Հայաստանի Արտահերթ Ընտրութիւններու Սեմին` Հարցազրոյց ՀՅԴ Բիւրոյի Անդամ Բենիամին Պչաքճեանին Հետ

Հ.-  Օրինականօրէն այդ սահմանագծումի հասկացողութիւնը եղա՞ծ է ասկէ առաջ:

Բ. Պ.- Խորհրդային Միութեան ժամանակ հանրապետութիւններու միջեւ ներքին սահմանները միջազգայնօրէն ճանչցուած  չէին, եւ ասիկա լուրջ հարց է, ներքին կարգով սահմանագծում եղած է Խորհրդային Հայաստանի եւ Խորհրդային Ազրպէյճանի միջեւ, սակայն միջազգայնօրէն ճանչցուած սահմաններ չեն ասոնք: Սահմանային այս բոլոր հարցերը լուծելի հարցեր են, սակայն այս պայմաններուն տակ, երբ տակաւին ամէնէն հիմնականները` Արցախի կարգավիճակը, ինքնորոշման իրաւունքի պարագան չեն եզրակացուած, կարելի չէ ճշդել Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ սահմանը. այլապէս կը նշանակէ, որ սահմանէն անդին Ազրպէյճան է, եւ Արցախի հարցը կը վերածուի Ազրպէյճանի ներքին հարցի, ինչ որ ամբողջութեամբ  մերժելի է մեզի համար: Մինսքի խմբակի համանախագահները, Ռուսիոյ Դաշնութեան նախագահ Փութին, թէ մենք բոլորս կը հաստատենք, որ Արցախի կարգավիճակի ճշդումը տակաւին սեղանի վրայ է, հարկ է երաշխաւորել արցախահայութեան անվտանգութիւնը, ապահովել զարգացման ու ինքնիշխան ապրելու կենսունակ միջավայրը:

Հ.- 9 նոյեմբերի յայտարարութիւնը կը խօսէր նաեւ սահմաններու ապաշրջափակման մասին, բայց եւ այնպէս, անկէ ետք Ալիեւ յաճախ արտայայտուեցաւ Զանգեզուրի միջանցքին մասին: Այս նիւթն ալ քննարկման տաք օրակարգ է այս օրերուն` միջանցք կա՞յ, միջանցք չկա՞յ, եւ ասիկա Հայաստանը ի՞նչ վիճակի կը մատնէ յառաջիկայ օրերուն:

Բ. Պ.- Նոյեմբեր 9-ի համաձայնագիրին մէջ միջանցքի մասին խօսք չկայ, այլ` խօսքը կը վերաբերի տարածաշրջանի ապաշրջափակման: Պէտք է զգուշ ըլլանք մեր բառամթերքին մէջ, միջանցք բառը չօգտագործենք, որովհետեւ այդ մէկը ամբողջովին այլ բան է: Անշուշտ բոլորիս փափաքն է, որ տարածաշրջանի ապաշրջափակումը տեղի ունենայ, մանաւանդ որ անիկա պարտադրուած է Թուրքիոյ կողմէ: Սակայն շատ կարեւոր է, որ մենք պատրաստ ըլլանք ապաշրջափակման` ապահովական, տնտեսական, ընկերային եւ այլ առումներով, այսինքն` Հայաստանը պէտք է ունենայ համապատասխան օրէնքներ, որպէսզի ապաշրջափակման պարագային օտար գիւղատնտեսական թէ այլ տեսակի արտադրութիւնները չողողեն հայկական շուկան ու չչէզոքացնեն տեղական արտադրութիւնները. պէտք է լաւապէս պաշտպանել հայկական արդիւնաբերութիւնը, կարգաւորել օտար ներդրումներու սահմանները,  այլապէս ապաշրջափակումը Հայաստանի տնտեսութեան ու զարգացման համար աղէտաբեր հետեւանքներ կ՛ունենայ: Հայաստանը կը գտնուի Հիւսիս–հարաւ եւ Արեւելք-արեւմուտք խաչմերուկի վրայ: Հայաստան այն միջանցքն է, ուրկէ պարսկական արտադրութիւնները Եւրասիական միութիւն մուտք կը գործեն եւ փոխադարձաբար: Ասիկա լուրջ խաղաքարտ մըն է Հայաստանի համար, եւ հարկ է զայն լիարժէք ձեւով օգտագործել:

Հ.- Վերադառնանք ընտրութիւններուն. անցնող 7 ամիսներուն բողոքի տարբեր ելոյթներով` ցոյցերով, հաւաքներով պահանջուեցաւ այս իշխանութեան հրաժարականը, հեռացումը, սակայն ատիկա չիրագործուեցաւ: Կը  կարծէ՞ք, թէ այս ընտրութիւններով կարելի պիտի ըլլայ հասնիլ այդ նպատակին, եւ ինչ որ փողոցը չկրցաւ ընել, քուէատուփերը պիտի կարենան ընել: 

Բ. Պ.- Փողոքի հանրահաւաքները պարտադրեցին վարչապետին հրաժարական ներկայացնել. եթէ կը յիշէք, պատերազմէն անմիջապէս ետք Փաշինեան 6 ամսուան ճամբու քարտէս մը ներկայացուց, որ ի միջի այլոց չիրագործեց` ակնկալելով, որ պիտի մնայ իշխանութեան գլուխը, սակայն անել վիճակի մէջ յայտնուելով պարտաւորուեցաւ հրաժարական ներկայացնել: Նկատի ունեցէք, որ մայրաքաղաքին մէջ ազատ շրջագայութեան դժուարութիւն ունէր, ու ստիպուած էր օրական դրութեամբ հարիւրաւոր ոստիկաններ զօրաշարժի ենթարկել` ապահովելու համար կառավարութեան մէկ շէնքէն միւսը իր տեղափոխումը:

Հիմա այս ընտրութիւններէն ետք ի՞նչ կրնայ պատահիլ: Նախ յստակ է, որ, ինչպէս հարցախոյզերը ցոյց կու տան, ոեւէ կուսակցութիւն պիտի չկարենայ 50+1 տոկոսը ապահովել այս ընտրութիւններուն: Այս ընտրութիւններուն մասնակցող դաշինքներուն եւ կուսակցութիւններուն թիւը բաւական մեծ է` 26 (4 դաշինք + 22 կուսակցութիւն): Այն հաւանական հիմնական ուժերը (կուսակցութիւններու պարագային 5 առ հարիւրը, իսկ դաշինքներու` 7 առ հարիւրը) որոնք  անցողիկ շեմը կը յաղթահարեն, բոլորը առանց բացառութեան («Հայաստան» դաշինք, «Պատիւ Ունեմ» դաշինք, ԲՀԿ, ԼՀԿ, ՀԱԿ) յայտարարեցին, որ ընտրութիւններէն ետք պիտի չգործակցին Նիկոլ Փաշինեանի կուսակցութեան հետ: Ասիկա լուրջ յաջողութիւն է:

Հ.- Այս կուսակցութիւններուն յենարանը ի՞նչ է, որո՞նք քուէ պիտի տան անոնց եւ ինչո՞ւ:

Բ. Պ.- Անցնող երեք տարուան ընթացքին այս իշխանութիւնները յաջողեցան մարդկային վատ բնազդներն ու բնաւորութիւնները դրսեւորել եւ ընդունուած նորմի վերածել: Այսպէս, օրինակ` ստախօսութիւնը, արժէքներու հանդէպ հեգնանքը, անհիմն ամբաստանութիւնները, հայհոյանքը, ատելութիւնը, մաղձը,  աժան ամբոխավարութիւնը դարձան չափանիշ: Թէեւ այս բոլորը մեր ժողովուրդի կրթութեան, մշակոյթին, հաւատքին ու կենցաղին խոտոր համեմատող նկարագրային գիծեր են, սակայն, դժբախտաբար, իշխանաւորները կարողացան ժողովրդային որոշ զանգուածի մը մէջ ներմուծել զանոնք` խեղաթիւրելով անոր ինքնութիւնը:

Դժբախտաբար յատկապէս գիւղական շրջաններուն մէջ, ուր հիմնականօրէն պետական լրատուամիջոցներն են հասանելի, մարդիկ համոզուեցան, որ իրենց հարցերուն, դժուարութիւններուն եւ դժբախտութեան պատասխանատուն նախկին իշխանութիւններն են` առանց անդրադառնալու, որ այս իշխանութիւնները, բացի ամբոխավարութենէն, ո՛չ միայն ոչինչ կատարած են, այլեւ անդառնալի կորուստներու պատճառ դարձած : Բայց եւ այնպէս, այս իրողութիւնը սկսած է փոխուիլ, ընտրութիւններուն առիթով կատարուած հարցախոյզները ցոյց կու տան, որ ներկայ իշխանութեան վարկանիշը անկումի մէջ է:

Հ.- Վերջին տուեալներով, եթէ 6 յունիսին տեղի ունենային Հայաստանի արտահերթ ընտրութիւնները, Փաշինեանի քաղաքական ուժը պիտի ստանար 22,4 տոկոս, «Հայաստան» դաշինքը 20,6 տոկոս, ինչ որ կը նշանակէ, թէ 4 ամսուան մէջ Փաշինեանի ժողովրդականութիւնը նահանջած է 10,7 տոկոսով, մինչդեռ «Հայաստան» դաշինքինը աւելցած է 14,5 տոկոսով: Հաւանականութիւններ ալ կան, որ յառաջիկայ օրերուն այս թիւերը աւելի ամրապնդուին:

Բ. Պ.-  Հաւանականութիւններ կան, մանաւանդ որ մարդիկ սկսան անդրադառնալ, որ ներկայ իշխանութիւնը իսկապէս ապիկար է ու անկարող. 9 նոյեմբերի եռակողմանի յայտարարութեան ստորագրութենէն ետք, խաղաղ պայմաններու մէջ Ազրպէյճան մեծ թիւով հայ զինուորներ գերեվարեց եւ, հակառակ ստորագրուած համաձայնութեան, չվերադարձուց զանոնք, ան ո՛չ միայն չյարգեց «Բոլորը բոլորին դիմաց» սկզբունքը եւ չվերադարձուց պատերազմի պայմաններուն մէջ գերի ինկած մեր զինուորներն ու քաղաքացիները, այլեւ նորերը առեւանգեց: Բոլորս տեսանք ահաւոր եւ անընդունելի պատկերը մեր հերոս նահատակ զինուորներու դիակներուն` անխնամ կերպով նետուած հիւանդանոցի նկուղներուն մէջ: Այս բոլորը բացայայտօրէն ցոյց կու տան, որ այս իշխանութիւնները անկարող են երկիրը ղեկավարելու ու լուծումներ բերելու: Միւս կողմէ, «Հայաստան» դաշինքը ինքնավստահ ձեւով ու հակառակ բոլոր դժուարութիւններուն պատրաստակամութիւն ցոյց կու տայ ամբողջութեամբ ստանձնելու պատասխանատուութիւնը եւ իր նախընտրական ծրագիրով բնորոշուած գործնական լուծումներ առաջադրելու:

Հ.- Խօսինք նաեւ այն հակասական պատկերին մասին, որ կը պարզուի այսօր, մեծ է թիւը մասնակից ուժերուն եւ անհատներուն, կայ 2620 թեկնածու, որ նախորդ ընտրութիւններէն շուրջ 1200-ով աւելի է, բայց եւ այնպէս, միւս կողմէ, կը խօսուի ժողովուրդին անտարբերութեան մասին, կրաւորականութեան մասին, որովհետեւ ան յուսախաբ է:

Բ. Պ.- Պատերազմէն անմիջապէս ետք, հասարակութիւնը շատ մեծ հարուած ստացած էր ու ցնցուած, կորուստներու տարողութիւնը  եւ կացութեան անորոշութիւնը մղած էին կրաւորականութեան ու անտարբերութեան: Ժամանակի կարիք եղաւ, որպէսզի այս բոլորը ընկալուին, եւ լուծումներու մասին մտածուի. ժողովրդային բողոքի հաւաքներով, անոնց ընթացքին հնչած միտքերով, ժողովուրդը հետզհետէ արթնցաւ եւ իմացաւ, որ ներկայ իշխանութիւնները ամբողջ 44 օրեր խաբած են զինք: Պատերազմէն անմիջապէս ետք հարցախոյզները ցոյց տուին, որ արտահերթ ընտրութիւններուն մասնակցելու պատրաստ քաղաքացիներուն թիւը հազիւ 40 տոկոս էր, իսկ այսօր այդ թիւը բարձրացած է 60-62 տոկոսի, կայ նաեւ 14 տոկոս մըն ալ, որ աւելի շատ հակուած է մասնակցելու:

Ժողովուրդին մօտ վախ կար սահմանային զարգացումներէն, անորոշութենէն, թշնամիէն, ապահովական վիճակէն, ներքին խլրտումներուն ունենալիք հետեւանքներէն: Այսօր մասամբ մեղմացած է այդ վախը, որովետեւ յստակ թուականներ ճշդուած են արդէն, վարչապետը հրաժարած է եւ ընտրութիւններու թուականը` յստակացած: Կ՛ենթադրեմ, որ յառաջիկայ օրերուն, քարոզարշաւի ընթացքին, հասարակութիւնը աւելի եւս իրողութեան իրազեկ դառնալով պիտի կողմնորոշուի:

Հ.- ՀՅ Դաշնակցութիւնը այս ընտրութիւններուն կը մասնակցի «Հայաստան» դաշինքով` գործակցելով Հայաստանի նախկին նախագահ Ռոպերթ Քոչարեանի եւ «Վերածնուող Հայաստան» կուսակցութեան հետ: Ինչո՞ւ դաշինքի այս տարազով կը ներկայանայ Դաշնակցութիւնը, ինչպէ՞ս կազմուեցաւ դաշինքը, ճշդուեցան թեկնածուներուն թիւն ու պատկերը:

Բ. Պ.- Անկախութենէն ի վեր Դաշնակցութիւնը ընտրութիւններուն միշտ ուրոյն դիմագիծով ներկայացած է: Սակայն, ինչպէս նախապէս ըսի, այս ընտրութիւնները արտահերթ ըլլալէ անկախ, արտակարգ են, ուստի մեզի համար կարեւոր է այս իշխանութիւններէն ժամ առաջ ձերբազատիլ, եւ ո՛չ միայն Նիկոլ Փաշինեանը, այլ անոր գաղափարախօսութիւնը, ապազգային մօտեցումները, նիկոլիզմը պէտք է ձախողութեան մատնուին: Այդ պատճառով ալ դիմեցինք ուժերու համախմբման քայլին` նկատի ունենալով գործակցութիւնը այն ուժերուն հետ, որոնք մեր գաղափարախօսութեան, մեր տեսակէտներուն, մեր քաղաքական դիրքորոշումներուն ամէնէն մօտն են: Այս պարագային թէ՛ նախկին նախագահ Քոչարեանի եւ թէ՛ «Վերածնուող Հայաստան» կուսակցութեան մօտեցումներն ու դիրքորոշումները կը համընկնին մեր տեսակէտներուն:

Նախկին նախագահ Քոչարեանի հետ մեր աւելի քան տասը տարուան գործակցութիւնը ցոյց տուած է, որ կարողացած ենք երկիրը կառուցել եւ զարգացնել: Թէ՛ Սահմանադրական փոփոխութիւնները, թէ՛ երկքաղաքացիութեան օրէնքի վաւերացումը, թէ՛ սփիւռք- Հայաստան համագործակցութեան ծրագիրներն ու նախաձեռնութիւնները, թէ՛ գիւղատնտեսութեան զարկ տալը, թէ՛ տնտեսական աճը եւ օտար ներդրողներու ներգրաւումը, Լեռնային Ղարաբաղի տագնապի բանակցութիւններուն նկատմամբ Քոչարեանի հաւասարակշռուած եւ ազգային մօտեցումները լաւագոյն ցուցանիշներն են: Հայաստանի Հանրապետութեան երկրորդ նախագահին կազմակերպական ձիրքերը, պետական մարդու հանգամանքը, իր ունեցած լաւ յարաբերութիւնները  այսօրուան պայմաններուն անհրաժեշտ յատկանիշներ են:

«Հայաստան» դաշինքին ներկայացուցած նախընտրական ծրագիրը 90 տոկոսով Դաշնակցութեան պատրաստած փլաթֆորմն  է, որ ամբողջութեամբ որդեգրուեցաւ դաշինքին կողմէ ու յաջողութեան պարագային պիտի հանդիսանայ կառավարութեան ծրագիրը:

Նշենք, որ «Վերածնուող Հայաստան» կուսակցութիւնն ալ ազգային հիմունքներով կը բաժնէ մեր տեսակէտները, ան թէեւ սահմանափակուած է Սիւնիքի շրջանին մէջ, սակայն իր ցանկին մէջ ներառուած են Սիւնիքի եւ Զանգեզուրի բոլոր քաղաքապետները: Դաշինքի ցանկի կազմութիւնը եղաւ խորհրդակցաբար, հոն կան Դաշնակցութեան ներկայացուցած անունները, նկատի ունենալով, որ, ըստ օրէնքի, ցանկին մէկ երրորդը կիներէ բաղկացած պէտք է ըլլայ, այդ մէկն ալ յարգուած է, իւրաքանչիւր երրորդ թեկնածուն կին է: 153 անուններուն 82-ը Դաշնակցութեան ներկայացուցած անուններն են, որոնց մէջ միայն կուսակցականներ նկատի չեն առնուած, այլ նաեւ համակիրներ, նորարարութիւն է նաեւ, որ  ներառուած են երիտասարդ տարրեր, որոնք անցնող երեք տարուան ընթացքին մեր պայքարին մաս կազմեցին` թէ՛ Ղարաբաղի դիրքերուն վրայ, թէ՛ ցոյցերուն ընթացքին, եւ թէ՛ այլապէս: Ցանկին մէջ կան համալսարանի դասախօսներ, գիտութեան թեկնածուներ, լրագրողներ, իրաւաբաններ եւ բժիշկներ, որոնք պատրաստ են ազգային շահին համապատասխան օրէնքներ մշակելու եւ մասնագիտական աշխատանք տանելու:

