(Արամ Ա. Կաթողիկոսին Պատգամը` Մայիս 28-ի
Եւ Հայաստանի Ներկայ Կացութեան Մասին)
Ամեակները սոսկ անցեալին նայելու առիթներ չեն: Անոնք նաե՛ւ յիշեցում են ու մարտահրաւէր` անցեալի լոյսին տակ ու ներկայի պայմաններուն համահունչ, քննական հայեացքով ու նպատակասլաց տեսլականով ապագան ծրագրելու ու կերտելու:
Այսպէ՛ս է մայիս 28 մեր ազգին համար: Արդարեւ, ճակատագրական պայմաններու մէջ կերտուած Հայաստանի անկախութիւնը ահաւոր տագնապներ դիմագրաւեց եւ, աշխարհաքաղաքական պարտադրանքներու իբրեւ հետեւանք, Հայաստան կորսնցուց իր անկախութիւնը: Սակայն, անկախութեան երազը մնաց արծարծ մեր ժողովուրդի կեանքին մէջ, եւ 1991-ին պատմական Հայաստանի գէթ կտոր մը հողին վրայ մեր երազը դարձաւ իրականութիւն:
Անցնող 30 տարիներուն Հայաստանը ապրեցաւ վերիվայրումներ. պայմանները չներեցին, որ ան ունենայ կազմակերպական ու զարգացման ծրագրուած ընթացք եւ քայլ պահէ շրջանի աշխարհաքաղաքական փոփոխութիւններու հոլովոյթին հետ. տնտեսական տագնապը, արտագաղթն ու փտածութիւնը հիւծեցին երկիրը, եւ Արցախի վերջին պատերազմը Հայաստանը մատնեց ահաւոր ճգնաժամի:
Առաջին անկախութենէն 103 տարիներ ետք Հայաստանը դա՛րձեալ կ’ապրի ճակատագրական օրեր: Արցախի պատերազմին իբրեւ հետեւանք մեծ թիւով զոհեր տուինք, հող կորսնցուցինք, տխրահռչակ յայտարարութիւն ստորագրեցինք եւ աւելին` այսօր վտանգուած են նաե՛ւ Հայաստանի սահմանները: Արդարեւ, մեր ազգը խորապէս ցնցող, Արցախի անկախութիւնը վտանգող, Հայաստանի ապագան մշուշապատող յիշեալ վտանգալից զարգացումներուն նկատմամբ սփիւռքը ու մենք չենք կրնար անտարբեր մնալ: Մեր ողջ ժողովուրդը ամբողջական, առարկայական ու հրապարակային հաշուետուութիւն կը պահանջէ:
Յուսահատութեան ու անորոշութեան ամպեր կուտակուած են հայ կեանքի երկինքին վերեւ: Բայց մենք կը մերժե՛նք վախի մթնոլորտ, պարտուողական հոգեվիճակ եւ մեր ժողովուրդը նահանջի առաջնորդող քայլեր: Մենք ամուր հաւատք ու աներեր կամք ունեցող ժողովուրդ ենք: Այսպէ՛ս եղած ենք մեր դարաւոր պատմութեան ընթացքին` հակառակ մեզ շրջապատող ահաւոր փոթորիկներուն:
Իր աշխարհագրական դիրքին պատճառով Հայաստանը եղած է կռուախնձոր մեծ պետութիւններու միջեւ: Այսօր եւս նո՛յնն է պարագան: Հարկ է ժամանակի նշանները ճի՛շդ կարդալ, Կովկասէն ներս Հայաստանի տեղն ու դերը իրապա՛շտ մօտեցումով արժեւորել ու համապատասխան կողմնորոշում որդեգրել` հեռո՛ւ տեսական մօտեցումներէ, ամբոխավարական պոռթկումներէ ու պարագայական որոշումներէ: Հայաստանի տագնապը էապէս անվտանգութեան ու գերիշխանութեան տագնապ է: Եթէ չկարենանք այսօր զայն միասնականութեամբ, խոհեմութեամբ ու հեռատեսութեամբ դիմագրաւել, Հայաստանի պետականութեան հիմքերը կրնան վտանգուիլ` նոյնի՛սկ Հայաստանի գոյութիւնը:
Ըլլանք իրատես: Ներկայ պայմաններուն մէջ փաստօրէն Հայաստանը կարող չէ առանձին երաշխաւորել իր անվտանգութիւնը: Հետեւաբար, անհրաժեշտ է հետեւողական ճիգ թափել ամրապնդելու ու միաժամանակ ընդարձակելու փոխադարձ շահերու ու վստահութեան վրայ հիմնուած մեր ռազմաքաղաքական գործընկերներու շրջագիծը: Հայաստանի անկախութիւնն ու ամբողջականութիւնը մեզի համար անսակարկելի ազգային սրբութիւններ են: Անոնց ամուր պահպանման նկատմամբ հարկ է որդեգրել միակամ ու անզիջող կեցուածք:
Ըլլանք զգօ՛ն: Պատերազմը չէ աւարտած: Մեր ցեղասպան դրացիները կը շարունակեն սպառնալ Հայաստանի ամբողջականութեան, գերիշխանութեան եւ Արցախի անկախութեան. իսկ մենք քինախնդրութեամբ լեցուն զիրար կ’ամբաստանենք, մեր ուժերը կը ջլատենք` կորսնցնելով նոյնիսկ մեր բարոյական ու ազգային արժէքներու կողմնացոյցը: Անցնող տարիներուն Ազրպէյճանը պատրաստուեցաւ` քաղաքական բանակցութիւններու ձախողութեան պարագային, իր կամքը զինուորապէս պարտադրելու: Իսկ մենք ռոմանթիք զգացումներով օրօրուեցանք, անիրատես խոստումներով շլացանք եւ իմաստութիւնն ու քաջութիւնը չունեցանք պատրաստուելու թէ՛ խաղաղութեան, եւ թէ պատերազմի: Չմոռնանք երբեք, որ եթէ այսպէս կոչուած «ո՛չ պատերազմ, եւ ոչ խաղաղութիւն» ռազմավարութիւնը միջազգային կամ շրջանային հովանաւորութիւն չի վայելեր, կը դառնայ ժամանակաւոր ու վտանգալից, որուն սուղ գինը վճարեց Հայաստանը: Ընդունի՛նք մեր սխալները:
Քառասունչորս օրեր հայու արիւն հոսեցաւ մեր հողերուն վրայ. առանձին մնացինք: Այսօր Հայաստանը կը գտնուի անդունդի եզրին. դա՛րձեալ առանձին ենք: Վստահինք մեր ուժին: Յիշենք հայրենիքի փրկութեան համար մղուած Աւարայրի ու Սարդարապատի ճակատամարտերը: Արթնցի՛ր հայ ժողովուրդ: Ուժերու համախմբումը ի խնդիր Հայաստանի փրկութեան անյետաձգելի հրամայական է: Մեր հաւաքական վճռակամութեամբ եւ համայն հայութեան մասնակցութեամբ կոչուած ենք վերակերտելու այնպիսի Հայաստան մը, ուր`
– պետութեան շահերը դառնան գերիվեր ներքաղաքական հակադրութիւններէն ու անձնակեդրոն նպատակներէն.
– ազգին ու հայրենիքին ընդհանրական ու գերագոյն արժէքներն ու ձգտումները իրենց շուրջ համախմբեն մեր բոլոր զաւակները` իրենց քաղաքական տարբեր հայեցակէտերը պահելով հանդերձ.
– հոգեմտաւոր եւ ընկերաբարոյական արժէքներն ու սկզբունքները առանցքային տեղ գրաւեն ընկերութեան կեանքին մէջ.
– ազգային ինքնութեան առողջ պահպանումը համաշխարհայնացման ապահայացնող հոսանքներուն դիմաց` դառնայ առաջնահերթ նախանձախնդրութիւն:
Մենք կոչուած ենք միա՛սնաբար վերակերտելու այնպիսի Հայաստան մը, որ`
– ունենայ զարգացող տնտեսութիւն` օրէնքի գերակայութեամբ երաշխաւորուած.
– ունենայ արդարութեան, թափանցիկութեան ու համարատուութեան վրայ ամրօրէն խարսխուած կառավարման առողջ համակարգ ու վստահութիւն ներշնչող իշխանութիւն.
– ունենայ հզօր բանակ` ինքնապաշտպանութեան արդի զէնքերով օժտուած.
– կարենայ դիւանագիտական աշխարհին ու միջազգային համայնքին մէջ իր կարեւոր տեղը գրաւել.
– կարենայ մեր ազգին բռնաբարուած իրաւունքները պաշտպանել:
Վերջապէս, մենք կոչուած ենք միա՛սնաբար վերակերտելու այնպիսի Հայաստան մը, որ կարենայ լոզունգներէ անդին` Հայաստան-Արցախ-Սփիւռք եռամիութեան գործնական արտայայտութիւն տալ` համազգային խորհուրդի մը կողմէ ճշդուած յստակ ուղեգիծի հետեւողութեամբ:
Հայաստանի ու ազգին ապագան մե՛նք պիտի որոշենք ու կերտենք, ո՛չ ուրիշներ, որքան ալ դառն ըլլան մեզ շրջապատող պայմանները եւ ահաւոր` մեզ դիմագրաւող մարտահրաւէրները: Արդ, չսպասենք ապագային` սոսկ երազելով ու խոստումներ շռայլելով, զայն սկսինք կերտել այսօ՛ր` մեր ողջ ազգի ներուժին ու մարդուժին ամբողջական լարումով:
Ա՛յս է պատգամը մայիս 28 կերտած սերունդին:
Ա՛յս է պատգամը Արցախի պաշտպանութեան ի խնդիր իրենց անձերը ընծայաբերած մեր նահատակներուն:
Թող Աստուած պահէ, պահպանէ ու հզօրացնէ մեր ազգն ու հայրենիքը:
ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ
ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ
28 մայիս 2021
Անթիլիաս, Լիբանան
