ՎԱՀԱԳՆ ՄՈՒՐԱՏԵԱՆ
Քանի մը տարի առաջ, յունիս 21-ի ուշ երեկոյեան, եղբայրս` Վարագը, որ այժմ Կիպրոս կ՛ապրի, հեռաձայնած էր Յովհաննէս քեռիիս տարեդարձը շնորհաւորելու, մինչ ես ու մայրս եղբօրմէս քիչ մը առաջ հեռաձայնած էինք անոր: Մեր Յովհաննէս քեռին, այսպիսի պարզ խօսակցութիւններու եւ ձեւակերպութիւններու շատ համբերութիւն չունենալով` պատասխանած էր. «Ի՞նչ է ամէնքդ ալ կը հեռաձայնէք, ի՞նչ կայ»: Վստահ եմ, եթէ կարենար ճիշդ հիմա մեզ տեսնել, հետեւեալ արտայայտութիւնը պիտի ունենար` «Ի՞նչ եղաւ, որ բոլորդ հոս հաւաքուած էք»:
Իրականութիւն է, որ որոշ կեանք ու տարբեր տեղեր ապրած մարդիկ, ինչպէս էր Յովհաննէս քեռիին պարագան, մէկ անձնաւորութիւն չէր մարմնաւորեր, այլ` քանի մը: Այս պահուս հաւանաբար իւրաքանչիւրս կը յիշենք անոր տարբերակները Այնճարի կամ Պէյրութի, եւ կամ Աթէնքի ու Նիւ Ճըրզիի մէջ: Մօրս եւ Թամարին մօրեղբայր դառնալէ առաջ եւ ետք:
Այսօր, սակայն, կը փափաքիմ ձեր ուշադրութիւնը հրաւիրել երկուշաբթի օրէն սկսեալ իմ մտածած այն մի՛ակ մարդուն մասին, որ աներկբայ կը կոչեմ արուեստագէտ-բանաստեղծ Յովհաննէս Աբրահամեան: Ան միակ մարդն էր, զոր ես երբեւիցէ ճանչցած եմ, որ լրիւ տիրապետած, իւրացուցած ու տէրն էր Հոմերոսի «Իլիական»-ին եւ «Ոդիսական»-ին հայերէն թարգմանութեան: Ան այն մարդն էր, որ իր տունը տրամադրած էր իր բարեկամ-ընկերոջ նկարիչի գործերուն, նոյնիսկ այդ տան մէջ ի՛ր բնակութենէն առաջ, եւ անոր գործերէն հպարտութեամբ կը ցուցադրէր իր սիրելի կնոջ` Յասմիկին հարազատօրէն նկարուած դիմանկարը, եւ որուն սեփական արուեստը կը զարդարէր իմ մանկութեան տունս:
Անկախ անկէ, թէ ի՛նչ փոփոխութիւններ կրած են անոր բնաւորութիւնն ու կեանքը տարիներու ընթացքին, ան միշտ հետամուտ եղած է գեղեցիկին ու իսկականին: Բարձր կը գնահատէր կրթութիւնն ու մտաւոր զարգացումը: Յասմիկ քեռկինիս հետ միասին եւ անմիջական ընտանիքիս կողքին, անոնք ներկայ եղան իմ ու եղբօրս համալսարանական վկայականներու տուչութեան հանդիսութեանց: 2018-ին, երբ այցելեցի իրեն, պնդեց, որ շատ չանցած` անպայման շարունակեմ ուսումս:
Մէկ տեղ հանգիստ չէր կրնար կենալ, հակառակ անոր որ երբեմն կը դժուարանար հետս քալելու իրենց տան շրջակայքը: Այս բոլորով հանդերձ, ան շատ կը սիրէր ճամբորդել եւ կը խօսէր Հայաստան, Արեւմտահայաստան, Արցախ եւ Պարսկաստան իր կատարած ու կատարելիք այցելութիւններուն մասին, դէպի այն հայկական մշակոյթի ու պատմութեան աղբիւրները, որոնք իր բոլոր շքեղութեամբ` Նիւ Ճըրզին չէր կրցած իրեն հրամցնել:
Աբրահամեան ընտանիքի տղաքը երկու տեսակի են` արուեստագէտ կամ զինուորական: Յովհաննէս քեռիս անկասկած առաջին տեսակին կը պատկանէր, սակայն մայր հայրենիք կատարած իր քանի մը այցելութիւններուն ընթացքին հաւանաբար կը ցանկար յարմար առիթը գտնել նուիրուելու եւ մասնակցելու ազատագրական պայքարի համար մղուած մարտերուն, բան մը, որ անմահական էր իրեն համար: Ի վերջոյ, ան ամբողջ կեանք մը բացարձակապէս անձնական ու անհատական մարտեր մղած էր:
Զինք ուշ ճանչցած եմ, առաջին անգամ հաւանաբար 2004-ին, երբ ան յաղթական դուրս եկած էր իր պայքարի ընթացքին եւ կը գտնուէր իմաստութեան գագաթնակէտին, իր զուարթախօսութեամբ եւ կեանքի հանդէպ ունեցած իր դրական մօտեցումով:
Ես անձամբ պիտի շարունակեմ յիշել այն տեսակի մարդը, որ անդրադարձաւ, թէ արժանի է իր արուեստը յաւերժացնելու` թուղթին յանձնելով հետեւեալ տողերը.
Ափ մը հող
ձեռքերուս մէջ դարձած կրակ
Ափ մը հող
որուն բոցերէն դուրս կը սլանայ
յաղթանակի կարօտով հոգիս երիտասարդ:
Յիշատակդ անթառամ` Յովհաննէս քեռի: Լոյս` հոգւոյդ:
