Ս. ՄԱՀՍԷՐԷՃԵԱՆ
Նոպէլեան խաղաղութեան մրցանակը ուրբաթ, 11 հոկտեմբերին շնորհուեցաւ ճափոնցիներէ բաղկացած խմբաւորումի մը, որ կը կոչուի Նիհոն Հիտանքիօ (Nihon Hidankyo): Սա կրճատումն է անուան բազմանդամ կազմակերպութեան մը, որ ունի բաւական երկար անուն` «Ճափոնի համադաշնակցութիւն աթոմական եւ ջրածնային ռումբերէ տուժածներու կազմակերպութիւններու» (Japan Confederation of A- and H-Bomb Sufferers Organizations): Այս խմբաւորումը ի մի բերած է Ճափոնի վրայ ամերիկացիներուն կողմէ 79 տարի առաջ արձակուած կորիզային ռումբերէն վերապրողներ ու անոնց յետնորդները, որոնք կը պայքարին աշխարհը կորիզային ուժէ զերծ պահելու ի խնդիր:
Ճափոնի Հիրոշիման, 1945
Հիմա` Կազան եւ Լիբանանը, Ուքրանիան, Արցախը…
Սիրելի՛ ընթերցող. հաւանաբար դուն ալ, ինծի պէս, առաջին անգամն է, որ կը լսես նման խմբաւորումի մը գործունէութեան մասին: Շատ լսուած է խաղաղասէրներու, կենսոլորտի պաշտպաններու, մինչեւ իսկ կորիզային զէնքերու դէմ պայքարողներու մասին, սակայն յականէ անուանէ` գոնէ ես առաջին անգամն է, որ կը լսեմ այս խմբակին անունը: Իմ տգիտութիւնս պատճառ չէ, որ արհամարհանքով եւ կէս աչքով դիտեմ այդ ազնիւ մարդոց պայքարը, չյարգեմ անոնց արդար նպատակը, մանաւանդ` այս օրերուն, երբ…
***
Առաջին այս դիտարկումներէն ետք, եկո՛ւր, ընթերցո՛ղ ջան, դէմ դիմաց նստինք եւ համաձայնինք, որ մրցանակը վճռող մարդիկը այս որոշումը տուած ըլլալու են… գինովութեան մէկ պահու: Այսինքն իրենց ոտքը կտրած են աշխարհէն ու իրականութիւններէն: Ուրեմն կրնանք ամենայն ինքնավստահութեամբ յայտարարել, որ իրական աշխարհի եւ զայն խաղալիքի վերածողներու դիտանկիւնէն, սխալ որոշում կայացուցեր են:
Իսկապէ՛ս: Եթէ իրական աշխարհի ընդհանուր պատկերը, պատերազմներու սաստկացման, ջարդերու, ցեղասպանական արարքներու, այդ նպատակով ալ զէնքերու հոս-հոն հոսքի մրցավազքը աչքի առջեւ ունենանք, շա՜տ աւելի յարմար թեկնածուներ կային Նոպէլեան խաղաղութեան այս տարուան մրցանակին:
Իսրայէլի վարչապետ Նեթանիահուն անկասկած որ պիտի գրաւէր ցանկին գլուխը: Ահաւասիկ, աւելի քան տարիէ մը ի վեր, Կազան դարձուցած է սանձարձակ ջարդի ու քանդումի ընդարձակ դաշտ, երբեմն բաժին կը հանէ Արեւմտեան ափին, սպանդի ու քանդումի գօտին տարածած է դէպի Լիբանան. Համաս ու Հըզպալլա կը հետապնդէ պատրուակներով` տասնեակ հազարաւոր քաղաքայիններ կը ջարդէ, կը քանդէ անոնց բնակարանները, բռնի գաղթի հանած է միլիոնաւորներ եւ… առատ զէնք կը ստանայ նոյն մտայնութիւնը կրողներէ: Եւ քանի որ Նոպէլեան մրցանակը միայն անձերու չի տրուիր, այլ, ինչպէս` ճափոնցիներու այս խմբաւորումին պարագային, անոր կ՛արժանանան մէկէ աւելի անձեր, կարելի է թեկնածու նկատել Իսրայէլի ամբողջ կառավարութիւնը, ինչո՞ւ չէ, նաեւ` ընդդիմադիրները, որոնք «լուբիային միւս կէսը» կը կազմեն:
Թեկնածուներու, խմբայի՛ն թեկնածուներու ցանկին վրայ իրաւունք ունին տեղ ունենալու Միացեալ Նահանգներու, Ռուսիոյ եւ Չինաստանի իշխանութիւնները: Մրցանակին լուրը հաղորդող լրատու աղբիւրները նոյնհետայն ըսին, որ այդ երկիրները լծուած են իրենց կորիզային զէնքերը արդիականացնելու արշաւին: Ի՜նչ ապազինում, ի՜նչ զինաթափում… Ասոնք թերամիտ ու մակերեսային մտածողութեամբ օժտուած բարեմիտներու աշխարհին կը պատկանին: Իրական աշխարհին մէջ զէնքի, նա՛եւ կորիզային զէնքի արտադրիչները զանոնք աւելի՛ արդիականացնողնե՛րն են, որ կը տնօրինեն դէպքերու ընթացքը: Պէտք չունին «Միլթըն» կամ այլ անուններով մրրիկներու սպասելու, որպէսզի մահ ու աւեր տարածուին աշխարհի արեւելեան կամ արեւմտեան, քիչ մըն ալ միջին ծագերուն: Զէնքի վաճառորդները, ի չգոյէ՛ իսկ, կրնան պատերազմներ հրահրել ու… թեկնածու ըլլալ Նոպէլեան մրցանակներու, որովհետեւ ահա ա՛յդ «տրամաբանութիւնն» է, որ դարձած է համատարած, կը հրուի իսկապէս խաղաղութիւն ցանկացողներու կոկորդէն վար:
Հապա՞ Գերմանիոյ վարչապետ Շոլցը եւ իր կառավարութեան համախոհնե՞րը: Ճիշդ այն պահուն, երբ կը հրապարակուէր ճափոնցիներուն մրցանակի արժանանալը, ան լա՜յն ժպիտով կը դիմաւորէր Ուքրանիոյ Զելենսքին եւ անոր կը խոստանար աւելի քան 650 միլիոն եւրոյի յաւելեալ օժանդակութիւն: Եթէ թեկնածուներու խմբակ պիտի կազմուի, բաց ճակատով անոր պիտի միանան` Ֆրանսայի Մաքրոնը, Բրիտանիոյ Սթայմըրը, Եւրոմիութեան եւ ՕԹԱՆ-ի ջոջերը` Քանատայէն մինչեւ Եւրոպայի չորսբոլորը:
Հապա՞ նոյնինքն Զելենսքին: Ա՞ն ինչով ետ կը մնայ թեկնածութիւնը դնելէ: Չէ՞ որ արդի տրամաբանութեամբ եւ բարձր տրամադրութիւններով դարձեալ ափ առած է արեւմտեան երկիրներու դուռերը եւ «զէ՛նք տուէք, զէ՛նք տուէք» մուրալով` կը խոստանայ խաղաղութիւն պարտադրել Ռուսիոյ…
Ինչո՞ւ մոռնալ Թուրքիոյ եւ Ազրպէյճանի վարչախումբերը, որոնց «խաղաղասիրութիւնը» առատօրէն կը բաշխուի մեզի` հայերուս, քիւրտերուն, յոյներուն, դրացի ու հեռակայ արաբներու, քիչ մըն ալ կեղծ տեսակէն… Իսրայէլի: Անոնց աչքերը ուղղուած են Կեդրոնական Ասիայէն մինչեւ Եւրոպա, որուն կայսերական Վիեննային դուռերը թակեցին քանի մը դար առաջ…
Հա՛, չմոռնանք ուրիշ խաղաղասէր մը` Հայաստանի ՔՊ-ապետ Նիկոլ Փաշինեանը: Ան ալ վերստին ուսապարկին մէջ նետած է «Խաղաղութեան խաչմերուկ» ծրագիրը (չէ՛, հիմա ՔՊ-ականները առանձին չեն ուսապարկին մէջ) եւ իր կարգին ճամբայ ելած է զայն ծախելու, հոգ չէ թէ` ո՛չ իրեն հաւատացող կայ, ո՛չ ալ կարեւորութիւն տուող: Չարենցի «Աշխա՛րհ անցիր, Արարատի նման ճերմակ գագաթ չկայ» պատգամին առաջին երկու բառերուն նոր մեկնաբանութիւն տալով (Արարատը որո՞ւ է պէտք: Շուշին ալ մեզի պէտք չէր), հեծիկը քաշեր է եւ Նիւ Եորքէն մինչեւ Ֆրանսա ու Գերմանիա, յետոյ նաեւ Ռուսիա ոտքի տակ առած է, հեւալով-հեւալով խաղաղութիւն կը քարոզէ պատերազմի նոր թմբուկներ հնարող-արդիականացնող աշխարհի մը մէջ:
Նոյն տրամաբանութեամբ, կրնանք իսկական թեկնածուներուն ցանկը երկարել, սակայն կը կարծեմ, որ միտքս բացատրելու համար այսքանն ալ բաւարար է:
***
Սխալ չհասկնաս զիս, ազնի՛ւ ընթերցող: Ես ալ, քեզի պէս, մաս կը կազմեմ այն ջախջախիչ մեծամասնութեան` ի Հայաստան թէ աշխարհի տարածքին, որոնք խաղաղութիւն եւ ապազինում կը ցանկան: Հիասթափուած չեմ, որ Նոպէլեան մրցանակի դատակազմը, հոգ չէ թէ` աչքերը աշխարհիս պարտադրուած դաժան իրականութիւններէն պահիկ մը կտրեր է եւ արդար որոշում մը տուեր է, պատուելով կորիզային ապազինումի ի խնդիր պայքարողներ, անո՛նք, որոնք գիտեն, թէ ի՛նչ կը նշանակէ «կրակը ինկած տեղը կ՛այրէ» առածը: Մեր ցաւը ա՛յն է, որ հակառակ ջախջախիչ մեծամասնութիւն ըլլալնուս` մեր ձայնը կը խեղդուի, անլսելի կը մնայ, ինչպէս որ անլսելի կը մնայ ՄԱԿ-ի պէս ա՛յլապէս արդարութիւն եւ խաղաղութիւն հաստատելու առաքելութիւնը ունեցող կազմակերպութեան մը ձայնը, որուն խաղաղարար ուժերուն Լիբանանի մէկ կեդրոնն ալ իսրայէլեան ռումբերէն բաժին կը ստանայ: Սակայն ատիկա ուրիշ պատմութիւն է:
Եզրակացնենք: Կա՞յ տխմար մը, որ խաղաղութիւն չի ցանկար: Կա՞յ բանական մարդ, որ խաղաղութիւնը մերժէ եւ պատերազմ հրահրէ (կրնա՞նք ըսել` Աստուած թող հոգին լուսաւորէ Ներոն կայսեր): Երանի պիտի չտա՞նք, որ խաղաղասէրներուն փորձերը յաջողին, եւ աշխարհը վերադառնայ, օրինակի համար, յետաշխարհամարտեան, յետոյ` 70-ականներու եւ յետ90-ականներու այն տարիները, երբ ապազինման, խաղաղութեան հնոցը հրահրելու ճիգերը համեմատաբար աւելի՛ ազդու էին:
Ուրեմն, եկո՛ւր, սիրելի՛ ընթերցող, մեղքը չփաթթենք Նոպէլեան մրցանակի դատակազմին ճիտին, իր այս ճի՛շդ որոշումով (գիտե՛ս, որ գինովութեան ակնարկութիւնս կատակ էր), խաղաղութեան հնչե՛ղ պատգամ մը կու տայ աշխարհի խելագարներուն, առանց բառերը գործածելու` կը դատապարտէ թէ՛ կորիզային զէնք գործածողը, թէ՛ այդ զէնքով սպառնացողները եւ թէ՛ զինարշաւներու հնոցին վառելանիւթ հասցնողը:
11 հոկտեմբեր 2024