Հ.- Այս իշխանութիւնները ժողովուրդը կը փորձեն վախցնել` ըսելով, որ եթէ «Հայաստան» դաշինքը կամ որեւէ այլ ուժ իշխանութեան հասնի, յաջորդ օրը պատերազմ պիտի յայտարարէ Ազրպէյճանի դէմ կամ պիտի պատռէ 9 նոյեմբերի յայտարարութիւնը: Այս առնչութեամբ հետաքրքրուած է նաեւ միջազգային ընտանիքը` գիտնալու, որ նոր ուժեր եթէ իշխանութեան գան, ինչպէ՞ս պիտի վերաբերին 9 նոյեմբերի պայմանագիրին հետ:

Բ. Պ.- 9 նոյեմբերի պայմանագիրը ցանկութիւններու շարք մըն է պարզապէս ու յայտարարութիւն, տակաւին խաղաղութեան բանակցութիւններու փուլին չենք հասած, հետեւաբար ճշդելի ու փոփոխելի շատ բան կայ, ինչպէս` Արցախի կարգավիճակ, ժողովուրդի անվտանգութիւն, սահմանային հարցեր, գերիներու վերադարձ: Մեզ երկար ու լուրջ բանակցութիւններ կը սպասեն` ապահովելու համար այն, ինչ որ կորսնցուցած ենք:

Հ.- Լաւատե՞ս էք ընտրութիւններուն գծով, թէ՞ յոռետես:

Բ. Պ.- Դժուար է ճշդել այդ մէկը, սակայն բացարձակ իրականութիւն է այն, որ այս ընտրութիւնները շատ կարեւոր են, որովհետեւ անոնցմով պիտի ճշդուի հայրենիքի ու պետականութեան ճակատագիրը: Եթէ այս իշխանութիւնը վերարտադրուի, շատ հաւանական է, որ  անվերադարձ կորսնցնենք մեր պետականութիւնը: Առ այդ, պէտք է միանգամընդմիշտ կասեցուի այս սխալ ընթացքը եւ մեր ժողովուրդին կողմէ բացարձակապէս մերժուի նիկոլիզմը: Տակաւին մենք մեծ աշխատանք ունինք տանելիք, որպէսզի կարենանք ժողովուրդին բացատրել, թէ հայութեան որքա՛ն մեծ վնաս հասցուց նիկոլիզմը, ատիկա բաւական ժամանակի կը կարօտի, որովհետեւ տակաւին մարդիկ համոզուած են անով, համոզուած են, որ մենք տկար ազգ ենք, ուստի պէտք է զիջինք: Բայց կայ նաեւ հասարակութեան մէջ ստուար զանգուած մը, որուն մէջ Դաշնակցութիւնը մեծ տեղ ու դեր ունի, որ կը հաւատայ մեր ուժին, բազուկին, սփիւռքի ներուժին, Արցախին ու Հայաստանին` քաջ գիտակցելով, որ այս եռամիասնութեամբ կարողացած ենք անցեալին ու պիտի յաջողինք ապագային յաղթահարել դժուարութիւնները եւ զարգանալ: Մենք այդ ուժին կը հաւատանք, անոր զօրութեան փաստը տուած ենք պատմութեան տարբեր փուլերու եւ կրցած ենք յաղթանակ կերտել, երկիր կառուցել, շէնացնել եւ բարգաւաճեցնել:

Ես կ՛ուզեմ կոչ ուղղել մեր հայրենակիցներուն, մանաւանդ Հայաստանի քաղաքացիութիւն ունեցողներուն, որ անպայման մասնակցին այս ընտրութիւններուն, թող քուէարկեն որո՛ւ որ կ՛ուզեն, մանաւանդ անոնց, որոնք նիկոլիզմը կը մերժեն: Գրանցուած մեր հայրենակիցները, անոնց հարազատները թող մասնակցին այս ընտրութիւններուն, ու քուէարկեն ի նպաստ «Հայաստան» դաշինքին,  թիւ 24 համարին:

(Շար. 2 եւ վերջ)