղաղութիւնը» չկայ ու պիտի չըլլայ: Իսկ այն, ինչ որ կը պատրաստուի, «խաղաղութիւն» չէ, այլ` «Հայաստանի լիակատար անձնատուութիւն»:
Բոլորին ծանօթ են այն հակադիր սկզբունքային համոզումները, որոնք կը բնորոշեն Հայ յեղափոխական դաշնակցութիւնն ու Հայաստանի իշխանութիւնը: Այստեղ անոնք մէկ առ մէկ մանրամասնելը ժամանակի կորուստ եւ միեւնոյն ժամանակ շռայլութիւն պիտի ըլլար իշխանութեան հասցէին:
Մեր համոզումները ո՛չ մէկ տեղ, ո՛չ մէկ պարագայի համընկնեցան, եւ համընկնելու ո՛չ մէկ հաւանականութիւն կայ:
ՀՅԴ-ի համար խաղաղութիւնը չ՛ենթադրեր ինքնութեան ուրացում: Խաղաղութիւնը չ՛ենթադրեր ոչնչացում եւ ինքնասպանութիւն: Այո՛, խաղաղութեան այլընտրանք չկայ, բայց խաղաղութիւնը պէտք է ըլլայ ՅԱՂԹԱՆԱԿԱԾ խաղաղութիւն: Չկայ յաղթանակ, չկայ խաղաղութիւն:
Արձանագրենք, որ հայ ժողովուրդը կանգնած է խնդիրներու առջեւ, որոնց զգալի մասը ենթակայ է լուծումի` առաւելապէս պետական եւ ռազմական միջոցներու, պաշտօնական դիւանագիտութեան ճամբով:
Հրաշք լուծումներ չկան. հետեւողական եւ ծրագրուած աշխատանքի շնորհիւ` հզօր, ազգային, ընկերային արդարութիւն վայելող պետութեան կերտումն է միակ գրաւականը:
Հայ յեղափոխական դաշնակցութիւնը իր ամբողջական կարողութիւնները ի գործ պիտի դնէ` հիմնելու իր պատկերացումներուն համահունչ պետութիւն: Որպէս անկախ եւ բացառապէս հայկական շահեր հետապնդող կազմակերպութիւն, պիտի լարենք մեր ուժերը` ժողովրդային ամուր յենարանով հասնելու այս նպատակին:
Հայկական իրականութեան մէջ ոչ մէկ ուժ աւելի լաւ կը ճանչնայ հայութիւնը բնաջնջելու թուրքին երազը, տարածաշրջանին մէջ մեր ազգի գոյատեւումը ապահովելու միակ ելքը Հայ յեղափոխական դաշնակցութեան գաղափարախօսութիւնն ու քաղաքական փորձն են:
Հզօր ազգային պետութեան մեր պատկերացումը ունի հետեւեալ կարեւորագոյն բաղադրիչները:
Առաջին` արտաքին քաղաքականութիւն
Հայաստանի արտաքին քաղաքականութեան առանցքը պէտք է ըլլայ Հայաստանի պետական շահը, հայկական օրակարգը:
Հայաստանը կը գտնուի տարածաշրջանի մը մէջ, ուր հետեւեալ երեք պետութիւնները, երկարաժամկէտ առումով, ունին որոշիչ դերակատարութիւն` Ռուսիան, Իրանը եւ Թուրքիան. վերջինիս նպատակն է բնաջնջել հայոց պետականութիւնը: Հետեւաբար ճիշդ արտաքին քաղաքականութեան հրամայականն է աշխատիլ այնպէս, որ Ռուսիան եւ Իրանը հայանպաստ դիրքորոշում ունենան` առանց զոհելու մեր պետութեան ինքնիշխանութիւնը ոեւէ երկրի եւ առանց վտանգելու մեր յարաբերութիւնները Արեւմուտքի հետ:
Երկրորդ` ներքին
Ազգը պէտք է թօթափէ իր կաթուածը եւ դուրս գայ պատերազմի յաւերժական վախէն, պէտք է շարունակել աշխատանքը` սթափեցնելու մեր ժողովուրդը, վանելու անտարբերութիւնը, յուսալքութիւնը եւ յարմարուողականութիւնը: Ժողովուրդը պէտք է անդրադառնայ, որ մեծ խաբէութեան մը թիրախը դարձած է վերջին տարիներուն: Իսկական փրկութիւնը պիտի չգայ այլ պետութիւններէն, այլ` մեր ժողովուրդէն:
Ներկայիս դժբախտաբար հայութեան թշնամիները կրցած են լրջօրէն պառակտել հայութիւնը: Հայ քաղաքական, եկեղեցական, միութենական, հաւաքական կամ անհատ ուժերը, մէկդի ձգելով հատուածական շահերը եւ վնասակար զգուշաւորութիւնը, պէտք է միանան եւ համարձակութեամբ գործեն` յանուն փրկութեան եւ ազգային, ուժեղ իշխանութեան մը կազմաւորման:
2024 թուականին մեկնարկած «Սրբազան պայքար» շարժումը փաստեց, որ հայ ազգի մէջ կայ կորիզ մը, որ չէ յարմարած իր ինքնաոչնչացման գաղափարին: Պէտք է հետեւողական կազմակերպուած աշխատանք տանիլ` ընդլայնելու այս շրջանակը:
Ինչ կը վերաբերի Արցախի եւ արցախահայութեան մարտահրաւէրներուն, ներկայիս հայկական իրականութեան մէջ յանուն Արցախի պայքարող ուժերու թիւը կը թուի նօսրացած ըլլալ: Ամօ՛թ բոլոր անոնց, որոնք յուսալքուած կամ յանձնուած են թշնամիին: Կը յայտարարենք, որ Դաշնակցութիւնը պիտի չհաշտուի կատարուած իրականութեան հետ, Դաշնակցութիւնը Արցախի հարցը պիտի պահէ հայկական օրակարգի վրայ ի գին ամէն տեսակի զոհողութիւններու եւ պիտի խանգարէ հաշիւներն ու հանգիստը բոլոր անոնց, որոնք կը կարծեն, թէ յաջողեցան փակել Արցախի էջը:
Մեր ուշադրութեան կիզակէտին են հետեւեալ հարցերը.
1.- Գերիներու ազատագրում
Պաքուի բռնապետական վարչակազմի խամաճիկ դատական համակարգին կողմէ արդարացի լուծում սպասելը ցնորք է: Այս ուղղութեամբ Հայ դատի գրասենեակներու եւ յանձնախումբերու ճամբով Ազրպէյճանի վրայ միջազգային քաղաքական, քարոզչական ճնշում կը բանեցնենք: Կը նեղացնենք Ալիեւը, եւ ան դժգոհելով` Եւրոխորհրդարանի պատգամաւորներուն կը յայտարարէ, թէ Դաշնակցութեան լոպիինկին պատճառով Եւրոխորհրդարանը աւելի խիստ դիրքորոշում ունի Ազրպէյճանի նկատմամբ, քան` Հայաստանի խորհրդարանը:
2.- Արցախահայութեան օժանդակութիւնը
Արցախահայերուն բազմաբնոյթ օժանդակութեան տրամադրումը, անոնց արժանապատիւ կեցութեան ապահովումը Հայաստանի տարածքին եւս առաջնահերթութիւն է: Կարելի բոլոր միջոցներով պէտք է կանխենք արցախցիներու արտագաղթը Հայաստանէն:
3.- Արցախի պետական օղակներու գործունէութիւնը
Պիտի պաշտպանենք Արցախի Հանրապետութեան պետականութեան հիմերը եւ օժանդակենք, որ Արցախի պետական մարմինները շարունակեն իրենց գործունէութիւնը: Կը հաւատանք, որ Արցախի հարցը այժմէական պահելու նախադրեալը այդ կառոյցներու պահպանումն է:
4.- Վերադարձ դէպի Արցախ
Արցախ վերադարձի իրաւունքը մնայուն կերպով վառ կը պահենք եւ համապատասխան աշխատանքներ կը տանինք այդ ուղղութեամբ: Մինչեւ ամբողջական ազատագրում` միջազգային յստակ երաշխիքներու կիրարկումով պէտք է վերականգնենք ազատ, ինքնիշխան ու ապահով կեանք մը ապրելու հնարաւորութիւնը Արցախի մէջ:
Այս բոլորը իրագործելու համար հայութեան առջեւ կը ծառանան բազմաթիւ հարցեր: Իբրեւ ժողովուրդի ծոցէն ծնած կուսակցութիւն` Դաշնակցութիւնն ալ դէմ յանդիման կը գտնուի զանազան մարտահրաւէրներու, որոնք պէտք է անյապաղ դառնան մեր աշխատանքներու խնդրոյ առարկան:
Իբրեւ հայ ժողովուրդի ազգային գաղափարախօսութեան դաւանող հիմնական քաղաքական ուժ` Հայ յեղափոխական դաշնակցութեան դէմ կը տարուի մոլեգին պայքար Հայաստանի իշխանութիւններու եւ այլեւայլ ուժերու կողմէ: Նպատակը մէկ է` տկարացնել կառոյցը, թերահաւատութիւն եւ կասկածամտութիւն սերմանել Դաշնակցութեան նկատմամբ, հեռացնել համակիրները կուսակցութենէն, խախտել մեր ինքնավստահութիւնը: Կը յայտարարենք, թէ ինչպէս հեռու կամ մօտիկ անցեալին, շնորհիւ այս կուսակցութեան ներուժին եւ միասնականութեան, այդ փորձերը դատապարտուած են կատարեալ ձախողութեան:
Քաղաքական առումով, հակառակ Հայաստանի իշխանութիւններուն ստեղծած խոչընդոտներուն, սփիւռքի մէջ պիտի շարունակենք մեր աշխատանքը Հայ դատի գրասենեակներու եւ յանձնախումբերու ճամբով ու արհեստավարժ մօտեցումով:
Հետեւաբար մեր աշխատելաոճին մէջ յաւելեալ թափ պիտի տանք արդիականացման, պիտի աշխատինք հզօրացնելու մեր կազմակերպական ցանցը Հայաստանի Հանրապետութեան եւ սփիւռքի տարածքին: Պիտի պատրաստենք մարտունակ երիտասարդութիւն եւ նորարական ծրագիրներով պիտի համախմբենք երիտասարդութիւնը մեր նպատակներուն շուրջ:
Կուսակցութեան կարեւոր մարտահրաւէրներէն է քայլ պահել սփիւռքին հետ` իբրեւ ապրող եւ փոփոխուող մարմին: Պիտի շարունակենք կազմակերպել սփիւռքը, պայքարիլ ներքին ախտերուն, լճացումին դէմ: Ժամանակը կ՛անցնի, խնդիրները կը բարդանան, կը բազմանան` մղելով, որ մենք ալ մեր ուղեկից միութիւններուն հետ յանձն առնենք սփիւռքը յուզող խնդիրները, ինչպէս` լեզուն, կրթութիւնը եւ ընկերային հարցերը:
Միւս կողմէ` պարտինք ըստ արժանւոյն գնահատել սփիւռքեան մեր վիճակը: Ի՞նչ են մեր գոյատեւումի գրաւականները: Ի՞նչ յոյսեր ունի նոր սերունդը: Ի՞նչ վիճակի է մեր մշակութային ենթահողը: Հետեւաբար մենք եւ մեր կառոյցները ի՞նչ միջոցներու կը դիմենք` դիմակայելու այս մարտահրաւէրները: Գիտելիքի, երիտասարդ մարդուժի եւ արհեստավարժ աշխատանքի նախապայմանները կը ստեղծե՞նք:
Սփիւռքը պէտք ունի նոր աւիշի մը` թարմացնելու իր ինքնութիւնը եւ իր հաւատքը նոյնինքն իր ապագային հանդէպ: Նոր աւիշը կրնայ շրջագայիլ մեր արեան մէջ միմիայն վերանորոգելով մեր ուխտը առ մեր մշակոյթը, մեր դատը, մեր իրաւունքները եւ մեր ամբողջական հայրենիքը:
Սփիւռքը անհատական, ինչպէս նաեւ միութենական մակարդակի վրայ պէտք է անընդհատ եւ անդադար զարգացնէ իր օրկանական կապը Հայաստանի հետ: Մերթ ընդ մերթ լսուող սփիւռքակեդրոն մօտեցումները, սփիւռքը Հայաստանէն կամ Հայաստանը սփիւռքէն կտրելու բոլոր ջանքերը անընդունելի են:
Անդրադառնալով լիբանանահայութեան յատուկ պարագային, 2019-ի հոկտեմբերէն սկսեալ երկրի տագնապը կը շարունակուի զանազան դրսեւորումներով, որոնք, կը յուսանք, շուտով կ՛աւարտին: Յարգա՛նք բոլոր անոնց, որոնք այս դժուար պայմաններուն մէջ քաղաքական, բարեսիրական, ընկերային, կրթական եւ այլ մակարդակներու վրայ կը գործեն ամրապնդելու համար գաղութի անվտանգութիւնը, կրթական եւ այլ համայնքային հաստատութիւններու գործունէութիւնը, կարիքաւորներուն օժանդակութիւնը: Վա՛րձքը կատար դաշնակցական ընտանիքին, որ իր ակումբներով, գրասենեակներով եւ կառոյցներով, ուղեկից միութիւններով (ՀՕՄ-ԼՕԽ, ՀՄԸՄ եւ Համազգային), հակառակ բազում դժուարութիւններու, ոտքի կը մնայ եւ կը ծառայէ գաղութին: Լիբանանի գաղութը սփիւռքի բաբախող սիրտն է, եւ ներկայ այս դժնդակ պայմաններուն մէջ լիբանանահայութեան օժանդակութեան ձեռք մեկնելը համազգային առաքելութիւն է:
Հասած ենք այնպիսի օրհասական օրերու, երբ ելքեր գտնելու եւ վերոնշեալ ծրագիրները իրագործելու համար իւրաքանչիւրէս կը սպասուի հաւատք, գիտելիք եւ հետեւողական աշխատանք:
Երկարաժամկէտ առումով, հայ ժողովուրդի պայքարելու կամքն ու վճռակամութիւնն են, որոնք պիտի ստեղծեն քաղաքական, տնտեսական ու զինուորական կարելիութիւններ, որպէսզի ժամանակաւոր պարտութիւնները վերածենք մնայուն յաղթանակներու:
Հայ յեղափոխական դաշնակցութիւնը, 134-ամեայ իր փորձառութեամբ, իր առաւելագոյնը ի սպաս պիտի դնէ համահայկական վերելքի նախապայմաններու ստեղծումին եւ իրագործման:
Յարատեւ կռուի պատգամը առաւել քան այժմէական է այսօր:
* Խօսք` արտասանուած ՀՅԴ 134-ամեակի տօնակատարութեան, 31 յունուար 2025-ին, Պէյրութ