«Նշմար»

ՍԱՐԻՆ ՊԱՃԱՔԵԱՆ

Ի՞նչ է ծրագիրդ:

Ծրագիրս լուսանկարչութեան հետ կապուած է: Տասը տարիէ աւելի հետաքրքրուած եմ լուսանկարչութեամբ եւ յաճախ կատարած եմ փորձեր` ինծի հանդիպած մեծ ու փոքր պատկերները անշարժացնելու: Երբ «Նորարար մշակոյթի ծրագիր»-ին յայտը տեսայ, մտածեցի, որ լաւ առիթ մը կրնայ  ըլլալ տարիներու նախասիրած զբաղումիս քիչ մը լուրջ բնոյթ մը տալու: Միշտ սիրած եմ ամէնէն սովորական երեւոյթներուն մէջ գեղեցիկը նշմարել եւ մեր ամէնօրեայ պարզ յարաբերութիւններուն մէջ մարդկային միտքի եւ զգացումներուն նրբութիւնները շեշտել: Տարիներէ կը հետեւիմ «Հիումընզ աֆ Նիւ Եորք» ծրագիրին եւ ամէն անգամ, երբ քաղաքին մէջ ըլլամ, նման ոսպնեակով է, որ կը դիտեմ շուրջս: Կը սիրեմ լսել մարդոց պատմութիւնները, նոյնիսկ եթէ անոնք ընդհանուր պատկերին համար աննշան բաներու մասին են: Ուրեմն մտածեցի պատկերն ու լեզուն իրարու միացնելով` ստեղծել աշխատանք մը, որ կը պատմէ սովորական մարդոց սովորական պատմութիւնները: Ինծի համար կարեւոր էր նաեւ վաւերագրել ձայնաւոր խօսքը, որովհետեւ հոն կան նրբութիւններ, որոնք գրաւորին մէջ չեն երեւիր: Ուրեմն ծրագիրս կը կոչուի «Նշմար» եւ կը նշմարէ հայու պատառիկներ` Պուրճ Համուտէն Այնճար, Այնճարէն Երեւան, եւ ուր որ պատահի:

Ինչպէ՞ս կ՛ընթանան «Նշմար»-ին աշխատանքները:

Լուսանկարչական գործիքս միշտ հետս է: Ընդհանրապէս, երբ աչքերովս բան մը նշմարեմ, շատ արագ կ՛ուզեմ թարգմանել  զայն լուսանկարի լեզուով: Նախօրօք ծրագրաւորելը շատ մեծ դեր մը չունի այս նախագիծին համար: Ես միշտ պատրաստ եմ «որսալու» պատկերներ: Բնական է` կը պատահի, որ գտնուիմ տեղ մը կամ անձերու հետ, որոնց լուսանկարչական գործիքս սիրահարի, եւ ես առատ նիւթ ստեղծեմ. այս մէկը բախտաւորութիւն է անշուշտ: Մարդոց արտայայտութիւնները շատ խիստ ձեւով կապուած են անոնց գտնուած միջավայրին հետ, եւ կան միջավայրեր, որոնք կը ներշնչեն աւելի քան ուրիշներ: Լուսանկարներս ընդհանուր գիծ մը չունին, անոնց մեծ մասը պատահականութեան ծնունդն է, եւ ինչպէս որ հասարակութիւնը կազմուած է իրարմէ անջատ, բայց մէջ մէջի հիւսուած տարրերով, նոյն ալ «Նշմար»-ն է:

Լուսանկարելու ընթացքին կը զրուցեմ խնդրոյ առարկային հետ եւ անոր պատմած պատմութիւններուն մասին հարցումներ կը հարցնեմ: Ձայնագրիչ գործիքս ալ միշտ հետս է, եւ անմիջական խօսակցութիւնները կը ձայնագրեմ: Անշուշտ նկարներուն մէջ եղող անձերը նախապէս տեղեկացուցած կ՛ըլլամ ծրագիրիս մասին եւ գործը կը շարունակեմ միայն այն անձերուն հետ, որոնք կը համաձայնին իրենց պատկերը, ձայնը եւ պատմութիւնը կիսել հանրութեան հետ: Մէկ վերջնական նիւթի հասնելու համար կ՛ունենամ տասնեակ լուսանկարներ եւ նոյնքան ձայնագրութիւններ: Այս բոլորը ուշադիր ուսումնասիրելով` կը համադրեմ եւ յետոյ ալ կը գրեմ փոքրիկ գրութիւն մը: Ուրեմն աշխատանքը բազմաբնոյթ է: Պատկեր, գրաւոր եւ բանաւոր խօսք:

Ի՞նչ պակաս կը լրացնէ այս ծրագիրդ մեր իրականութեան մէջ:

Գոնէ Լիբանանի հայկական շրջանակներուն մէջ յաճախ զրկուած ենք ազատ արտայայտուելու հնարաւորութենէն: Մեր դպրոցներէն սկսած` մենք կը մեծնանք կաշկանդուած միջավայրերու մէջ, եւ մեր զգացումներուն մասին խօսիլը ընդհանրապէս կը համարուի անիմաստ եւ անտեղի: Նախանձելի է տեսնել, թէ ուրիշներ որքան հանգիստ կրնան գործածել իրենց լեզուն` իրենց միտքերն ու զգացումներ արտայայտելու համար, առանց դատուելէ վախնալու: Մեզի համար այս մէկը դիւրին չէ, որովհետեւ հայերէնը կարծես միայն բեմերէն լուրջ նիւթերու մասին խօսելու համար է: Ուզեցի, որ այս ծրագիրը վայր մը ըլլայ, ուր ե՛ւ լուսանկարներուս հերոսները ե՛ւ ես կարենանք հանգիստ խօսիլ ամպի մը, թռչունի մը կամ սուրճի գաւաթին տակը երեւցող ճամբուն մասին:

Ինչո՞ւ կը կարծես, թէ կարեւոր է նման ծրագիրներ իրականացնել արեւմտահայերէնով:

Ես յաճախած եմ հայկական վարժարան եւ ամբողջ կեանքս շրջապատուած եղած եմ հայերէնով: Վերջին շրջանին, երբ արեւմտահայերէնի մասին խօսակցութիւնները սկսան հանրային դառնալ եւ ընկերային ցանցերու վրայ յաճախ քննարկուիլ լեզուին առնչուող նիւթեր, սկսայ ինքզինքս փնտռել այդ բոլորին մէջ: Հասկցայ, որ որոշ յառաջ քաշուած վարկածներ ճիշդ էին, եւ հակառակ որ իմ տուն-դպրոց-ընկերներ շրջանակս արեւմտահայերէնով միացած էին իրարու, բայց լեզուին հետ ես այնքան ալ հանգիստ չէի: Կը պատահի, որ ամէնէն պարզ բառերը անգամ գտնելու համար բառարանը բանամ կամ թարգմանիչը գործածեմ: Սկսայ ընկերային ցանցերու վրայ հետեւիլ արեւմտահայախօս էջերու եւ զրոյցներու ու փորձել կարելիս ընել գիտցածս գործածելու եւ զարգացնելու: Այս ծրագիրը կարծես ճիշդ ատենին վրայ հասաւ: Հիմա օրական դրութեամբ արեւմտահայերէնը մաս կը կազմէ իմ ստեղծագործութեանս ընթացքին, եւ կը կարծեմ, որ իմ գործածած պարզ եւ անմիջական լեզուն անոր կը վերադարձնէ որոշ բնական վիճակ մը:

Քեզի ի՞նչ կու տայ այս ծրագիրը:

Լուսանկարչական գործիքին ետեւը ըլլալը ինծի ուժ կու տայ: Առանց գործիքին` այնքան ալ մարդու մէջ մտնել չեմ սիրեր, եւ յարաբերութիւններ մշակելը դժուար է ինծի համար, սակայն լուսանկարչական գործիքը կը դիւրացնէ այս հարցը: Հակառակ որ հիմա հանգիստ օրեր չենք ապրիր եւ չենք կրնար հանգիստ հաղորդակցիլ իրարու հետ, կը զգամ, որ մարդոց ապրած ծանր օրերը շատցուցած են անոնց պատմութիւնները: Ցաւօք սրտի, Լիբանանի մէջ հիմա դէմքերուն մեծ մասը մտահոգութեան եւ ցաւի նոյն արտայայտութիւնները ունին, բայց կը յուսամ, որ մարդիկ իրենց պատմութիւններուն ընդմէջէն յիշեն իրենք զիրենք: Այս բոլորին մէջ ես ալ կը փնտռեմ գեղեցիկը, յոյսի նշոյլ մը եւ սփոփանքի պատճառ մը:

——————

Ես Սարին Սանտրա Պաճաքեանն եմ: Ծնած եմ Պէյրութ, 28 տարեկան եմ: Աւարտած եմ Մ. եւ Հ. Արսլանեան Ճեմարանը, իսկ հիւրընկալութեան ղեկավարութեան համալսարանական վկայականս ստացած եմ Հայկազեան համալսարանէն:

Ուսումս բնաւ կապ չունէր «սիրած բաներուս» հետ: Փոքր տարիքէս կը պարէի, նախ պալէ, յետոյ հայկական եւ վերջապէս` Ֆլամենքոյի քանի մը դասեր:

Պարախումբի տարիներուն ձեռքերու շարժումները եւ երեսի արտայայտութիւնները նկարել շատ կը սիրէի: Այդ հետաքրքրութենէս ելլելով է, որ գնեցի լուսանկարչական առաջին սարքս եւ սկսայ նկարել:

Ինծի համար նկարելը շատ կարեւոր է, քանի որ միակ ձեւն է, որուն միջոցով կրնամ հասկնալ շրջապատս եւ այլ մարդիկը: