ՄԱԿԱՐ ի Գաղիա
Օգոստոսի կէսն ենք, եւ կարծէք աշուն է. ամպ, անձրեւ: Տիւ ու գիշեր հոլովուող լուրերը թագաժահրի հիւանդներու, մեռեալներու, պատուաստուողներու եւ պատուաստը մերժողներու մասին են: Այլ բաներ չենք լսեր:
Երկիրը դարձած է տարբեր մոլորակ, եւ յայտնի չէ, թէ արեւը ո՛ր կողմէն կը ծագի: Բարեբախտաբար կայ Կեդրոնականցի Արմենակը` յիշեցնելու, որ այսօր ալ կան երէկուան մարդիկը եւ անոնց հարցերը, կայ նաեւ Հայաստանը` իր տաք ու պաղով:
Արմենակ Հայաստանի կեանքի մանրամասնութիւններուն կը հետեւի, կ’ուրախանայ, կը զարմանայ, կը զայրանայ: Եկաւ սակառ մը հայաստանեան ծիրանով, որ Հայաստան զգայ: Ըսաւ, որ կորիզի միջուկը դեղամիջոց է եւ պէտք է ուտել:
Սուրճի արարողութենէն ետք Մակարուհին գնաց տան գործերով զբաղելու, եւ Արմենակ, առանց ներածականի, սկսաւ Հայաստանի մասին խօսիլ:
– Գիտես, Մակա՛ր, նորընտիր խորհրդարանի մէջ ելոյթ ունեցողները կարծես որդեգրած են անգլիացի ճենթըլմենի կեցուածք եւ ոճ` թաքնուելով դիմակներու ետին, մին հինցած բարքերու ոճով կը խօսի «առաջնորդ»-ի մասին, ինչպէս` «հայր Ստալին»-ի, միւսը կ’ըսէ, որ եկած են «զիրենք հեռացնելու»: Ոչինչ փոխուած է: Պոռչտուք չկայ, բայց մին կ’ըսէ, որ յանուն ժողովուրդին մենք մեր ուզածը պիտի ընենք, միւսը կ’ըսէ, թէ թոյլ պիտի չտանք, որ ձեր ուզածը ընէք: Եւ կը սարքեն փոխադարձ մեղադրանքներու թատրոն, աւելի ճիշդ` ընդհանրացած եւ անվերջանալի «սերիալ»: Քառակուսի անիւ:
– Արմենա՛կ, ի՞նչ կը մտածէ ժողովուրդը, ի՞նչ կ’ուզէ, իսկ իշխանութեան մաս կազմող, մաս չկազմող, լուսանցքի վրայ մնացած ղեկավարներ ո՞ւր կ’ուզեն տանիլ ալիքներու վրայ տատանող կրկին թուրքի լախտէն ցնցուած ազգի նաւը:
– «Ո՞ւր»-դ յոգնակի է: Մին առագաստները բացած է Մոսկուայի հովերուն, միւսը` Եւրոպայի, երրորդ մը` Ընքըլ Սեմի, չորրորդ մը` թուրք ղարտաշ-արխատաշի: Իրենք կը խօսին, ժողովուրդը պատերազմ չ’ուզեր եւ կ’ուզէ լաւ ապրիլ, իսկ լաւ ապրելու ցանկութիւնը կը սնուցանեն քէնով, քինախնդրութեամբ, հաշուեյարդարներով, երեք տարիէ ի վեր շարունակուող եւ չաւարտող հին ու նոր դատ-դատաստաններով, որոնց համար վատնուած միտքը եւ ուժը եթէ բանակին յատկացուէին, չէինք պարտուեր:
– Արմենա՛կ, քու ըսած ժողովուրդդ կը լսէ՞ զինք ասդին կամ անդին տանելու քաղաքական կարգախօսներով աղմկողները, թէ՞ ինք իր ուղղութիւնը ունի:
– Եթէ լսէր, իր խօսքը կ’ըսէր, երկիրը ղեկավարութիւն կ’ունենար: Ժողովուրդը կը մտածէ ի՛ր վաղուան մասին, զաւակներու ապագայի մասին, եւ վաղն ու ապագան կը տեսնէ երկրէն դուրս` Ռուսիա, Ամերիկա, Ափրիկէ, Աւստրալիա…
– Արմենա՛կ, չկա՞յ մէկը, որ պատմութիւն գիտնայ, ըսէ, թէ ի՛նչ պէտք չէ ընել եւ «ի՛նչ պէտք չէ ընել»-ու շուրջ հաւաքէ ժողովուրդը:
– Չկայ: Ամէնքն ալ կ’ըսեն, թէ ի՛նչ պէտք է ընել, եւ ինչը «ինչեր» է: Ինչ պէտք չէ ընելու մասին ո՛չ ոք կը խօսի: Բազմապատիկ: Ճանապարհներու խաչմերուկին կանգնած` ամէն մէկը կը վազէ իր ընտրած ուղղութեամբ, կամ շուարած կը դիտէ:
– Ուրեմն:
– Պա՛րզ. երկիրը եւ ազգը կը տարտղնուին: Այսքա՛ն եւ այսպէ՛ս: Եւ ժողովուրդը, յառաջադիմածներու հայերէնով, «ապաթիա»-ի մատնուած` կը դիտէ, կը լսէ, բայց անկարող դարձած է դատելու եւ հակազդելու:
Կեդրոնականցին Մակարուհիին երկրորդ սուրճը կուլ տուաւ, դրան առջեւ ըսաւ, որ վաղը Սեւրի դաշնագրի ստորագրութեան տարեդարձն է, եւ գնաց:
9 օգոստոս 2021
