ԱՐԱԶ ԳՈՃԱՅԵԱՆ
Որքան ալ որ սփիւռքի մէջ հայապահպանման համար լոզունգներ յառաջացնենք եւ երկար յօդուածներ գրենք, իրականութիւնը այն է, որ սփիւռքի մէջ հայապահպանման ջահը ձեռքն է Պուրճ Համուտի (կամ նոյնատիպ այլ թաղամասի մը) մէջ ապրող/ապրած այն յամառ հայուն, որ` կուրօրէն հաւատալով հայկական միջավայրին կարեւորութեան, չէ ուզած դուրս ելլել հայկական մթնոլորտէն:
Պետրոս Խեչոյեանը այդպէս էր. անձ մը, որ չէր ուզած Լիբանանի պատերազմի օրերուն Կիպրոսի մէջ քանի մը ամիս մնալէ ետք ընտանեօք Քանատա փոխադրուելու առիթը օգտագործել, որովհետեւ վախցած էր, իր չորս տղաքը օտարանան լիբանանահայ գաղութէն դուրս, եւ վերադարձած էր Արաքս թաղի իր տունը` միշտ երազ ունենալով Հայաստանի մէջ անցընել իր կեանքը:
Թէեւ վերջերս միականի դարձած էր, սակայն հարցերը լաւ տեսնելու սուր միտք ունէր, իսկ ատիկա ինք կը վերագրէր հայոց պատմութեան տիրապետելուն: Զրոյցներու ընթացքին միշտ պատգամ մը ունէր փոխանցելիք անցեալէն, եւ ատիկա պատճառ կը դառնար, որ ընդհանրապէս դժգոհ ըլլար ներկայի իրավիճակէն: Շատ կը տառապէր մանաւանդ լիբանանահայ մշակութային կեանքին փոփոխութենէն` չըսելու համար նօսրացումէն, քանի որ ամբողջ կեանք մը անցուցած էր աւագասրինգ նուագելով զանազան մշակութային խումբերու մէջ, ինչպէս` «Կոմիտաս», «Աշտարակ», «Էհրամճեան» պարախումբ եւ «Լոռի» պարախումբ: Ունէր գեղեցիկ ձայն, որուն համար «Կոմիտաս»-ի կազմակերպած երգի մրցումներէն մէկուն ախոյեանը եղած էր: Պատանի տարիքին մաս կազմած էր պատանեկան միութիւններուն` կնքահայր ունենալով Զօրավար Դրոն: Նաեւ ճկուն մարզիկ էր եւ մասնակցած էր Պօղոս Արիսի քաղաքապետ եղած օրերուն կազմակերպուած Ճիւնիէն Պուրճ Համուտ վազքի մրցումի մը` գրաւելով երկրորդ դիրք: Հակառակ խարբերդցի ըլլալուն` Մարաշի հայրենակցական միութեան մէջ ծառայած էր: Անկարելի էր, որ Պետրոսին հետ զրոյցի չբռնուէիր Նոր Մարաշի վերջաւորութեան, անկիւնադարձին, անոր կօշիկի խանութ/աշխատանոցին առջեւէն անցած ժամանակդ. ընդհանրապէս կա՛մ ընկերոջ մը հետ խօսակցութեան մէջ կամ ալ «Ազդակ» օրաթերթին մէջ ինկած կ՛ըլլար` իր խոշորացոյցովը:
Պետրոսի հայրենասիրութիւնը առաւելաբար իր հօրեղբօր` խարբերդցի ֆետայի Խեչոյին հետ կ՛առնչուէր: Ֆետայի Խեչոն իր ընտանիքը Ցեղասպանութեան սպանդէն ազատած ու Լիբանան փոխադրած էր: Պետրոսին հայրը նախ Ճիւնի ապրած էր եւ աւելի ուշ` Նոր Մարաշի Տոնուզլուխ թաղը, ուր աշխատած էր իր պապենական գործը` փռապան: Պետրոս կը պատմէ, որ Խարբերդի մէջ իր հօր ընտանիքը չորս մեծ հողատարածք ունեցած է եւ ցորենի ցանքով զբաղած: Ջաղացք ունենալուն համար ալ ջաղացպան եղած է:
Թէեւ Պետրոսը իր ամբողջ կեանքը կա՛մ անցեալի մէջ ապրած է` անցեալի փառքերուն մասին խօսելով, կամ ապագային` հայրենիքին մէջ ապրելու երազով, սակայն միշտ ալ իր ներկան եղած է հայկականութիւնը, հայկական շունչով ապրելու տագնապը:
Պետրոս Խեչոյեան քառասուն օրեր առաջ բաժնուեցաւ մեզմէ: Պուրճ Համուտի հայօրէն շնչող կերպարներէն մէկը եւս գնաց անդի աշխարհ` իր բռնած ճամբուն հաւատքէն առանց օր մը իսկ շեղելով` հակառակ երկրին պատերազմային վիճակին ու ընկերատնտեսական տագնապին: Թերեւս ֆետայի մը կամ հռչակաւոր երաժիշտ մը չդարձաւ, սակայն իր կենցաղով ջահը յանձնեց իր զաւակներուն` յուսալով, որ ընդմիշտ անմառ կը մնայ հայուն լոյսը:
Հողը թեթեւ գայ վրադ, սիրելի՛ Պետօ ամմօ:
