ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ
Սուրբ Թարգմանչաց կամ տօն Սրբոց Թարգմանչաց վարդապետացն մերոց, կը նշուի Խաչվերացի տօնի չորրորդ կիրակիին յաջորդող շաբաթ օրը:
Հայ ազգը 301-ին քրիստոնէութիւնը ընդունած էր իբրեւ պետական կրօն: Առաջին քայլերը առնուած էին զԱստուած լսելու, ճանչնալու եւ հասկնալու համար:
Անցած էր մօտաւորապէս մէկ դար: Վանքերուն եւ եկեղեցներուն մէջ կանոնաւոր արարողութիւններ կը կատարուէին եւ Սուրբ Գիրքը կ՛ընթերցուէր:
Սակայն արարողութիւնները կը կատարուէին եւ Աւետարանը կ՛ընթերցուէր ժողովուրդին համար անհասկնալի յունարէն լեզուներով: Հետեւաբար հայ մարդը չէր կրնար խորամուխ ըլլալ Արարչագործութեան եւ Փրկագործութեան խորհուրդներուն եւ գաղտնիքներուն: Աստուծոյ խօսքը չէր հասներ մարդոց սրտերուն:
Այս պայմաններուն տակ, Մեսրոպ Մաշտոց վարդապետ Սահակ Պարթեւ կաթողիկոսի օրհնութեամբ եւ Վռամշապուհ արքայի աջակցութեամբ ձեռնամուխ եղաւ հայերէն տառերու ստեղծման:
Երկար որոնումներէ, պրպտումներէ եւ այլ ազգերու տառերը հայերէն լեզուի համապատասխանեցնելու անյաջող փորձերէ ետք Մաշտոց վարդապետ կ՛աղօթէր, երբ լուսեղէն Աջ մը իջաւ երկինքէն եւ աստուածատուր զօրութեամբ ձախէն աջ արարեց հայերէն այբուբենի երեսունվեց տառերը` Ա-էն մինչեւ Ք:
Գիրերու գիւտէն ետք Սահակ Պարթեւ հայրապետ, Մեսրոպ Մաշտոց վարդապետ եւ անոնց աշակերտները` Մովսէս Խորենացի, Եղիշէ, Կորիւն, Եզնիկ Կողբացի, Դաւիթ Անյաղթ, Յովսէփ Պաղնացի, Ղեւոնդ Վանանդեցի, Յովհաննէս Եկեղեցացի, Մամբրէ Վերծանող եւ Ղազար Փարպեցի սկսան թարգմանական աշխատանքներու:
Հայերէն տառերով գրուած առաջին նախադասութիւնը եղաւ Սողոմոնի Առակաց գիրքէն թարգմանուած հատուածը. «Ճանաչել զիմաստութիւն եւ զխրատ, իմանալ զբանս հանճարոյ»: Ապա սկսաւ Աստուածաշունչ մատեանի ամբողջական թարգմանութիւնը, որ տեւեց շուրջ երեսուն տարի:
Աստուածաշունչի հայերէն թարգմանութիւնը բոլոր ազգերուն կողմէ ճանչցուեցաւ իբրեւ Թագուհի թարգմանութեանց:
Վաղարշապատի մէջ եւ այլուր դպրոցներ բացուեցան: Գրուեցան աղօթքներ, շարականներ, թարգմանուեցան ծիսական, հայրախօսական, վկայաբանական, վարքագրական, կանոնական եւ պատմական երկեր:
Աստուած հարազատ հայերէն կենդանի լեզուով խօսեցաւ: Սուրբ թարգմանիչներու բացած ճանապարհով Աստուած մօտեցաւ մեզի եւ մենք ալ մօտեցանք Աստուծոյ:
Դարեր անցան, շատ դէպքեր, փոթորիկներ, վերիվայրումներ եկան ու գացին: Շահ շէներ, բերդեր եւ պալատներ աւերուեցան: Հայ ազգը բազում հալածանքներու ենթարկուեցաւ, անասելի արհաւիրքներ տեսաւ եւ ցեղասպանութեան զոհ գնաց: Հայաստան աշխարհի մեծագոյն մասը բռնագրաւուեցաւ: Բայց ամենայաղթ մնաց երեսունվեց զինուորներէն բաղկացած մեր բանակը` հայոց այբուբենը: Ոչ մէկ ուժ կրցաւ մեր սրտէն ու հոգիէն խլել մեր լեզուն, մեր հաւատքը, մեր այբուբենը եւ մեր մշակոյթը:
