Հայոց Ցեղասպանութենէն Վերապրած Բժիշկ Մովսէս Յովսէփեան

Համադրեց` ԲԺԻՇԿ ԿԱՐՊԻՍ ՀԱՐՊՈՅԵԱՆ

Բժիշկ Մովսէս Յովսէփեան ծնած է Քեսապ, 1876-ին: 1895-ի համիտեան ջարդերը ճաշակելէ ետք ան կը յաջողի հեռանալ իր ծննդավայրէն եւ կը հասնի Միացեալ Նահանգներ: Ան բժշկութիւն կ՛ուսանի «Լոնկ Այլընտ Քոլեճ Հոսփիթըլ»-ի մէջ եւ շրջանաւարտ կ՛ըլլայ 1905-ին: Ան կը գործէ իբրեւ բժիշկ, միաժամանակ կը հետեւի իր ծննդավայրին եւ հայկական աշխարհի անցուդարձերուն: Ան տեղեակ կ՛ըլլայ հայկական ջարդերու եւ Ցեղասպանութեան մանրամասնութիւններուն:

1916-ին կը հրաժարի բժշկական կեանքէ եւ կը կազմակերպէ կամաւոր աշխատանքի խումբեր` երթալու իր հօրենական հողերը, օգտակար դառնալու համար իր ազգակիցներուն: 1916-ին  բժիշկ Մովսէս Յովսէփեան կը գլխաւորէ կամաւորներու խմբակ մը եւ կը հասնի Հայաստան: Ան ականատես կ՛ըլլայ հարիւր հազարաւոր անօթի, ծարաւ, անօթեւան հայ գաղթականներու վիճակին, երբ տիֆի համաճարակը մահ կը սփռէր:

Կամաւորներու խմբակը, իր գլխաւորութեամբ, մինչեւ 1918 արդիւնաւոր բժշկական խնամք-բուժում կը մատուցէ 40.000 հայ գաղթականներու: Հազարաւոր հայ գաղթականներ կը փրկուին ստոյգ մահէ: Բժիշկ Մովսէս Յովսէփեան կը դառնայ գաղթականներուն  պահապան հրեշտակը: Այս  պատճառով ան գաղթականներուն կողմէ կոչուած է «Հրեշտակ փրկիչ» եւ «Փրկիչ բժիշկ»:

Երկու տարուան կամաւոր ծառայութենէ ետք կը վերադառնայ Միացեալ Նահանգներ եւ կը շարունակէ գործել իբրեւ բժիշկ` իր գիտութիւնը ի սպաս դնելով հայ եւ ամերիկացի հիւանդներուն:

Բժիշկ Մովսէս Յովսէփեան օգտակար կը դառնայ ամերիկահայ գաղթականներուն եւ կ՛ըլլայ անոնց հոգատար բժիշկն ու մնայուն բարեկամը:

Ան կ՛ամուսնանայ Մաքրուհի Աշճեանին հետ: Անոնք բախտաւորուած են երկու զաւակներով` Մարժորի եւ Էտկար, որ իր հօրը նման ուսանած է բժշկութիւն եւ եղած` համբաւաւոր մասնագէտ բժիշկ:

Բժիշկ Մովսէս Յովսէփեան եւ իր կինը` Մաքրուհի Յովսէփեան, հանրային գործունէութիւն եւ ծառայութիւն ունեցած են յատկապէս ՀԲԸՄ-ի ծիրին մէջ: Անոնց զաւակները հետեւած են իրենց ծնողներուն բարեսիրական ուղեգիծին: Բժիշկ Էտկար Յովսէփեան Հայաստանի մեծ երկրաշարժի օրերուն` 1988-ին, մարդասիրական մեծ օժանդակութիւն հասցուցած է աղէտեալ հայ ժողովուրդին: Անոր օժանդակութիւնը եղած է նիւթական, բարոյական եւ բժշկական:

Բժիշկ Մովսէս Յովսէփեան եղած է Նիւ Եորքի եւ Արեւելեան Ամերիկայի ղեկավար ռամկավար ազատականներէն մէկը: Իր անունով կոչուած է ՌԱԿ-ի Նիւ Եորքի ակումբը:

Ան մահացած է Նիւ Եորք, 11 դեկտեմբեր 1952-ին:

Մոնրէալ 16 ապրիլ 2023

Աղբիւրներ`

1. Վարդիվառեան, Յակոբ, «Հայերն այսօր», 3 մարտ 2015:
2. Վիքիփիտիա, Մովսէս Յովսէփեան:
3. New York State Journal of Medicine. Medical Society of the State of New York. 1953.
4. «Honoring NY-Area Early Writers and Intellectuals of the Mirror-Spectator». The Armenian Mirror-Spectator. May 14, 2011.
5. In Memoriam: Dr. Edgar Housepian (1928-2014), RAG MAMOUL, 22 November, 2014.