ԽԱԺԱԿ ՄԿՐՏԻՉԵԱՆ
Դաշնակցականութիւնը մէկ ամբողջութիւն է, նոյն հարթութեան վրայ գտնուող երեք բաղադրիչներով` Երդումը, Ծրագիրը եւ Կանոնագիրը: Իւրաքանչիւր փորձ, որ կը միտի զանոնք իրարմէ անջատել կամ մէկուն միւսէն աւելի նախապատուութիւն տալ, դաշնակցականութեան աղաւաղում է: Դաշնակցականի երդումը բոլորը զիրար կը շաղկապէ` իբրեւ խոստում «միշտ հաւատարիմ մնալ ՀՅԴ Ծրագրին, Կանոնագրին ու որոշումներուն»:
Կանոնագրային տրամադրութիւններու լոյսին տակ, մեծ առաւելութիւն է կազմակերպական ապակեդրոնացումով գործելու եղանակը, սակայն միշտ զայն պէտք է ընկալել գաղափարական կեդրոնացումին կցուած: Իսկ գաղափարական կեդրոնացումը կը նշանակէ նոյն սկզբունքներուն հաւատալ եւ նոյն ռազմավարական մեկնակէտն ու հայեցակարգը ընդունիլ: Գաղափարական կեդրոնացումի սահմանումն ու նշաձողը յստակօրէն տեղադրուած են երդման տառին ու ոգիին մէջ, Ծրագրին ու որոշումներուն հաւատարիմ ըլլալու ձեւակերպումով: Գաղափարական կեդրոնացումն է, որ Դաշնակցութեան տարբեր պայմաններու տակ ու միջավայրերու մէջ գործող միաւորներուն կու տայ նոյն կազմակերպութեան պատկանելու դիմագիծ, այլապէս արդիւնքը պիտի ըլլայ այն, որ ՀՅ Դաշնակցութեան անուան տակ ձեւաւորուած տարբեր կուսակցութիւններ կազմուին, որոնք տարբեր բաներու կը հաւատան եւ տարբեր սկզբունքներ ունին:
Կազմակերպական ապակեդրոնացումը, սակայն, ՀՅԴ կանոնագրային այն սկզբունքներէն է, որ եթէ ոչ չարաշահուած, բայց գոնէ` թիւր ձեւով մեկնաբանուած ու ծուռ հայելիի մէջ մատուցուած կէտերէն մէկն է: Երբեմն, սխալ մեկնաբանութեամբ, կազմակերպական ապակեդրոնացումը կը տարուի բացարձակութեան, աւելի յաճախ ալ` անիշխանականութեան: Երկու պարագաներուն ալ դաշնակցականութիւնը մասնատուած ձեւով ընկալելու, կազմակերպական ապակեդրոնացումը գաղափարական կեդրոնացումէն եւ երդումէն անջատ մեկնաբանելու սխալ ընթացքով:
Ոմանք կազմակերպական ապակեդրոնացումը կը մեկնաբանեն, այնպէս, որ իրենց իրաւունք կու տայ իրենց ղեկավարութեան յանձնուած շրջանին մէջ իրենց ուզածը ընել, եւ գերադաս մարմինները իրաւունք չունենան միջամտելու: Այստեղ միտումնաւոր կամ անգիտակցաբար մոռացութեան կը տրուի այն հանգամանքը, որ կազմակերպական ապակեդրոնացումով ընձեռուած գործելակերպային ազատութիւնը չի կրնար հակասել Ծրագիրով ու Ընդհանուր ժողովներու որոշումներով ձեւաւորուած գաղափարական կեդրոնացումին եւ երդման մէջ ընդգծուած` որոշումներուն հաւատարիմ ըլլալու յանձնառութեան: Կազմակերպական ապակեդրոնացումը միջոցներու յարմար ընտրութիւն կատարելու ազատութիւնն է եւ ոչ թէ` ռազմավարական պահանջներն ու որոշումները կատարելու կամ չկատարելու անիշխանականութիւն: Աւելին. այն նոյնիսկ առիթ չի տար ըստ ճաշակի որոշումներուն մէկ մասը կատարելու, իսկ միւս մասը` չկատարելու:
Կազմակերպական ապակեդրոնացման միւս ծուռ մեկնաբանութիւնը այն է, որ ոմանք կը մտածեն, թէ այնքան ատեն որ հարցը կը վերաբերի իրենց ղեկավարման յանձնուած շրջանին, ուրեմն իրենք բացարձակ ազատութիւնը ունին որոշումներ տալու` առանց նուազագոյն խորհրդակցութեան առիթ ստեղծելու: Բայց պէտք է գիտակցիլ, որ մանաւանդ քաղաքական կեանքին մէջ խնդիրներն ու յարաբերութիւնները շատ փոխշաղկապուած են: Ուստի, եթէ աշխարհաքաղաքական տարածքի մը մէջ տրուած որոշում մը իր հետեւանքներով դուրս կրնայ գալ տուեալ տարածքի սահմաններէն, կարելի չէ կազմակերպական ապակեդրոնացումը բացարձակութեան տանիլ եւ անտեսել այլ շրջանի մէջ խնդիրներ յառաջացնող հաւանական հետեւանքները: Հետեւաբար անհրաժեշտ է ընկալել, որ նման պարագաներուն միշտ կարիք կայ խորհրդակցութեան ու համադրման: Այլապէս, ՀՅԴ գործելակերպային մեծ առաւելութիւն նկատուող կազմակերպական ապակեդրոնացումը կը տարուի բացարձակութեան, որ տեղ մը կառուցելու միտումով տրուած որոշում մը այլ տեղ մը կրնայ վնասել:
Անհրաժեշտ է, ուրեմն, դաշնակցականութիւնը ընկալել իր ամբողջութեան մէջ եւ չփորձել զայն մասնատել ու ըստ ճաշակի մեկնաբանել եւ կիրարկել: Ի վերջոյ, Ա. Ընդհանուր ժողովին տուած պատգամը միշտ ուժի մէջ է. «Յեղափոխական գործի մէջ իրաւունքի եւ պահանջի խնդիր չի կրնար ըլլալ, այլ միմիայն` բարոյական պարտաւորութեան եւ բաւարարութեան խնդիր»:
