ՍԱԳՕ ԱՐԵԱՆ
Մեր գիտակցական կեանքի ընթացքին եղած են մարդիկ, որոնց հետքը անջնջելի պիտի մնայ։ Ուր ալ երթաս, ինչ ալիքներու ալ զարնուիս, ինչքան ալ հեռանաս, անոնց ներկայութիւնը կենարար աւիշ կը դառնայ։ Տեսակ մը թաղիք, տեսակ մը պատեան, որուն կը յենիս ամէն առիթի եւ որուն կ’ուզես հասնիլ՝ քու հին յոյզերդ կաթիլ առ կաթիլ գտնելու համար։
Գառնիկ Մկրտիչեանը անոնցմէ էր …
Անոնցմէ, որոնք նոյնիսկ իրենց հեռուին մէջ կ՚ապրեցնէին գաղափարի այն յոյսը, որ շատ առիթներով ինձմէ, իմ նման ուրիշներէ կ՚իյնար … Կ՚իյնար, ոչ թէ գաղափարի պատեանէն կամ մարդոց ու ընկերներու վերաբերումէն, այլ կ՚իյնար քու սեփական եսիդ մեղքով։
Եսերը իրենց սաղմին մէջ հալեցնողն էր Գառնիկ Մկրտիչեանը՝ բոլորին յայտնի ընկեր Գառնիկը, որ հրդեհներու ամենածանր պահերուն կոչուած էր մարել բոլոր մակարդակի վէրքերը։
Վերջին տարիներուն անոր անունը բացառաբար կապուեցաւ ՀՄԸՄ-ի մեծ ընտանիքին հետ, դարձաւ այդ մարմինը գլխաւորողը, առաջնորդողը, առաջ տանողը։
Ոչ մէկ կասկած , որ ՀՄԸՄ-ն ալ մեր հաւաքական կեանքի ամենակարեւոր օղակներէն է ու իր փորձով, իր գործով իր ոգեղէն արժէքներով սփիւռքի մէջ թէ Հայաստանի կարողացաւ հանդիսանալ համահայկական մակարդակի ապրեցնող կազմակերպութիւն, նոր աւիշ բերող միութիւն եւ մէկ խօսքով մեր ժողովուրդի նոր սերունդի մկրտարան։
Հիմա այդ վիճելի չէ, բայց թող չնեղանան ՀՄԸՄ-ի մեր եղբայրները, երբ ես վկայեմ, որ ինծի համար ուրիշ մէկն էր ընկեր Գառնիկը։
Թերեւս ես հասցուցի ճանչնալ զինք, հասցուցի տեսնել իր աչքերուն մէջ եղող առկայծ ոգին, կարողացայ իր անձին մէջ կամրջել Յարութ Թէնքէրեանններու, Խաչիկ Արապեաններու, Աբօ Աշճեաններու եւ շատ ուրիշ դաշնակցական գործիչներու աւանդը եւ բերել այդ անունները, բերել հետս մինչեւ Երեւան ու ապրիլ անոնցմով, ամէն օր տքնիլ անոնցմով ու յիշատակել զանոնք:
Մեր սերունդը հաւատքի խնդիր չունեցաւ, չունեցաւ, որովհետեւ մեր կողքը կային մեծեր, մեր կողքը ապրած էին, երեւցած էին ու գործած էին լուռ ու անցած …
Մարդը մեզի համար գործի մարդն էր, կ’ըսեն, չէ յաճախ կ՚ըսեն, որ մեր դաւանած կուսակցութիւնը առաւելաբար գործի կուսակցութիւն է, առաւելաբար ոգին գործին կապող կուսակցութիւն է ու այդ բոլորին առընթեր մարդը կարծես կը շոգիանար, կը դառնար անկարեւոր եւ երկրորդական, որովհետեւ էականը միշտ գործն էր։
Ընկեր Գառնիկ այդ տիպի գործիչ էր, մէկը, որ իր անձին մէջ կը կեդրոնացնէր բոլոր այն աւանդները, որոնք հասած էին արեան եւ նուիրումի տարիներէն, Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմի օրհասէն եւ այդ պատերազմի ամեածանր օրերու պայմաններէն։
Գաղափարը մարդ կը հասցընէ ու գաղափարը մարդը կը դարձնէ աւելի վեհ, աւելի կենսական, աւելի առոյգ, իսկ մարդը, որ գաղափարին դէմ կը կռուի, խորքին մէջ՝ կը կռուի ինք իր դէմ։
Գաղափարին վրայ ծանրացայ, որովհետեւ հաւանաբար իմ այս տողերը կարդացողներէն շատ-շատերը չհասցուցին ճանչնալ ընկ. Գառնիկ «գաղափարի մարտիկ»-ը, այն մարտիկը, որ տակաւին 1970-ականներու վերջերուն խրամատի վրայ էր եւ անձնական կեանքի բոլոր առնաձնայատկութիւնները մէկդի թողելով՝ նետուեցաւ մեր պաշտելի գաղութի ինքնապաշտպանութեան գործին։
Դաշնակցականի իր մկրտութիւնը Սարդարապատ ակումբին մէջ ստացած մեր ընկերը երբեք չլքեց այդ բերդը։ Փոթորիկներ էին, որ եկան ու անցան, ընկերներ էին պարթեւ հասակով, որ եկան, գործեցին ու հեռացան, բայց ընկեր Գառնիկը մնաց։
Մնաց այդ բերդին մէջ, որովհետեւ սիրեց իր տունը, սիրեց իր բերդը, սիրեց իր ապրած թաղը եւ այդ սէրը վերածեց ամէնօրեայ ապրումի։ Թերեւս տարիներն այդպէս էին, բեռը ծանր էր, փամփուշտ ու պայթում էր ամէն դի, բայց եւ այնպէս անկորչելի մնաց իր հաւատքը, եւ այդ հաւատքին մէջ բոլորին հետ ըլլալու մեծ իղձը։
Այս դժուարին օրերուն, երբ ընկերասիրութիւնը կը չքանայ, ֆեյսպուքեան պոռթկումները կը շատնան (յաճախ անարդար եւ անտեղի), երբ գաղափարի զէնքին փոխարէն հաճելի երեւելու մոլուցքը մեզ կը պատէ օրն ու ի բուն, ընկ. Գառնիկ չփոխուեցաւ։
Հինէն էր այդ վայլելչութիւնը, իսկական գործիչի, նուիրեալի իր կեցուածքը եւ խօսքը, որ վէրքերը փարատելու էր միտուած։
Հինէն էր այդ վարմունքը, դիմացինին հասնելու, անոր մեղքին կէսը իր վրան առնելու առաքինութիւնը, դիմացինը լսելու, անոր բողոքը հասկնալու մեծութիւնը։
Իմ ընկերս համալսարաններու բակերուն մէջ մեծցած ուսանող չէր եղած, կեանքի համալսարնն էր անոր աւարտածը։ Ոչ վկայական, ոչ թէզեր, ոչ գեղեցիկ ու պերճախօս վկայարաններ ունէր, այլ ունէր ժողովուրդէն եկած ըլլալու ամենավեհ իրաւունքը։
Եթէ անոր գիտակցական ողջ կեանքը մէկ-երկու բառի մէջ սահմանելու փորձ ընեմ, ապա պիտի գրեմ. «Ընկ. Գառնիկ՝ ժողովուրդի մարդը»,– ամէն օր, իր շրջանի ընկերներուն, իր հարեւանութեան ամենապարզ մարդոց, ամենամոռցուած անուններու յոյսն էր ընկեր Գառնիկը։
Տեսակ մը կուրու, տեսակ մը ժողովրդային ծառայ, որ իր անձէն աւելի սիրեց մեզ։ Իր անձէն աւելի տուաւ մեզի ու ամենակարեւորը՝ սորվեցուց, որ բոլորս ի վերջոյ նոյն նաւահանգիստի զինուորներ ենք։
Շարքային զինուոր ենք, պարզ եւ վճռական։
Թերեւս անոր հեռուներէն այդ պատգամը կու գար եւ կը զարնուէր մեր երազներուն, մենք, որ շատ մը պարագաներու անտեսեցինք այդ խօսքը, այդ սէրն ու այդ մեծղի նուիրումը։
Մենք պարտական ենք իրեն, պարտական ենք իր ոգի կարող , վէրքեր մաքրող, յոյսեր կապող տեսակին ու այսօր ահա այս պահուն, երբ անոր յոգնած մարմինը կը խառնուի Պուրճ- Համմուտի խոնաւ հողերուն, անգամ մը եւս թող վկայենք, որ մեր ժողովուրդի արդի պատմութեան ամենապարզ ամայքներուն մէջ անգամ այդ ոգին էր, որ մեզի կեանք տուաւ, մեզի կեանք բաշխեց եւ մեզ տարաւ նոր ճամբաներու։
Ոգիդ անսպառ էր, ընկե՛ր Գառնիկ։
Լոյս՝ յիշատակիդ։
