Աշխարհին Մէջ Ամէնէն Շատ Խօսուած Լեզուները

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ

Հաւանաբար քու առաջին պատասխանդ պիտի ըլլայ` «անգլերէնը»: Սակայն այժմ աշխարհի վրայ ամէնէն շատ խօսուած լեզուն չինարէնն է: Ասիկա բնական է, չիներուն թիւը շա՜տ շա՛տ է… աւելի քան` մէկ միլիառ բնակիչ: Այսինքն աշխարհի վրայ 7 բնակիչէն մէկը չին է:

Սակայն ինչո՞ւ մարդիկ յաճախ կ՛ըսեն, որ անգլերէնը աշխարհի ամէնէն շատ խօսուած լեզուն է: Պարզապէս որովհետեւ անգլերէնը աշխարհի մէջ ամէնէն շատ գործածուած լեզուն է: Նախ եւ առաջ` ան 79 երկիրներու պաշտօնական լեզուն է, Միացեալ Նահանգներու, Անգլիոյ, Քանատայի, Աւստրալիոյ, Հարաւային Ափրիկէի, Իրլանտայի…

Բ. Համաշխարհային պատերազմէն ետք անգլերէն լեզուն այս երկիրներէն անդին ալ տարածուեցաւ: Պատերազմէն ետք Ամերիկան դարձաւ աշխարհի ամէնէն հզօր երկիրը: Ան աշխարհին պարտադրեց իր գիւտերը, իր գիտնականները, մարզիկները, աստղերը… եւ հետեւաբար` իր լեզուն:

Այս ձեւով անգլերէնը դարձաւ միջազգային լեզուն: Այս լեզուն է, զոր կը գործածեն վաճառականները, պետական մարդիկը կամ նոյնիսկ գիտնականները, երբ կ՛ուզեն իրենց գիտութիւնը հանրայնացնել նոյնիսկ դպրոցները այս հոլովոյթին կը միանան:

Սակայն ուրիշ լեզուներ գիտնալը եւ խօսիլը շատ կարեւոր է: Աշխարհին մէջ անգլերէնը ամէնէն շատ խօսուած միակ լեզուն չէ:

Կան նաեւ այլ լեզուներ` սպաներէնը, ռուսերէն, արաբերէնը, ու ֆրանսերէն, որ շատ կը գործածուի յատկապէս Ափրիկէի մէջ:

Ներկայիս մարդիկ անդադար կը ճամբորդեն, օտար երկիրներուն հետ կ՛աշխատին, հետեւաբար մէկ կամ բազմաթիւ օտար լեզուներ խօսիլը առաջնահերթութիւն դարձած է` մարդոց ծանօթանալու համար, ծախելու գնելու կամ նոյնիսկ պարզապէս ճաշարանը ապսպրանք մը ընելու համար: Այս պատճառով է, որ նախակրթարանէն արդէն մենք բազմաթիւ ժամեր կը յատկացնենք օտար լեզուներ սորվելու համար:

Կրակէ Օղակ Մը` Երկնքին Մէջ

Անցեալ շաբաթ Հարաւային Ամերիկան ականատես եղաւ երկնքին մէջ տարօրինակ տեսարանի մը` արեւու օղակային խաւարումի մը:

Մենք գիտենք, որ լուսինը կը դառնայ երկրագունդին շուրջ, որ իր կարգին կը դառնայ արեւուն շուրջ: Չորեքշաբթի, 2 հոկտեմբերին արեւը, լուսինը եւ երկրագունդը գտնուեցան այս կարգով նոյն գիծին վրայ: Հարաւային Ամերիկայէն դիտուած լուսինը կամաց կամաց ծածկեց արեւը, սակայն ո՛չ ամբողջականօրէն: Վերջաւորութեան արեւէն կը տեսնուէր միայն լոյսի շրջանակ մը` «կրակէ օղակ» մը:

* * *

Սակայն գիտէի՞ք, որ գոյութիւն ունի արեւու խաւարումի 6 տարբեր տեսակներ:

Խաւարում մը տեղի կ՛ունենայ, երբ երկրագունդը, լուսինը եւ արեւը նոյն գիծին վրայ կը գտնուին: Երբ լուսինը կու գայ արեւը ծածկելու, ասիկա արեւու խաւարում կ՛ըլլայ: Գոյութիւն ունին արեւու 3 տարբեր խաւարումներ: Ամբողջական խաւարում, երբ լուսինը ամբողջովին արեւը կը ծածկէ. օղակային խաւարում, երբ լուսինը արեւուն ամէնէն մօտը կը գտնուի, եւ այս պարագային լուսինը արեւէն աւելի փոքր կը թուի, ու երկրէն մենք կը տեսնենք օղակ մը լուսինին շուրջ. վերջապէս, մասնակի խաւարում, երբ արեւը եւ լուսինը ամբողջովին նոյն գիծին վրայ չեն գտնուիր. լուսինը կը ծածկէ արեւէն միայն բաժին մը:

Լուսինի խաւարումի պարագային, լուսինը արեւուն առջեւէն չ՛անցնիր, այլ` երկրագունդին շուքին մէջէն: Արեւուն ճառագայթները երկրագունդին վրայ կ՛արձակեն մթութեան եւ շուքի տարբեր շրջաններ: Խաւարումը միայն մութ կ՛ըլլայ, երբ լուսինը կ՛անցնի միայն մութ շրջանին մէջէն: Լուսինի մասնակի խաւարումը տեղի կ՛ունենայ, երբ լուսինէն բաժին մը կը գտնուի երկրագունդի շուքին մէջ, եւ վերջապէս, լուսինի խաւարումը ամբողջական կ՛ըլլայ, երբ լուսինը ամբողջովին կը գտնուի երկրագունդի շուքին մէջ: Այս երեւոյթը կը կոչուի նաեւ «արինէ լուսին»: