Սեպտեմբեր 2-ը արցախեան հակամարտութեան հանգուցալուծման իրաւական մեկնակէտն է: Նախ, ժողովրդավարական հիմունքով կայացած հանրաքուէ է իբրեւ միջազգայնօրէն ընդունելի կամարտայայտման եղանակ: Ապա, դարձեալ միջազգային օրէնքի հիման վրայ` ինքնորոշման իրաւունքի ամրագրումն է: Երրորդ` Արցախի Հանրապետութեան սահմաններու կամ Արցախի տարածքային ամբողջականութեան սահմանագծումն է: Հռչակագիրը իբրեւ սահման կը վերաբերի ԼՂԻՄ-ի եւ Շահումեանի վարչատարածքին: Այնտեղ ապրող բնակչութիւնն է, որ ինքնորոշուած է եւ որոշած անջատուիլ Խորհրդային Միութենէն:
Այսօրուան իրականութիւնը հեռացած է սեպտեմբեր 2-ի առաջադրանքէն: Առաջին պատերազմի ընթացքին կորսնցուցած ենք Շահումեանի վարչատարածքը: 44-օրեայ պատերազմին` ԼՂԻՄ-եան տարածքներ:
Սեպտեմբեր 2-ի առաջադրանքի իրականացման համար կայ գերակայ երկու ուղղութիւն: Առաջինը` Արցախի տարածքային ամբողջականութեան վերականգնում, եւ ապա` Արցախի Հանրապետութեան ճանաչում: Փոխկապակցուած են երկու ուղղութիւնները եւ մէկը առանց միւսին չի կրնար ամբողջական լուծում ապահովել հակամարտութեան: Այլ խօսքով` կարգավիճակի խնդիրը առանց սահմաններու ճշդման, թերի մօտեցում կը նկատուի հարցի կարգաւորման գործընթացին շրջանակներուն մէջ:
Միջազգային մակարդակի վրայ, որպէսզի սեպտեմբեր 2-ի խորհուրդի առարկայացման նախադրեալներ ամրագրուին, ապա հրամայական է Ստեփանակերտի վերադարձը բանակցութիւններուն: Այս կը նշանակէ իր հերթին, որ բանակցութիւններու գործընթացը անհրաժեշտ է վերականգնել. վերագործարկել ԵԱՀԿ-ի Մինսքի խմբակի ձեւաչափը: Այս վերադարձը ինքնին կ՛ենթադրէ Անգարայի դուրս մղումը` գործընթացէն:
Ամբողջ հակամարտութեան էութիւնը Արցախ-ազրպէյճանական յարաբերակցութենէն Հայաստան-Ազրպէյճան տեղափոխելը հետեւողականօրէն եղած էր Անգարայի եւ Պաքուի դիւանագիտութեան առաջադրանքը: Արցախի դուրս մղումը ինքնորոշման իրաւունքի սկզբունքէն հեռացում էր եւ հարուած սեպտեմբեր 2-ի գաղափարախօսութեան: Ինքնորոշման իրաւունքի միջազգային սկզբունքը վերածել էր Հայաստան-Ազրպէյճան տարածքային վէճի` այնտեղ գերադասելով տարածքային ամբողջականութեան միջազգային իրաւադրոյթը:
Տարածքային խնդիրները աւելի բարդացնելու քաղաքականութեամբ Պաքուն կը միտի ճնշել` արագացնելու համար Հայաստանի հետ սահմանազատման եւ սահմանագծման գործընթացը:
Այդ գործընթացը կ՛ամփոփուի փոխադարձ տարածքային ամբողջականութիւններու ճանաչումով: Նման նախապայմանային պահանջով հանդէս կու գայ նաեւ Անգարան` փորձ կատարելով այդ բոլորին հաղորդել տարածաշրջանային հնչեղութիւն:
Բանակցութիւններու դասական ձեւաչափի վերականգնումը կ՛առկախէ բազմակողմանի այս ճնշումային քաղաքականութեան իրականացումը:
Հայկական կողմի բանակցային վերամշակելի ռազմավարութիւնը կրնայ հիմնուիլ հետեւեալ սկզբունքներուն վրայ:
Ա. Ստեփանակերտի վերադարձ բանակցութիւններուն:
Բ. Արցախի Հանրապետութեան տարածքային ամբողջականութեան (ԼՂԻՄ+Շահումեանի վարչատարածք) վերականգնում
Գ. Ինքնորոշման միջազգային օրէնքի հիման վրայ Արցախի Հանրապետութեան միջազգային ճանաչում
Դ. Սահմանազտման եւ սահմանագծման գործընթաց` Արցախի եւ Ազրպէյճանի հանրապետութիւններուն միջեւ:
Սեպտեմբեր 2-ը այս բոլորին մեկնակէտն է, թէ՛ իրաւական, թէ՛ գաղափարախօսական եւ թէ՛ համազգային առումներով: Հայ քաղաքական միտքը պիտի յաջողի սեպտեմբեր 2-ի առաջադրանքները դիտարկել աշխարհաքաղաքական գործընթացներու տեսանկիւնէն եւ առաւելներ արձանագրել յատկապէս տարածաշրջանային գլխաւոր խաղցողներու ճշդած օրակարգերուն հետ համընկնումի բաժիններ նկատելով:
