Ճակատագրական Ընտրութեան Պահը
Պէյրութ, Դամասկոս, Պաղտատ, Տոհա, Ռիատ, Մասքաթ, Ամման, Գահիրէ, Պոլիս: Սրանք ԱԳ նախարար սէյէդ Աբբաս Արաղչիի անցած օրերի գերյագեցած տարածաշրջանային ուղեւորութեան կանգառներն էին: Ուղեւորութիւն, որը տեղի ունեցաւ տարածաշրջանում մագլցումի աճը եւ պատերազմի հնարաւորութիւնը կանխելու պաշտօնական Թեհրանի դիւանագիտական ջանքերի շրջանակում:
Փաստ է, որ Մերձաւոր Արեւելքն այսօր, առաւել քան երբեւէ, կանգնած է վերահաս պատերազմի վտանգի առջեւ, որը կանխել հնարաւոր է առաջին հերթին Իսրայէլի յարձակումը Կազայում եւ Լիբանանում դադարեցնելով: Սա գիտակցում են ե՛ւ տարածաշրջանային ե՛ւ արտատարածաշրջանային բոլոր կարեւոր խաղացողները, որոնք, այսպէս կամ այնպէս, ներգրաւուած եւ դերակատար են տարածաշրջանային իրադարձութիւններում, իսկ արտաքին գործոց նախարար Արաղչիի ուղեւորութիւնը կոչուած էր համախմբելու տարածաշրջանի երկրների ջանքերն հէնց այս նպատակի շուրջ:
Արաղչիի տարածաշրջանային ուղեւորութեան պատգամը յստակ էր. տարածաշրջանը գտնւում է ծայրայեղ ճգնաժամային պայմաններում: Մեծ է տարածաշրջանային ընդհանուր պատերազմի հնարաւորութիւնը, իսկ ստեղծուած իրավիճակի հիմքը Իսրայէլի յարձակումն է, որը սկսուել է Կազայում, իսկ հիմա շարունակւում է Լիբանանում եւ տեսանելի ապագայում կարող է տարածուել ողջ տարածաշրջանում` ներքաշելով այն անկառավարելի քաոսում, ուստի արհաւիրքի դէմն առնելու համար մէկ նպատակի շուրջ համախմբուել է պէտք:
Արաղչիի ուղեւորութիւնը միեւնոյն ժամանակ ունէր եւս մէկ կարեւոր ուղերձ. Իրանը չի ձգտում պատերազմի, բայց պատրաստ է ցանկացած բեմագրութեան: Տարածաշրջանում խաղաղութեան եւ կայունութեան պահպանումը Իրանի տարածաշրջանային քաղաքականութեան հիմնական սկզբունքն է, բայց Իրանը պատրաստ է նաեւ պատերազմի եւ համապատասխան ու համարժէք պատասխան կը տայ իր տարածքային ամբողջականութեանը եւ ինքնիշխանութեանն ուղղուած ցանկացած յարձակումի, ինչպէս դա արեց «Ճշմարիտ խոստում-1» եւ «Ճշմարիտ խոստում-2» գործողութիւնների ժամանակ:
Այս ուղերձը կարեւոր էր, յատկապէս եթէ հաշուի առնենք այն փաստը, որ ԱՄՆ-ն մեծ հաւանականութեամբ աջակցելու է Իսրայէլին` Իրանի վրայ հնարաւոր յարձակման դէպքում, իսկ Իրաքում, Քաթարում, Սէուտական Արաբիայում կամ Յորդանանում տեղակայուած ամերիկեան խարիսխները տրամաբանօրէն կարող են ներգրաւուել այդ գործողութիւններում:
Այս ընդհանուր խորապատկերին վրայ, Արաղչիի ուղեւորութիւնը հիւրընկալ երկրների համար յստակեցրեց երկու բան.
Առաջին. Տարածաշրջանում ռազմավարական նշանակութեան ենթակառուցուածքների, յատկապէս` ուժանիւթային ենթակառուցուածքների վրայ հնարաւոր յարձակումների կանխումն առանցքային խնդիր է, որը պէտք է ներառուի այդ երկրների դիւանագիտական օրակարգում:
Իրանի ենթակառուցուածքների վրայ ցանկացած յարձակում, որն ուղղուած կը լինի Իրանի տնտեսութեան համար լուրջ մարտահրաւէրներ ստեղծելուն, միանշանակօրէն ակնթարթային արագութեամբ կը վերածուի մարտահրաւէրի` տարածաշրջանային տնտեսական անվտանգութեան համար, որից խուսափել չի կարողանայ եւ ոչ մի երկիր:
Երկրորդ. Վերջին ամիսների աննախընթաց իրադարձութիւնների արդիւնքում, Մերձաւոր Արեւելքում աշխարհաքաղաքական իրադարձութիւնները զարգանում են բացառապէս Իրանի եւ Իսրայէլի միջեւ ընթացող փրոքսի պատերազմի առանցքի շուրջ, որտեղ, բնականաբար, որպէս Իսրայէլի անվտանգութեան եւ գոյութեան գլխաւոր երաշխաւոր, ներգրաւուած է նաեւ Արեւմուտքը` յանձինս ԱՄՆ-ի եւ Եւրամիութեան:
Այս փաստը յուշում է, որ տարածաշրջանային աշխարհաքաղաքական նոր վերադասաւորումների յորձանուտում առանցքային նշանակութիւն է ունենալու տարածաշրջանի միւս երկրների կողմնորոշումը, որն ինչ խօսք, ճակատագրական նշանակութիւն է ունենալու ապագայ իրադարձութիւնների եւ զարգացումների համար:
Մերձաւոր Արեւելքի արաբական մայրաքաղաքները անդառնալի սխալ թոյլ կը տան, թէկուզ եթէ ամենաանուղղակի կերպով աջակցեն իսրայէլա-արեւմտեան դաշինքին Իրանի դէմ ցանկացած գործողութեան դէպքում, քանի որ Իրանը միանշանակ սա չի ներելու նրանց:
Մերձաւոր Արեւելքն այսօր կանգնած է պատմական ընտրութեան առջեւ: Ընտրութիւն` ճշդի եւ սխալի, արդարութեան եւ անարդարութեան, առկայ իրողութեան եւ նոր ապագայի միջեւ:
Մերձաւոր Արեւելքի երկրները պէտք է վերջապէս գիտակցեն, որ այսօրուայ իրադարձութիւններն անցեալի պատմական իրադարձութիւնների իւրովի կրկնութիւնն են` որպէս անտեսուած պատմական փաստեր եւ դասեր:
Մերձաւոր Արեւելքը երեւի թէ Երկիր մոլորակի այն միակ աշխարհամասն է, որտեղ առկայ իրողութիւնն ու իրականութիւնն ամենաանխզելի կապի մէջ է անցեալի պատմութեան հետ, եւ այն կարող է անընդհատ կրկնուել, եթէ, իհարկէ, դրանից անհրաժեշտ հետեւութիւններ չարուի, իսկ պատմութիւնը Մերձաւոր Արեւելքում անընդհատ կրկնուելու սովորութիւն ունի 1947 թուականի նոյեմբերի 29-ից սկսեալ, երբ ՄԱԿ-ի ընդունած 181-րդ բանաձեւի արդիւնքում կեանքի կոչուեց Իսրայէլ պետութիւնը:
