ՎՐԷԺ-ԱՐՄԷՆ
Վհատում եւ ինքնասեւեռում:
Երկու մեծ ախտեր, հիւանդութիւննե՛ր նոյնիսկ, որոնց համաճարակի վերածուելուն դէմ պէտք է պայքարիլ ի գին ամէն զոհողութեան:
Ինչի՞ մասին է խօսքը:
Խօսքը կը վերաբերի երկու ահաւոր երեւոյթներու, որոնք անհակակշիռ կ՛ընդհանրանան եւ որոնք կը սպառնան մեր գոյութեան իսկ: Մեր` իբրեւ մարդու, իբրեւ հայու, մեր` իբրեւ ազգի:
Այդ զոյգ երեւոյթներուն պատճառները ծանօթ են:
Առաջին երեւոյթին` վհատումին պարագային, յաջորդական պարտութիւններ, հայրենական տարածքներու, յատկապէս Արցախի նման դարաւոր հայաբնակ մեծատարած ու երկրորդ պետութեան մը վերածուած, արեա՛ն գնով նուաճուած հողամասի մը կորուստ, համաշխարհային համատարած անտարբերութիւն` մեր մարդկային ու պապենական իրաւունքներու ոտնակոխումներուն դիմաց, դաշնակից կամ բարեկամ կարծուած պետութիւններու վերապահ կեցուածք ու, տակաւին, ազգային իշխանութեան ապիկարութիւն, անճրկում եւ գուցէ կարելի է ըսել` կատարեալ բացակայութիւն:
Հետեւա՞նքը: «Կը հրաժարիմ հայութենէ» պիտի ըսէր գրողը: Ինչո՞ւ հայ մնալ, ինչո՞ւ շարունակել զուր պայքար` ինքզինք պահելու, ինքնութիւն պահելու, երկիր պահելու ի խնդիր: Ամօթի զգացում, ափսոսանք, նոյնիսկ յետադարձ ակնարկով` դէմ յանդիման տարիներու, տասնամեակներու, նոյնիսկ դարերու վրայ երկարած մեր թափած մարդկային ու նիւթական բոլոր զոհողութիւններուն: Անզօրութեա՛ն զգացում: «Կեցուցէք դառնալը, դուրս պիտի գամ այս երկրագունդէն», պիտի ըսէր ուրիշ գրող մը:
Այս չէ՞ ի վերջոյ մեր թշնամիին կամ թշնամիներուն ալ ուզածը: Զիջինք մեր տեղը, մեր հողը, մեր ինքնութիւնը, երթանք, կորսուինք, ձուլուինք այլոց մէջ ու վերջ:
Թերեւս կը չափազանցեմ, բայց, այո՛, արագ տարածուող քաղցկեղ մըն է ասիկա, որմէ պէտք է ձերբազատիլ ա՛լ աւելի արագ, քանի դեռ ուշ չէ: Բժի՛շկ, բեր նժդրակը: Նժդրակը, որ մեր հոգիներէն կտրէ-վերցնէ վհատութեան այս զգացումը: Միանգամա՛յն: Բոլորի՛ս հոգիներէն: Եւ` վերադարձնէ մեզի մեր հպարտութիւնը: Հայ ըլլալու, հայ ըլլալու իրաւունքին գիտակցութիւնը: Եւ` այդ գիտակցութեամբ ապրելու մեր կամքը:
Սա պէտք է ըլլայ մեր թիւ մէկ առաջնահերթութիւնը: Մեր` մեզմէ իւրաքանչիւրին, իւրաքանչիւր հայ մարդու, ինչպէս նաեւ` մեր բոլոր կազմակերպութիւններուն եւ անոնց ղեկավար մարմիններուն թիւ մէկ խնդիրը: Ապա թէ ոչ` մնացեալ ամէն ինչը կը թուի անհեթեթ, կը դառնա՛յ անհեթեթ:
Գալով երկրորդ երեւոյթին` ինքնասեւեռումին, որ թերեւս նոյն այդ առաջին երեւոյթին ալ հետեւանքը կամ շարունակութիւնը կրնայ հանդիսանալ, ան ալ նոյնքան վտանգաւոր է եւ է՛ մեզ անէացման առաջնորդող այլուղի մը:
Ինքնասեւեռում` երկու մակարդակի վրայ: Նախ` անհատական, մեր ամբողջ ուշադրութիւնն ու ջանքերը կեդրոնացնելով սեփական ընելիքներուն, սեփական նպատակներուն, սեփական շահերուն, հաճոյքներուն եւ զուարճութիւններուն վրայ` անտեսելով հաւաքականը, ազգայինը, մոռնալով համայնքը, ազգը: Ապա, հաւաքական մակարդակով, յառաջացնելով «մենք մեր մասին մտածենք», «մենք սփիւռքի վրայ կեդրոնացնենք մեր ուժերը», «մենք սփիւռքը զօրացնենք», «մոռնանք հայրենիքը»: Եւ տակաւին, «մէկ սենթ չեմ տար այլեւս Հայաստանի համար», «ա՛լ կը բաւէ կթան կովի տեղ դրուինք» եւ նման արտայայտութիւններ, տրամադրութիւններ, կեցուածքներ:
Գիտենք նաեւ ասոր պատճառները, յատկապէս` սփիւռքը ծաղրելու, նսեմացնելու, ստորնացնելու, հայրենիքէն խզելու բոլոր ճիգերը, որոնք դժբախտաբար անհերքելի իրականութիւն են այսօր:
Սակայն կ՛անդրադառնա՞նք, որ մեզ վհատեցնելու, կամ հայրենիքէն մեկուսացնելու բոլոր փորձերը նոյն նպատակը կը հետապնդեն. քայքայել մեր ազգային ներուժը, ջլատել ազգային-համազգային կարողականութիւնը, տկարացնել իբրեւ մէկ ազգ գոյատեւելու մեր կամքը:
Այս իրողութիւն մըն է, որուն հետ չենք կրնար հաշտուիլ, իսկ եթէ հաշտուեցանք, արդէն կորսնցուցինք մեր գոյութեան իրաւունքն իսկ:
Կը մոռնա՞նք արդեօք, որ երբ «մենք» կ’ըսենք, այդ «մենք»-ը ամբողջութիւն մըն է, որքան ալ` բազմաբնոյթ, բազմաճիւղ, բազմաշերտ մասերով: Զիրար լրացնող, իրարմով զօրացող ամբողջութիւն մը: Այդպէս է` մեր պատմութեան, մեր ճակատագրին որպէս հետեւանք:
Անշուշտ զարգացնել-զօրացնել սփիւռքը, եւ երկար է այդ ճանապարհը մեր առջեւ, բայց զօրացնել` միշտ հայեացքը ուղղուած Արարատին, միշտ վառ` «Ազատ, Անկախ, Միացեալ»-ի տեսլականը մեր աչքերուն առջեւ, մեր հոգիներուն մէջ: Եւ գուրգուրալ, ամուր պահել այդ տեսլականը` զայն օր մը ի վերջոյ իրականութեան վերածելու առաքելութեամբ օծուած նշխարի պէս փոքրիկ այս հողը, ինչպէս կ՛ըսէ միւս բանաստեղծը: Եւ քաղաքակրթութեան անկաշկանդ բերել կարենալու համար մեր ներդրումը` մե՛ր լեզուով, մե՛ր մշակոյթով, մե՛ր հանճարով:
Այս ալ պիտի ըլլայ թիւ մէկ առաջնահերթութիւն: Այո՛, հակասական թող չթուի: Առաջնահերթութիւն է պայքարը ընդդէմ վհատեցման, առաջնահերթութիւն է նոյնպէս պայքարը ընդդէմ ինքնամեկուսացման, ինքնասեւեռումին:
Մեր բոլոր ճիգերը իմաստ կ՛ունենան այդ պայքարի յաջող ելքէն ետք միայն:
Ով ունի ունկն` լուիցէ:
