ԿԱՐՕ ԱԲՐԱՀԱՄԵԱՆ
Տարիներ առաջ Պէյրութ այցելած թուրք արուեստագիտուհիի մը փորձած էի համոզել, որ հայ մը բնաւ պէտք չունի 1915-ի դէպքերու մասին ընթերցում կատարելու, պարզ այն պատճառով, որ ան անպայմանօրէն ունի այդ թուականին առնչուող ընտանեկան պատում մը` փոխանցուած մեծ մօր մը կողմէ: Աւելի՛ն. այդ պատմութիւններուն մէջ անպայմանօրէն ալ կային, զոհերու կողքին, անհետ կորած ընտանեկան անդամներու անուններ: Անուններ, որոնք կը մնային անդիմագիծ եւ հազուադէպօրէն ալ փնտռուած եւ գտնուած մը:
Վերի մտորումները ունեցանք, երբ ստացանք ալեւոր տարիքին` 101 տարեկանին շիջած Նիւ Եորքի հայութեան նահապետը նկատուող Տիգրան Չերչեանի մահուան գուժը: Տիգրան Չերչեան որդին է պոլսեցիներուն ծանօթ դաստիարակ, համայնքային գործիչ, կեսարացի արմատներով Յակոբ Վահրամ Չերչեանին (1888-1975): «Ռոպերթ» քոլեճի (ներկայիս` Պօղազիչի համալսարան) եւ բազմաթիւ այլ տեղական թէ հայկական վարժարաններու թուաբանութեան եւ գեղագրութեան ուսուցիչ Վահրամ Չերչեանի անունը կ՛առնչուի ընդհանրապէս Աթաթիւրքի եւ մեծանուն Յակոբ Մարթայեան Տիլաչարի գլխաւորած լատինական տառերու որդեգրումի շարժումին: Նոյն տարիներուն ան պատրաստած է նաեւ Աթաթիւրքի ստորագրութիւնը:
Տիգրան Չերչեան ծնած է 1920-ին, Նիւ Եորքի մէջ եւ փոքր տարիքին ընտանեօք փոխադրուած է Պոլիս: Ստացած բարձր ուսումը եւ լեզուական հմտութիւնը բարձր պաշտօններ ապահոված էին իրեն ամերիկեան «Ունիրոյալ» ընկերութեան մէջ, եւ ան բարձրացած է մինչեւ Միջին Արեւելքի երկիրներու ընդհանուր ներկայացուցիչի պաշտօնին: 1967-1970 տարիներուն ապրած է Պէյրութ, եւ հօրը այցելութիւնը պատճառ դարձած է, որ վերագտնէ հարազատ զարմիկ մը` յանձինս Օննիկ Չերչեանի: Հաստատուած ջերմ կապերը դժբախտաբար կը փրթին 1975-ին Լիբանանի չարաղէտ պատերազմի սկզբնաւորումով, ինչպէս նաեւ անոր հօր` Վահրամի մահուան պատճառով: Պաշտօնի բերմամբ անցած է այլ երկիրներ եւ 1990-ին վերջնական կայք հաստատած` Նիւ Եորք, ուր կ՛ապրէր իր երկու զաւակներուն` Րաֆֆիի, Շանթի եւ միակ թոռնիկին` Անթուան Անդրանիկին հետ: Ան Նիւ Եորք հաստատուելէն ի վեր եղած է Սրբոց Նահատակաց վարժարանի, եկեղեցւոյ դպրաց դասին եւ «Կոմիտաս» երգչախումբին սիւներէն, միշտ ներկայ գտնուած` վարժարանի հանդէսներուն եւ «Կոմիտաս» երգչախումբի փորձերուն ու բոլորին կողմէ սիրուած «մեծ հայրիկ»-ը եղած է:
2017 թուականին Նիւ Եորքի Սրբոց Նահատակաց վարժարանի նախկին տնօրէնուհի Զարմինէ Պօղոսեանին գրած «Դպրաց դասի մեր եկեղեցւոյ նահապետը` հպարտ կոմիտասականը» խորագրեալ յօդուածը ուշադրութիւնը կը գրաւէ իր հօր պէյրութաբնակ զարմիկին` Օննիկ Չերչեանի դստեր` Վերժին Չերչեան-Աբրահամեանի: Այս անգամ հակառակ կողմէն կատարուած փնտռտուքը սկիզբը կը դառնայ իր վերջալոյսի տարիներու երկայնքին կատարուած թղթակցութեան եւ հեռաձայնային զրոյցներու: Հաճելի եւ նոյնքան ալ ցաւ պատճառող իմացական եւ հոգեկան երկխօսութիւն մը կը կատարուէր երկուստեք, ներկայէն դէպի անցեալ: Փորձ մը կը կատարուէր վերյիշելու անցեալը, երբ գլխաւոր դերակատարները արդէն մեկնած էին եւ հասած էին հոն, ուր անցեալը փրթած էր ներկայէն, կամ ալ` հակառակը: Կարօտը զարմանալիօրէն կը վերածուէր կարօտաբաղձութեան, երէկուան անծանօթը կը վերածուէր ընտանիքի վերագտնուած հարազատ անդամին: Հայրենակիցի, արիւնակիցի եւ հարազատի գիտակցութիւնը մասամբ մը կը վերադարձնէր անցեալը:
Այս պատմութիւնը, փոխան տխուր վերջաբանի մը, ունեցաւ գեղեցիկ եւ իւրայատուկ գունաւորում մը: 2019-ին Տիգրան Չերչեանի հօրը զարմիկին` Օննիկ Չերչեանի թոռնուհին` Արաքս Չերչեանը բախտաւորուեցաւ համալսարանական մասնագիտութեամբ Նիւ Եորք մեկնելու: Իր հօրաքրոջ թելադրութեամբ ան կապ հաստատեց հազիւ անունը լսած անծանօթ հարազատին` Տիգրան Չերչեանին հետ: Անհաւատալի հանդիպում մը տեղի ունեցաւ իրարմէ 80 տարիներով բաժնուած եւ միայն անունով ծանօթ, անծանօթ հարազատներու միջեւ: Տիգրան Չերչեան գերագոյն հրճուանքը ապրեցաւ Պէյրութի իր հարազատը ծանօթացնելով Նիւ Եորքի ընտանեկան անդամներուն: 99-ամեայ Տիգրանը գրեթէ օրական կը զրուցէր 20-ամեայ Արաքսին հետ եւ շատ ուրախ էր, որ Արաքսը կը տիրապետէր հայոց լեզուին: Կարօտը չէր կրնար յագեցնել տեւաբար ԸՆՏՈ՞Ր ԵՍ-ով սկսող զրոյցներով: Հազիւ Արաքսին հետ վերջացուցած` կրկին կ՛անցնէր հեռաձայնին գլուխը, զրոյցը շարունակելու անոր ծնողներուն` Վիգէն եւ Յասմիկ Չերչեաններուն հետ: Կը փափաքէր Պէյրութ գալ եւ ծանօթանալ իր բոլոր հարազատներուն: Դժբախտաբար իր փափաքը չկատարուեցաւ, սակայն իր Պէյրութի հարազատները գոհունակութիւնը ունին, որ իր կեանքի մայրամուտին կրցան ուրախութիւն պատճառել իրեն` յաճախակի նամակներով եւ հեռաձայնային զրոյցներով:
Խունկ եւ աղօթք իր անթառամ յիշատակին:
