Հայ յեղափոխական դաշնակցութիւնը 133 տարեկան է:
133 տարի` պատնէշի վրայ, խրամատներում, առաջին գծում: 133 տարի յարատեւ պայքար` բոլոր ճակատներում: Խանասորից Պանք Օթոման, Սասնայ լեռներից Վան-Վասպուրական, Մշոյ դաշտերից Կարին-Ալաշկերտ, Վիտոշից «Նեմեսիս», մայիսի 28-ից փետրուարի 18, պետականաշինութիւնից տարագրում, սփիւռքաշինութիւնից Արցախի ազատագրում:
Սա է բարդ ու դժուարին այն ուղին, որն անցել է Դաշնակցութիւնը 133 երկար ու ձիգ տարիների ընթացքում:
Եւ այլ կերպ լինել չէր կարող, քանի որ Դաշնակցութիւնը ծնունդն էր հայ ժողովուրդի, քանի որ Դաշնակցութեան ծնունդը ժամանակի հրամայական կարիքն էր ու պահանջը, քանի որ
Դաշնակցութիւնը կոչուած էր յեղափոխելու հայ մարդու ստրկացած հոգեվիճակը, շտկելու նրա մէջքը, վերադարձնելու նրան իր խիզախութիւնն ու արժանապատուութիւնը` յանուն հայրենիքի ազատագրութեան վեհ գաղափարի պայքարի եւ զոհաբերման կոչելու նրան:
Եթէ մի քանի տողով ամփոփելու լինենք 133 տարուայ ընթացքում ՀՅԴ անցած ուղին, ապա կը ստացուի հետեւեալ պատկերը.
Դաշնակցութիւնը`
– Գաղափարական եւ կազմակերպական լիցք եւ ուղղուածութիւն հաղորդեց հայկական յեղափոխութեանը,
– Կազմակերպեց ու ղեկավարեց ազատագրական-ֆետայական շարժումը 19-րդ դարի վերջին եւ 20-րդ դարի սկզբին,
– Կազմակերպեց եւ առաջնորդեց Հայ առաքելական եկեղեցու գոյքերի բռնագրաւման դէմ պայքարը Արեւելեան Հայաստանում,
– Ապահովեց հայութեան յաղթանակը հայ-թաթարական պատերազմների ընթացքում,
– Գործօն մասնակցութիւն ունեցաւ Օսմանեան կայսրութեան սահմանադրական շարժմանը,
– Գործօն եւ վճռորոշ մասնակցութիւն ունեցաւ Իրանի սահմանադրական շարժման յաղթանակում,
– Ա. Համաշխարհային պատերազմի օրերին կազմակերպեց եւ ղեկավարեց կամաւորական շարժումը,
– Կազմակերպեց եւ ապահովեց Հայոց ցեղասպանութիւնից փրկուած արեւմտահայութեան բեկորների կեցութիւնն ու անվտանգութիւնը,
– Համախմբելով ժողովրդին` կազմակերպեց ու ղեկավարեց մայիսեան փառահեղ յաղթանակները` վերականգնելով հայոց պետականութիւնը,
– Ամենադժուարին պայմաններում, Հայաստանի առաջին Հանրապետութեան կարճատեւ կեանքի ընթացքում լծուեց պետականաշինութեան բարդ աշխատանքին,
-1919 թուականին օրէնքի ուժ տուեց հայ ժողովրդի մեծ տեսլականին` ազատ, անկախ եւ միացեալ Հայաստանին: Միջազգային վեհաժողովներում հետամուտ եղաւ հայ ժողովրդի իրաւունքների վերականգնմանը եւ Հայաստանի Հանրապետութեան անունից ստորագրեց Սեւրի պայմանագիրը,
– Կազմակերպեց եւ ղեկավարեց «Նեմեսիս» գործողութիւնը` պատժելու համար Հայոց ցեղասպանութեան հեղինակներին,
– Սփիւռքեան պայմաններում համախմբեց ու կազմակերպեց հայութեան տարագրուած բեկորներին` պահպանելով սփիւռքահայութեան ազգային դիմագիծը` նրանց ներշնչելով վճռակամութիւն, յոյս եւ հաւատք ապագայի նկատմամբ,
– Նոր թափ եւ գաղափարական լիցք հաղորդեց յանուն Հայ դատի տարուող քաղաքական եւ ուժային պայքարին,
– Ամբողջական զօրակցութիւն ցուցաբերեց արցախեան շարժմանը: Գործօն եւ ղեկավար մասնակցութիւն ունեցաւ արցախեան ազատամարտում եւ Արցախի Հանրապետութեան ստեղծման ու ամրապնդման գործում,
– Գործօն մասնակցութիւն ունեցաւ Հայաստանի վերանկախացման գործընթացում եւ ազգային արժէքների ու ազգային գաղափարախօսութեան հայրենիք վերադարձի գործում,
– Ամբողջանուէր մասնակցութիւն ունեցաւ Հայաստանի եւ Արցախի քաղաքական, ինչպէս նաեւ ընկերային-տնտեսական կեանքում,
– Անսակարկ մասնակցութիւն ունեցաւ 2016 թուականի քառօրեայ եւ 2020 թուականի 44-օրեայ պատերազմներում,
– 2020 թուականի նոյեմբերի 9-ից յետոյ սկզբունքային պայքար ծաւալեց ՀՀ հակազգային իշխանութիւնների դէմ,
– Քաղաքական-լոպիստական ողջ կարողութիւններն ի սպաս դրեց միջազգային ատեաններում Հայաստանի եւ Արցախի շահերի պաշտպանութեան համար,
– Բոլոր հնարաւորութիւնները եւ կարողութիւնները հունաւորեց` տարագրուած եւ հայրենազրկուած արցախահայութեան կենսական կարիքների ապահովման համար:
Եւ այսօր եւս, հակառակ հայ ժողովրդի կրած ծանր պարտութեանը, հակառակ համատարած յուսախաբութեան մթնոլորտի եւ խարխափումների, հակառակ կազմակերպուած, ծրագրաւորուած եւ նպատակային հակադաշնակցական քարոզչութեանը եւ պայքարի, հաւատարիմ իր գաղափարախօսութեանը եւ փառապանծ անցեալին, Դաշնակցութիւնը շարունակում է հանդիսանալ այն եզակի կազմակերպութիւնը, որը հայրենիքի ու հայութեան համար պայքարը շարունակում է աշխարհով մէկ:
Մենք գիտակցում ենք, որ մեր ժողովրդի սպասելիքներն ու ակնկալիքները Դաշնակցութիւնից միշտ եղել են մեծ, շա՛տ մեծ, յատկապէս` դժուար եւ անելանելի թուացող իրավիճակներում: Այսօր եւս այդպէս է, երբ կորցրել ենք Արցախը, երբ Արցախը թշնամուն յանձնած, թուրքա-ազրպէյճանական բոլոր պահանջներն ու ցանկութիւնները կատարող իշխանութիւնների հակազգային գործողութիւնների արդիւնքում վտանգուած է հայոց պետականութեան լինելիութիւնը, եւ հայ ժողովուրդը ստիպուած է գոյաբանական բնոյթի պայքար մղել:
Բայց վստահեցնում ենք ձեզ, որ ամենաբարդ պայմաններում անգամ, նոյնիսկ` գերագնահատուած սպասելիքների պարագայում, Դաշնակցութիւնը երբեք յանձնառութեան եւ վճռակամութեան պակաս, նահանջի եւ փախուստի մտադրութիւն չի ունեցել: Այսօր էլ չունի: Այնպէս որ, մեր երթը շարունակւում է, եւ դրա յաղթական աւարտի համար պատրաստ ենք զոհաբերելու ամէն ինչ, անգամ` մեր լաւագոյններից լաւագոյններին: Ինչպէս Դաշնակցութեան մեծ տեսաբան Սարգիս Զէյթլեանն է ժամանակին ասել` «Մէկ ինկողին տեղ հազարներ պիտի նետենք մարտադաշտ մե՛ր ապագային համար, որովհետեւ ուրիշ ոչ ոք կրնայ եւ ոչ ոք պարտաւոր է, եւ մենք ալ իրաւունք չունինք սպասելու ոչ ոքէ, որ իր զաւակները զոհէ մեզի համար, որ` իր արիւնը թափէ մեզի համար»:
Սա մեր խաչն է, որը պատուով կրել ենք 133 տարի շարունակ եւ կը կրենք այնքան ժամանակ, որքան կը պահանջուի:
