Դաշնակցութիւն Ունեցող Ազգը Չի Մեռնիր

ԷԴԻԿ ԱՆԴՐԷԱՍԵԱՆ

Չէի ուզենայ աւելորդ բառեր գործածել բնութագրելու համար այս օրերին Հայաստանին պատուհասած համակողմանի աղէտը, որ ձգւում է արդէն 4 տարի: Աղէտ` այս մէկ հատիկ բառն էլ բաւական է, որ ՀՀ ներկայ կառավարիչների գործունէութիւնը նոյնանայ 1895 թ. Զէյթունում, 1915 թ. Արեւմտեան Հայաստանում, 1920 եւ 1988 թուականներին Խորհրդային Հայաստանում տեղի ունեցած ողբերգական իրադարձութիւնների հետ. զոհեր, տեղահանութիւն, նախճիր, պետականութեան կորուստ, փլատակներ… Մէկ այլ ազգ, մէկ այլ ժողովուրդ այս ամէնի պատճառով գուցէ եւ վերանար պատմութեան թատերաբեմից, բայց ապրելն ու յարատեւելն էր մեր ժողովրդի դժուարին ճակատագիրը, որ իրականութիւն դարձաւ նրա լաւագոյն զաւակների գերմարդկային ճիգերի շնորհիւ:

Մի առիթով ասուել է` Դաշնակցութիւն ունեցող ազգը չի մեռնի…

1890-ականններից մինչեւ 1918 թուականի յաղթական մայիս` դժուարին պայքարի երեք տասնամեակ, որոնք, ի վերջոյ, պսակուեցին յաղթանակով` ոչնչից, այո՛, ոչնչից Հայաստանի Հանրապետութեան հռչակումով ու պետականութեան վերականգնումով: Հայաստանի Ա. Հանրապետութիւնը դարձաւ պատմական այն կարեւորագոյն հանգրուանը, որ մեզ հնարաւորութիւն ընձեռեց բաց ծովում թիավարել ժամանակների վախճանին միտուած ազգերի հետ: Դաշնակցութիւն ունեցող ազգին վիճակուած չէր մնալ կէս ճանապարհին:

1920-1921 թուականներ: Հայաստանի Հանրապետութեան բռնի խորհրդայնացում, տարածքային ու մարդկային նոր կորուստներ, ապա` հայրենիքից հեռու սփիւռքի կազմակերպման անխոնջ աշխատանք, Հայ դատի պայքարի սկզբնաւորում` ուշադրութեան կենտրոնում ունենալով Հայաստանն ու հայ ժողովրդի պահանջատիրութիւնը: Դրան զուգահեռ` շուրջ 70 տարի համակողմանի աջակցութիւն Խորհրդային Հայաստանին ու հայաստանաբնակ հայութեանը` մէկ ազգ` մէկ հայրենիք կարգախօսով: Դաշնակցութիւն ունեցող ազգին վիճակուած չէր պառակտուել:

Վերանկախութեան հետ հայրենիք վերադարձաւ նաեւ Դաշնակցութիւնը: Արցախեան առաջին պատերազմ… Կամաւորական շարժման կազմակերպիչն ու Հայոց բանակի առաջին հիմնաքարերը դնողներից էր Դաշնակցութիւնը` Արցախ ազատագրող հայորդիների ներսում` ոգի ու ձեռքին` զէնք: Ու չնայած 1990-ականների սկզբի հալածանքներին, Դաշնակցութիւնն անխռով տարաւ իր խաչը` համախմբելով սփիւռքն ու նուիրուելով Արցախի միջազգային ճանաչման, պետականաշինութեան, երկրի տնտեսական հզօրացման, հայ ժողովրդի հոգեւոր ու մշակութային առաջընթացի գործին: Յաղթանակած Դաշնակցութիւն ունեցող ժողովուրդը չէր կարող մնալ մութ ու ցուրտ ժամանակներում եւ քարշ գալ ազգերի պոչից:

Թւում էր` փորձութիւններն այլեւս հետեւում էին մնացել, ու հայ ժողովրդին վիճակուած էր իր հաստատուն տեղը գրաւել առաջաւոր ու առաջադէմ ազգերի կողքին: Բայց պատահեց նոր աղէտ` այսպէս կոչուած թաւշեայ, ոչ բռնի ժողովրդական յեղափոխութիւնը, որն ինչպէս երկնային պատիժ թափուեց երկար ու ձիգ յաղթական պայքարի առաջին բարիքները ճաշակող մեր ժողովրդի գլխին: Սկսեցին սեւի ու սպիտակի պառակտել ազգը, հետապնդել ու հալածել յաղթանակներ կերտած զօրականներին, պետութեան ու բանակի հիմքերը դրած քաղաքական ու պետական այրերին, ոչնչացնել ու ցրիւ տալ նոր-նոր ձեւաւորուող ազգային վերնախաւը, սփիւռքն ու Արցախը տարանջատել Հայաստանից… Հայաստանում իշխանութեան եկած խեղկատակների խմբակը զուտ իրեն յատուկ անմտութեամբ սկսեց քանդել հայոց պետականութեան հիմքերը` կատարելով դրսի յայտնի ու անյայտ ուժերի հրամանները: Հետեւանքը եղաւ իրական դաշնակիցների հետ կապերի խզումը, ստացանք 44-օրեայ պատերազմ եւ անձնատուութիւն, որի տրամաբանական հետեւանքը պէտք էր լինէր դարաւոր թշնամի պետութիւնների խաղերում մանրադրամի վերածուելը: Բայց, ինչպէս արդէն մէկ անգամ ասուել է, Դաշնակցութիւն ունեցող ազգին վիճակուած չէ մեռնել:

2018 թուականին Դաշնակցութեանն ընդամէնը պէտք էր հասկանալ եւ գնահատել, թէ «յեղափոխութեան» անուան տակ ինչ է կատարուել Հայաստանում: Իսկ երբ ամէն ինչ պարզ էր այլեւս, ՀՅԴ-ն պարզեց ընդդիմադիր դրօշն ու դրեց նոր պայքարի սկիզբը` խօսելով ու նախազգուշացնելով վերահաս վտանգների մասին, որոնց ընդառաջ էին վազում ՀՀ իշխանութիւնները: Արկածախնդրութիւնը դառնում էր պետական քաղաքականութիւն, ներսում մոլեգնում էին հետապնդումներն ու հալածանքները, իսկ դրսում` իր կէտից բանակցող իշխանութեան խղճայարոյց էութիւնը: Պայթեց 44-օրեայ պատերազմը: Բանակը պատրաստ չէր, պետութիւնը պատրաստ չէր, իսկ իշխանութիւնը, եթէ հաւատանք կառավարութեան խօսքին, իր կիրթ ու կառուցողական «գործընկերներից» նման քայլ չէր սպասում: Սեպտեմբերի 27-ի առաւօտեան ՀՅԴ վաշտերը հաւաքուեցին Երեւանի կենտրոնում` Արամ Մանուկեանի արձանի մօտ, յայտարարուեց բոլոր քաղաքական տարաձայնութիւնները մի կողմ դնելու եւ հայրենիքի պաշտպանութեան գործին նուիրուելու մասին: Յետոյ արդէն պատերազմի 44 օր` մէկը միւսից դաժան, մէկը միւսից արիւնալի, մէկը միւսից հերոսական, բայց եւ մէկը միւսից աւելի շատ համեմուած պետական կեղծիքով ու խաբէութեամբ: Հետեւանքը` չկան Արցախի շուրջ ազատագրուած տարածքները, չկայ Հադրութը, չկայ Շուշին: Մեր ձեռքում մնաց նոյեմբերի 9-ի եռակողմ պայմանաւորուածութիւնների մի փաստաթուղթ, որ «աւետում էր» հայոց բանակի եւ Հայաստանի Հանրապետութեան խայտառակ անձնատուութիւնը Ազրպէյճանի առաջ: Պայմանաւորուած պարտութիւն` աւելի ուշ հէնց այսպէս կը բնութագրուի ՀՀ իշխանութիւնների այդ արկածախնդրութիւնը, որի համար հայ ժողովուրդն ու ՀՅԴ-ն վճարեցին ամենաթանկ բանով` իրենց զաւակների արեամբ:

Շուշիի յանձնման առեղծուածը կը մնայ մութ քօղի տակ, քանի դեռ իշխանութեան ղեկին կը լինեն այս ազգակործան արկածախնդրութեան պարագլուխները: Պատերազմից յետոյ, երբ թւում էր, որ ամենատրամաբանական շարունակութիւնը Փաշինեանի ու միւս խեղկատակների հեռանալն էր իշխանութիւնից, տեղի ունեցաւ ամենաանհաւանականը` Փաշինեանը մնաց իր պաշտօնում` շանթաժի ենթարկելով ուժային կառոյցների ղեկավարներին եւ ի նպաստ իրեն օգտագործելով բանակի մնացորդացը, ոստիկանութիւնն ու ԱԱԾ-ն: ՀՀ իշխանութիւնները, երկրի նախագահը եւ մի շարք իշխանամէտ քաղաքական ուժեր ամէն ինչ արեցին Դաշնակցութեան նախաձեռնած «հայրենիքի փրկութեան շարժումը» դէպի նոր համապետական ընտրութիւններ ուղղորդելու համար եւ աննախադէպ «ազատ ու թափանցիկ» ընտրութիւններով ապահովեցին իշխող ուժի հետագայ պաշտօնավարումը` այդպէս էլ չընկալելով, որ այդ անձնատուր եղած ուժի կառավարման ամէն օրը վերածուելու է նոր ու աւելի խայտառակ պարտութիւնների:

Բայց կան իրողութիւններ, որոնք, չնայած ծանր իրավիճակներին, մնում են իրողութիւն: Այդպիսին է նաեւ Դաշնակցութեան հերթական տարեդարձը, որ նշւում է աշխարհի գրեթէ բոլոր ծագերում:

Թեհրանում, 2021 թ. դեկտեմբերի 25-ին ՀՅԴ Բիւրոյի երկարամեայ ներկայացուցիչ, «կամաւորական շարժում» ՀԿ նախագահ Հրանտ Մարգարեանն, անդրադառնալով Հայաստանի ու հայ ժողովրդի ներկայ վիճակին, կ՛ընդգծի. «կարելի է շատ զոհեր տալ, կարելի է տարածքներ կորցնել, բայց դրանք կարող են կործանիչ չլինել, եթէ մենք չենք հաշտւում պարտութեան հետ, եթէ մեր մէջ շարունակւում է վճռակամութիւնը` կորցրածը հետ բերելու, կորցրածին վերատիրանալու: Եթէ կայ այդ վճռակամութիւնը, ոգին ու տրամադրութիւնը, այդ պարտութիւնը ժամանակաւոր է դառնում:

«Պարտութիւնը կարող է կործանիչ լինել, երբ մեր մէջ մեռնում է պայքարի ոգին, եւ մենք հաշտւում ենք պարտութեան հետ ու հայրենիքի կորուստը համարում ենք անվերադարձ»:

Ով հասկացաւ այս պարզ խօսքը, նրա համար Դաշնակցութեան հետագայ պայքարի ուղեգիծն էլ պարզ էր այլեւս:

Այս նոյն տրամաբանութեամբ ՀՅԴ Գերագոյն մարմինի ներկայացուցիչ եւ ՀՀ ԱԺ փոխխօսնակ Իշխան Սաղաթելեանը Երեւանում տեղի ունեցած ՀՅԴ 131-ամեակի հանդիսաւոր արարողութեանը պէտք էր յայտարարէր. «Նոյեմբերի 9-ի եռակողմ համաձայնագիրը մեզ համար դատավճիռ չէ… Պայքարը դիւրին չի լինելու, այս պայքարը ենթադրում է նաեւ` դիմանալ հալածանքներին, դիմակայել ճնշումներին, տեղիք չտալ սադրանքներին, այս պայքարի յաջողութիւնը պահանջում է տոկունութիւն, զոհաբերութիւն եւ համախմբում: Հայաստանի, Արցախի, սփիւռքի պատասխանատու քաղաքական ուժերը, գիտական, մշակութային, հոգեւոր համայնքը, պահանջատէր երիտասարդութիւնը պարտաւոր են հայոց պետականութեան անկումը կասեցնելու եւ հայ ժողովրդի արժանապատուութիւնը վերականգնելու մանտաթով ոտքի կանգնել եւ դուրս գալ պայքարի: Պարտութեան եւ պատերազմի խորհրդանիշ վարչախումբը հեռացուելու է, Սիւնիքը չի՛ զիջուելու, Արցախը վերականգնուելո՛ւ է, Հայաստանը չի) թուրքացուելու…»:

Այո՛, Դաշնակցութիւն ունեցող ժողովուրդը ճակատագրի հարուածներից ծնկելու իրաւունք չունի:

Ցոյց տուէք մէկ այլ քաղաքական ուժի, որը կարող էր իրեն համարել հայ ժողովրդի ճակատագրի կրողն ու այս դժուարին պահին յայտարարել. «մենք փակած ենք 2020-ի աշնան բացուած սուգի ու ընկճուածութէան էջը եւ համոզուած ենք, որ շուտով ականատեսը կ՛ըլլանք հայուն վերապրելու եւ վերականգնելու իւրայատուկ ոգիին, վճռակամութեան ու արիութեան վերադրսեւորումներուն»: Իր ժողովրդի անունից եւ իր ժողովրդի հետ այսպէս խօսել կարող էր միայն Դաշնակցութիւնը: ՀՅԴ 131-ամեակի հանդիսութեան ժամանակ ՀՅԴ Բիւրոյի ներկայացուցիչ Յակոբ Տէր Խաչատուրեանն իր ելոյթում արած այդ յայտարարութիւնը հիմնաւորեց ստեղծուած իրավիճակից դուրս գալու ՀՅԴ պարզ, բայց եւ միաժամանակ ազգ ու հայրենիք ապրեցնող տեսլականով. «այսօր` սփիւռք եւ հայրենիք, միաձուլուած, պիտի փարին հայրենիքի պաշտպանութէան սուրբ գործին, եւ անխնայ պիտի պայքարին թրքա-ազրպէյճանական հայատեաց եւ փանթուրանական ճակատին դէմ: Դժուար պայքար է, բայց` ոչ անկարելի: Ի վերջոյ բոլորս գիտենք, որ ո՛չ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը, ո՛չ ալ հայ ժողովուրդը վհատած են, նոյնիսկ երբ իրենցմէ աւելի մեծ թիւով թշնամիներու դէմ պայքար մղած են եւ աղէտներէ ետք կերտած` մեծ յաղթանակներ:

«Եւ այդ յաղթանակները մեր առջեւն են, որովհետեւ վստահ ենք, որ հակառակ բոլոր մարտահրաւէրներուն, մենք ազգովին պիտի կերտենք նոր արշալոյս` համախոհութէամբ ճշդելով համահայկական օրակարգ, որ կարողանայ համախմբել ողջ հայութիւնը»:

Հ.Գ. Եւ ոչ մի հայ թող չփորձի Դաշնակցութեանը հարուածել ընթացքի պահին: Այդ կերպ նա իրեն կը հարուածի: Քանզի` որտեղ Դաշնակցութիւն, այնտեղ յաղթանակ, որտեղ յաղթանակ, այնտեղ կեանք:

Դաշնակցութիւն ունեցող ազգը չի մեռնի: