Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ
Գիրերու ստեղծումէն առաջ բանաւոր պատմութիւնները կը պատմուէին եւ կը փոխանցուէին սերունդէ սերունդ: Երբ գիրը կը ծնի, մարդիկ կարելիութիւնը կ՛ունենան հաշիւներ կատարելու եւ իրենց գիտութիւններէն հետքեր ձգելու:
Գլխագիր Պ-ով Պատմութիւնը այդ ժամանակ կը սկսի: Սակայն ո՞վ հնարած է գիրը:
* * *
Շումերները Միջագետքի մէջ, ներկայի` Իրաքը, ապրող ժողովուրդ էին: Այս ժողովուրդը այդ շրջանին մէջ ապրած է ՔԱ 4000 տարիներ առաջ: Այդ շրջանին մէջ արգաւանդ հողերը առատ հունձք կու տային. հետեւաբար կը յառաջանայ առեւտուրի գաղափարը: Սակայն ինչպէ՞ս պահել ցորենի փոխանակութեան մը հաշիւը, ո՞վ է անոր տէրը… Շումերները կ՛երեւակայեն եւ կը գծեն նշան-պատկերներ: Օրինակի համար, եզին նշանը եզի գլուխ մըն է, գարիին նշանը` հասկ մը, ալեձեւ երկու գիծեր ջուրը կը ներկայացնեն:
Գրելու համար անոնք կը գործածեն եռանկիւնաձեւ ծայրով եղէգ մը: Զայն կակուղ կաւին մէջ մխրճելով` կը յառաջանայ գամի նման ձեւ մը: Սեպագիր գրութիւնը կը ծնի: Տարբեր ձեւերով միասին դրուած գամի այս հետքերը նշաններ կը կազմեն:
Աշխարհին շուրջ այլ շրջաններու մէջ ուրիշ ժողովուրդներ ալ կը սկսին գիրեր ստեղծել. անոնցմէ իւրաքանչիւրը իրեն յատուկ դրութիւն մը կը զարգացնէ: Ընդամէնը 5 տարբեր խումբեր կը յայտնուին` Հնդկաստանի, Չինաստանի, Կեդրոնական Ամերիկայի, Միջագետքի եւ, վերջապէս, Եգիպտոսի մէջ:
Մօտաւորապէս ՔԱ 3000 թուականին եգիպտացիները կը ստեղծեն մեհենագիրերը: Այս խրթին գրութեան տեսակը յաճախ կը կարդացուի աջէն ձախ: Անոնք նոյն ատեն կը զարգացնեն աւելի պարզ եւ նուազ խրթին գրագրութիւն մը, որ կարելիութիւնը կու տայ աւելի արագ արձանագրելու:
* * *
Սակայն այժմ մենք ունինք ձայնաւորներէ եւ բաղաձայններէ կազմուած գիրեր: Ուրկէ՞ կու գան այս այբուբենները: Լիբանանի ծովեզերեայ շրջանի նախկին բնակիչներն են` փիւնիկեցիները, որոնք մտածած են այբուբեն մը հնարել: Անոնք իւրաքանչիւր հնչիւնի համապատասխանացուցած են գիր մը, եւ ո՛չ պատկեր մը, ինչպէս մինչ այդ սովորութիւն էր: Այս այբուբենը կամաց-կամաց պիտի փոխարինէ սեպագիր գրութիւնը:
Փիւնիկեցիները այբուբենը պիտի փոխանցեն յոյներուն, որոնք այդ գիրերուն վրայ պիտի աւելցնեն ձայնաւորները: «Այբուբեն» բառը յառաջացած է յունարէն գիրերու առաջին երկու գիրերէն` Ա – ալֆա եւ Բ – պեթա: Այս բառը հետագային անցած է լատիներէնին եւ ապա ուղղակիօրէն` տարբեր լեզուներու:
Աշխարհի մէջ գոյութիւն ունին տարբեր այբուբեններ` հայերէն, արաբերէն, յունարէն, ռուսերէն… Եւ հակառակ անոր որ աշխարհի մէջ կը խօսուին մօտաւորապէս 7000 տարբեր լեզուներ, անոնցմէ միայն 240 ունին սեփական գիր:
Հետաքրքրական
Դարուն Ամէնէն Մեծ
Գանձերէն Մէկը
Նորվեկիոյ մէջ Էրլընտ Պոր ուզեց հետեւիլ իր բժիշկին խրատներուն եւ աւելի շարժիլ: Հետեւաբար ան գնեց մետաղներ գտնող մեքենայ մը` բլուրներուն վրայ իր պտոյտները աւելի քաջալերական դարձնելու համար:
Այս ձեւով, իր պտոյտներէն մէկուն ընթացքին, ան բազմաթիւ ոսկեգոյն առարկաներ կը գտնէ գետնին մէջ: Սկիզբը ան կը մտածէ, թէ անոնք տուրմէ դրամներ են: Սակայն քննութիւններէ ետք, հնագէտները կը հաստատեն, որ այդ առարկաները` ոսկեայ վզնոցներ եւ ուլունքները, 6-րդ դարէն մնացած են:
Այս 1500 տարուան գանձը թանգարանի մը մէջ պիտի ցուցադրուի եւ Էրլընտ վարձատրութիւն մը պիտի ստանայ: Ան 51 տարեկանին անուղղակիօրէն իրականացուցած է իր փոքրիկ տարիքի երազը` հնագէտ դառնալ:
Անհաւատալի, Բայց Իրա՛ւ
– Գիտէի՞ր, թէ Աւստրալիոյ մէջ գոյութիւն ունի վարդագոյն լիճ մը:
– Գոյութիւն ունի նուագախումբ մը, որուն երաժշտական գործիքները շինուած են ինքնաշարժի կտորներէ:
– Յունաստանի մէջ առաջին Ողիմպիական խաղերուն ընթացքին մարզիկները պանիրով կարկանդակ (չիզքէյք) կ՛ուտէին:
– Մեծ կոկորդիլոսները կրնան մինչեւ մէկ տարի ապրիլ առանց ուտելու:
– Աշխարհի վրայ գոյութիւն ունին միջատի աւելի քան 1900 տեսակներ, զորս կարելի է ուտել:
– Կ՛ենթադրուի, թէ թիրանոսորուս Րեքսը կրնար լողալ:
– Կարգ մը ձուկեր համը կրնան զգալ իրենց պոչերով:
– Կոլֆի գնդակի մը վրայ գոյութիւն ունին 500 փոսիկներ:
– Գիտնականները կ՛ենթադրեն, թէ կարգ մը մոլորակներու վրայ ապակի կ՛անձրեւէ:
– Հիւսիսային Քորէայի մէջ արգիլուած է ճինզ տաբատ հագուիլ:
– Նիւ Եորքի Ազատութեան արձանը ծածկող պղինձը կ՛արժէ 200 հազար տոլար:
– Կարգ մը աստղանաւորդներ անջրպետին մէջ քալելու կը մարզուին ովկիանոսներու յատակին քալելով:
– Ըստ ուսումնասիրութեան մը, այն անձերը, որոնք կարդալ կը սիրեն, ընդհանրապէս աւելի ազնիւ կ՛ըլլան եւ հասկացողութիւն կը ցուցաբերեն:
– Ողիմպիական մրցաշարքի մը ընթացքին ըմբշամարտ մը տեւած է 11 ժամ:
– 420 միլիոն տարիներ առաջ կարգ մը սունկերու հասակը ընձուղտներուն հասակէն աւելի բարձր էր:
– Կարգ մը մողէսներ կանաչ ոսկորներ ունին:
– Մարդիկ ընդհանրապէս նուազ կը քնանան, երբ լիալուսին է:
– Շուներն ու կատուները կրնան արեւահար ըլլալ:
– Ըստ ուսումնասիրութեան մը, երգչախումբի անդամներուն սիրտերը նոյն կշռոյթով կը տրոփեն, երբ անոնք կ՛երգեն:
– Աշխարհի ցամաքին գրեթէ կէս տարածքը տակաւին վայրի վիճակի մէջ է:
Ժամանց
Կրնա՞ս գտնել 2 պատկերներուն միջեւ գոյութիւն ունեցող 10 տարբերութիւնները:
Կրնա՞ս գտնել այն 3 առարկաները, որոնք գոյութիւն ունին չորս տուփիկներուն մէջ:
Կրնա՞ս գտնել զանգակին հասցնող ճամբան:
Կրնա՞ս գտնել պատկերին մէջ պահուած առարկաները:
