Հայ դատի կեդրոնական գրասենեակը կը հաղորդէ, որ 25 մարտին Պելճիքայի ծերակոյտին մէջ տեղի ունեցաւ «Աշխարհաքաղաքական զարգացումները Հարաւային Կովկասի մէջ. կիզակէտի տակ` Հայաստան եւ Լեռնային Ղարաբաղ/Արցախ» խորագիրով կլոր սեղան-քննարկումը:
Քննարկումը տեղի ունեցաւ ծերակուտական Մարք Տեմեսմէյքըրի եւ ՀՅԴ Հայ դատի Եւրոպայի գրասենեակին համագործակցութեամբ, եւ անոր մասնակցեցան` պելճիքացի խորհրդարանականներ, դիւանագէտներ, լրագրողներ եւ միութիւններու ներկայացուցիչներ:
Կլոր սեղանի չորս հիմնական բանախօսներն էին`
– Էլս վան Հուֆ` Պելճիքայի դաշնակցային խորհրդարանի արտաքին յարաբերութիւններու յանձնաժողովի նախագահ,
– Փոլ Միերց` միջազգային բանակցութիւններու վերլուծաբան եւ «Քլինկենտայել» հիմնարկի համահիմնադիր,
– Գեղամ Ստեփանեան` Արցախի Հանրապետութեան մարդու իրաւունքներու պաշտպան,
– Բենիամին Պօղոսեան` «Ապրի Արմէնիա» հիմնարկի աւագ գիտաշխատող:
Համաժողովին հիմնական նպատակն էր համապարփակ վերլուծութեան ենթարկել սեպտեմբեր 2020-էն ի վեր Հարաւային Կովկասի տարածաշրջանին մէջ աշխարհաքաղաքական զարգացումները, մասնաւորաբար` Արցախի հակամարտութեան լոյսին տակ:
Բանախօսները միջազգային իրաւունքի, մարդու իրաւունքներու եւ միջազգային հանրութեան արձագանգի տեսանկիւններէն ներկայացուցին տարածաշրջանային զարգացումները: Յատուկ ուշադրութեան արժանացան միջնորդական ջանքերու կարեւորութեան վերաբերող քննարկումները` անդրադարձ կատարելով յատկապէս Եւրոպական Միութեան դերին: Քննարկման մասնակցողները փորձեցին նախանշել ապագայ հեռանկարները, հնարաւոր զարգացումները եւ յստակ քայլերը` Արցախի հայերու անօտարելի իրաւունքները պաշտպանելու համար:
Նախաձեռնութեան բացման խօսքերը արտասանեցին` ծերակուտական Տեմեսմէյքըր, Եւրոպական Միութեան մօտ Հայաստանի ներկայացուցչութեան ղեկավարի տեղակալ Վարդան Սարգսեան եւ Հայ դատի Եւրոպայի գրասենեակի նախագահ Գասպար Կարապետեան:
«Այցելելով Լեռնային Ղարաբաղ եւ Ազրպէյճանի հետ սահմանամերձ շրջանը` անմիջականօրէն տեսած եմ հակամարտութեան ազդեցութիւնը: Ազրպէյճանի յարձակողապաշտութիւնը եւ Արցախի ցեղային զտումները միանգամայն անընդունելի են: Մենք պէտք է ճնշում գործադրենք Եւրոպական Միութեան եւ միջազգային հանրութեան վրայ` վերջ տալու անպատժելիութեան: Միջին Արեւելքի եւ Ուքրանիոյ վրայ կեդրոնանալով` Հարաւային Կովկասը չանտեսելը կարեւոր է: Մենք չենք կրնար անտեսել այս տարածաշրջանի տառապանքը եւ անկայունութիւնը», շեշտեց Տեմեսմէյքըր:
«Վերջերս Արցախի խորհրդարանի շէնքին քանդումը կը խորհրդանշէ Ազրպէյճանի կողմէ շարունակապէս «մշակութային զտումը»: Մենք չենք կրնար լռել այս հարցին դիմաց: Եւրոպական Միութիւնը պէտք է վերագնահատէ իր յարաբերութիւնները Ազրպէյճանի հետ եւ օգտագործէ իր քաղաքական գործիքակազմերը` դադրեցնելու հայերու հիմնարար իրաւունքներու խախտումները: Պէտք է եւրոպական մակարդակի վրայ նկատի ունենալ պատժամիջոցներ կիրարկելու տարբերակը», իր խօսքին մէջ ըսաւ Էլս վան Հուֆ:
Փոլ Միերթս, իր կարգին, անդրադառնալով բանակցային գործընթացին` ըսաւ. «Բանակցութիւնները յաջողութեամբ աւարտելու համար պէտք է համաբնագիրին մէջ փոփոխութիւն ըլլայ: Ուժը եւ բանակցութիւնները միասին կ՛ընթանան: Հայաստան չի կրնար բանակցութիւններու մէջ մտնել թուլացած դիրքերով: Այսպիսով, Հայաստանի համար հրամայական է ուժեղացնել իր ռազմական հնարաւորութիւնները եւ ամրապնդել իր դիրքերը բանակցային սեղանին շուրջ` տարածաշրջանին մէջ կայունութեան համար»:
Արցախի Հանրապետութեան մարդու իրաւունքներու պաշտպան Գեղամ Ստեփանեան անդրադարձաւ Արցախի ժողովուրդին դիմաց ծառացած շարունակական մարտահրաւէրներուն: «Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի տառապանքները շարունակուեցին 2023 թուականի սեպտեմբերի բռնի տեղահանութիւնից յետոյ: Հայաստան ժամանելուն պէս Արցախի ժողովուրդը շարունակեց բախուել բազմաթիւ մարտահրաւէրների` կացութեան կարգավիճակից սկսած մինչեւ ընկերային, բնակարանային, սննդի եւ աշխատանքի հետ կապուած խնդիրները: Սեմինարը արժէքաւոր հնարաւորութիւն է ընձեռում անդրադառնալու այս խնդիրներին եւ լոյս սփռելու Արցախի ժողովրդի առօրեայ պայքարի վրայ, ինչպէս նաեւ` նպաստելու միջազգային հանրութեան զօրաշարժի ենթարկելը` Արցախի ժողովրդի մարդասիրական կարիքների եւ իրաւունքների պաշտպանութեան գործում», ըսաւ ան:
Բենիամին Պօղոսեան շեշտեց Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ բանակցութիւններու հարցին քննարկումը` յայտարարելով. «Կար սկզբունքօրէն թերի տրամաբանութիւն, որ Ազրպէյճանի նկատմամբ հանդարտեցման քաղաքականութիւնը եւ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան կործանման ընդունումը ճանապարհ կը հարթեն Հայաստան-Ազրպէյճան խաղաղութեան համար: Փոխարէնը` դա միայն ստիպեց Ազրպէյճանին աւելի յարձակողական լինել Հայաստանի նկատմամբ, եւ այժմ բախւում ենք Ազրպէյճանի կողմից նոր մագլցումի իրական սպառնալիքի` ռազմավարական նպատակ ունենալով բացել ցամաքային միջանցք Նախիջեւանի եւ Թուրքիայի հետ` գրաւելով Հայաստանի որոշ հատուածներ»:
Իր խօսքին մէջ Գասպար Կարապետեան երախտագիտութիւն յայտնեց ծերակուտական Տեմեսմէյքըրին, բանախօսներուն եւ ներկաներուն` արցախահայութեան իրաւունքներուն իրենց աննկուն հաւատարմութեան համար: «Այս կլոր սեղանը կը ծառայէ` իբրեւ կարեւոր հարթակ երկխօսութեան խթանման եւ Արցախի հայ բնակչութեան անքակտելի իրաւունքներու պաշտպանութեան վերաբերող ջանքերը յառաջ մղելուն: Պելճիքայի եւ Եւրոպական Միութեան անդամ բոլոր երկիրներուն համար հրամայական է ճնշում գործադրելը Ազրպէյճանի վրայ` Արցախի ժողովուրդին դէմ կատարուած ցեղային զտումներուն համար` փաստօրէն վերջ դնելով Ազրպէյճանի անպատժելիութեան: Միջազգային հանրութիւնը պէտք է ճնշում գործադրէ Ազրպէյճանի վրայ` Պաքուի մէջ գտնուող բոլոր հայ ռազմագերիները եւ պատանդները ազատ արձակելու համար: Շարունակական շահերու պաշտպանութիւնը կը մնայ առանցքային` տարածաշրջանին մէջ խաղաղութեան, արդարութեան եւ կայունութեան ապահովման համար», ըսաւ Կարապետեան:
Քննարկումը աւարտեցաւ հարցում-պատասխանի ձեւաչափով, որուն ընթացքին բանախօսները եւ քաղաքական գործիչները քննարկեցին Հարաւային Կովկասի մէջ խաղաղութեան հաստատման եւ Արցախի հայ բնակչութեան հիմնարար իրաւունքներու պաշտպանութեան հեռանկարային միջոցները:
