Արքայական Առեւանգում

Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ

Հին ժամանակներէն մինչեւ այսօր արքայական գերդաստանները միշտ ներքին տարակարծութիւններ կամ անհամաձայնութիւններ ունեցած են, որոնք նոյնիսկ վերածուած են բռնարարքներու: Նորօրեայ իշխաններէն եւ իշխանուհիներէն ոմանք կը փորձեն դուրս գալ այդ կեանքէն, մթնոլորտէն: Փրկութի՞ւն է: Բրիտանական «Կարտիըն» թերթին կայքը այս բնաբանով վերջերս հրապարակած է հետաքրքրական յօդուած մը:

Ն.

Ի՞նչ Պատահած Է
Շէյխ Մոհամետի Դուստրերուն

Կ՛ըսուի, որ իշխանուհին փախած է Տուպայէն, երբ գիտցած է, թէ ի՛նչ պատահած է իր աղջկան` Լաթիֆային:

Երկու տասնամեակ առաջ 19-ամեայ իշխանուհի Շամսա առեւանգուեցաւ Քեմպրիճի փողոցի մը մէջ:

Իշխանուհին երկու ընկերուհիներու հետ սրճարան մը գացած էր: Ան կը պատմէ, որ երեկոյեան իր մօտ կանգ առած է ինքնաշարժ մը, որուն մէջ գտնուող շէյխ Մոհամետի անձնակազմէն չորս զինեալներ հրահանգած են իրեն ինքնաշարժ մտնել: Ապա զինք տարած են տուն մը, ուրկէ յաջորդ օրը անձնական օդանաւով` դէպի Տուպայ:

Այս միջադէպերը 2000 թուականին հրահրեցին ոստիկանական հետաքննութիւն, դիւանագիտական միջամտութեան ամբաստանութիւններ եւ հարցումներ` Բրիտանիոյ ամէնէն իւրայատուկ արքայական այցելուներէն մէկուն վարուելակերպին մասին:

Նախորդ ամիսը Շամսա փախած էր Լոնկքրոսի տունէն, ուր հայրը` Արաբական Միացեալ Էմիրութիւններու փոխ նախագահ, Տուպայի կառավարիչ շէյխ Մոհամետ Մաքտում ընտանիքը բնակեցուցած էր ամառնային արձակուրդի համար: Շամսայի մայրը` Հուրիա Ահմետ Լամարա, ալճերիացի է:

Տան բաց դարպասէն դուրս սպրդելով` Շամսա հասաւ հարաւային Լոնտոնի մէջ պանդոկ մը: Ան տեսնուեցաւ ներգաղթի հարցերով փաստաբանի մը հետ` Բրիտանիա մնալու մասին խորհուրդ ստանալու համար:

Շամսա ապա ուղղուեցաւ Քեմպրիճ, ուր առեւանգուեցաւ: Տուպայի արգելարանէն իր փաստաբանին ղրկած գաղտնի ե-նամակին մէջ իշխանուհին  կը գրէ.«Ես ձերբակալուեցայ հօրս կողմէ, ան յաջողեցաւ իմ հետքս գտնել մէկու մը միջոցով, որուն հետ ես կապի մէջ էի»:

«Ես բռնուեցայ 19 օգոստոսին, Քեմպրիճի մէջ: Հայրս չորս արաբներ ղրկած էր զիս առեւանգելու համար: Անոնք զէնքեր կը կրէին եւ կը սպառնային ինծի: Անոնք ինքնաշարժով զիս տարին հօրս Նիւմարքեթի տունը, սրսկումով եւ դեղահատերով զիս թմրեցուցին, եւ յաջորդ առաւօտեան իսկ ուղղաթիռ մը զիս փոխադրեց օդակայան, ուրկէ սեփական օդանաւով մը վերադարձանք Տուպայ: Մինչեւ այսօր ես արգելափակուած եմ»:

Շամսա կ՛աւելցնէ. «Ես ոչ ոք տեսած եմ, նոյնիսկ մարդը, որ դուք հայրս կ՛անուանէք: Ես ձեզի ըսի, որ այսպէս պիտի պատահի…Ես գիտեմ այս մարդիկը, անոնք ամբողջ դրամը ունին, անոնք ամբողջ ուժը ունին, անոնք կը կարծեն, թէ որեւէ բան կրնան ընել: Դուք ըսիք, որ եթէ ան առեւանգէ զիս, դուք կրնաք կապուիլ Բրիտանիոյ ներքին գործոց նախարարութիւն եւ զանոնք մասնակից դարձնել: Այժմ ես ոչ միայն ձեզմէ կը խնդրեմ այս հարցը անմիջապէս հաղորդել, այլեւ կը խնդրեմ, որ օգնէք ինծի եւ իշխանութիւնները մասնակից դարձնէք (ամէն ոք մասնակից դարձուցէք)»:

Ընտանեկան դատական ատեանը ըսաւ, որ ոստիկանութիւնը տեղեակ եղած է անոր առեւանգումէն` նոյն ամսուան ընթացքին:

Ոստիկանութեան տուեալներէն կը բացայայտուի, որ հետաքննող պաշտօնատարը` Տէյվիտ Պեք, «հեռաձայնային հաղորդակցութեամբ մը խօսած է անհատի մը հետ, որ ըսած է, թէ ինք Շամսան է եւ մարդ մը զինք տարած է Քեմպրիճ, պանդոկի մը սենեակը: Երբ ինք գինով եղած է, մարդը ինքնաշարժով զինք տարած է քաղաքէն դուրս անմարդաբնակ վայր մը, ուր վարորդը դուրս եկած է ինքնաշարժէն, եւ չորս զինեալներ մտած են: Զինք տարած են Նիւմարքեթ եւ ապա ուղղաթիռով օդակայան, ուրկէ անձնական ճեթով մը` Տուպայ:

Շամսա տուած է երեք անձերու անուններ, որոնց ինքնութիւնները աւելի ուշ հաստատուած են Մոհամետ Շայպանիի կողմէ, որ ներկայիս Տուպայի մէջ կառավարիչին ատեանին ընդհանուր տնօրէնն է:

Ոստիկանութիւնը հաստատած է, որ Շամսայի անուանած առաջին անձը 2000 թուականի օգոստոսին Շամսայի նշած թիւով սենեակը ապահոված է պանդոկին մէջ:

Շամսայի առեւանգման եւ բռնի Տուպայ վերադարձի մասին լուրերը բացայայտուած էին դեկտեմբեր 2001-ին: Այդ հանգրուանին շէյխը մերժած էր մեկնաբանել պնդումները:

Անցեալ տարի, դատարանին յղուած վկայի հաղորդագրութեամբ մը շէյխը ըսաւ, որ Շամսա պարզապէս երեխայ է եւ խոցելի, եւ ինք «շատ գոհ մնացած եւ հանգստացած է», երբ իր կորսուած աղջիկը գտնուած է:

Շամսա հանրութեան մէջ չէ տեսնուած իր առեւանգումէն ի վեր:

Մինչ Շամսայի անհետացումը շուտով մոռցուեցաւ, անոր քրոջ` Լաթիֆա իշխանուհիին առեւանգումը, մարտ 2018-ին, շատ աւելի դժուար էր շէյխին համար հերքելը:

Լաթիֆայի կողմէ պատրաստուած տեսանիւթ մը եւ յատկապէս ընկերոջ մը կողմէ տրուած խիզախ վկայութիւնը հիմք տուին փախուստի փորձ կատարելու պատճառաբանութեան, նոյնպէս` ենթադրաբար լիրբ եւ բռնի ձեւը, որով իշխանուհին կը վերադարձուէր Տուպայ` անոր հօր  համար գործող սպաներու միջոցով, ըստ հօրը, աղջկան  իսկ բարեկեցութեան համար:

Տեսանիւթը, որ Լաթիֆան ընկերներէն խնդրած էր  հրապարակել այն պարագային, երբ իրեն բան մը պատահէր, կը նկարագրէ իր հայրը որպէս մէկը` որ «Կը սպաննէ մարդիկ, որպէսզի պաշտպանէ իր հեղինակութիւնը… Ան հոգ կը տանի  միայն իր եւ իր ես-ին: Այսպիսով, այս տեսանիւթը կրնար փրկել իմ կեանքս: Եւ եթէ դիտէք այս տեսանիւթը, այնքան ալ լաւ բան մը չէ: Ես կա՛մ մեռած եմ, կա՛մ կը գտնուիմ շա՜տ շա՛տ վատ վիճակի մը մէջ»:

Տեսանիւթը, պատմեց, որ 2002 թուականին, իր քրոջ անհետացումէն միայն երկու տարի ետք, Լաթիֆա նոյնպէս որոշած էր փախչիլ, բայց զայն վերադարձուցին Օմանի հետ սահման, եւ բանտարկուեցաւ երեք տարի չորս ամիս:

«Ատիկա մնայուն խոշտանգում էր, անընդհատ խոշտանգում, նոյնիսկ երբ անոնք ֆիզիքապէս չէին ծեծեր զիս, անոնք կը տանջէին զիս», կ՛ըսէ Լաթիֆա:

«Անոնք ձայներ կը հանէին, որպէսզի զիս յոգնատանջ ընեն: Կէս գիշերին անոնք կու գային, զիս դուրս կը  հանէին մահճակալէն եւ կը ծեծէին զիս…»:

Լաթիֆայի ընկերուհին` Թինա Ժոհիայնէն, որ բանաւոր եւ գրաւոր ապացոյցներ տուաւ  ընտանեկան դատարանին, կը գտնուէր այն նաւուն վրայ, որուն միջոցով իշխանուհին փորձած էր փախչիլ: Դատարանի վճիռը կը մանրամասնէ, թէ Թինա, որ 2010 թուականին առաջին անգամ հանդիպած է Լաթիֆային, ըսած է, որ երբ իրենք աւելի մտերմացած են, իշխանուհին իրեն  վստահելով` յայտնած է Շամսայի մասին եւ 2002-ին Տուպայէն փախչելու իր անձնական  փորձին մասին:

Ըստ Թինայի, ինք համաձայնած է  օգնել իր ընկերուհիին փախուստի նոր ծրագիրին, որուն սկզբնական գաղափարը Տուպայի ափերէն  ջուրին տակէն լողալով նաւակի մը հասնիլն էր: Վերջաւորութեան նկատի առնուած հեռաւորութիւնները չափազանց մեծ էին, եւ իրականացաւ այլընտրանքային ծրագիր մը` ներառելով Մասքաթէն (Օման) զբօսանաւ հասնիլ թեթեւ տինկիով մը (հնդկական նաւակ):

24 փետրուար 2018-ին, երեկոյեան ժամը 7-ին, անոնք հասան զբօսանաւ` «Նոստրոմօ»: Յաջորդ ութ օրուան ընթացքին նաւարկեցին դէպի հարաւ` Արաբական ծովու միջազգային ջուրերուն մէջ: Այս ժամանակամիջոցին Լաթիֆան եւ անձնակազմի այլ անդամ մը կը հաղորդակցէին զանազան  անհատներու հետ: Ասիկա կարելիութիւն ընձեռեց Տուպայի իշխանութիւններուն` զիրենք գտնելու: Շուրջ վեց օր ետք անոնք նշմարեցին, որ նաւ մը կը հետեւի իրենց, եւ Հնդկաստանէն հսկող օդանաւ մը կը շրջագայի իրենց զբօսանաւուն վերեւ:

Թինա ըսաւ, որ «Նոստրոմօ» զբօսանաւը Հնդկաստանի Կոա քաղաքէն շուրջ 30 մղոն հեռաւորութեան վրայ կը գտնուէր, երբ անոր կ՛ընկերանային հնդկական յատուկ ջոկատները` օգտագործելով ծուխի նռնակներ կամ կազ եւ հրազէն: Թինա աւելցուց, որ ինք շատ վախցած էր, երբ ձեռքերը կապած` զինք  քաշքշած էին տախտակամածին վրայ, ուր տեսած էր Լաթիֆան` ինկած եւ ձեռքերը նոյնպէս կապուած:

Հնդիկ ոստիկանները քանի մը անգամ պոռալով հարցուցած են. «Ո՞վ է Լաթիֆան»: Ապա նաւ բերած են արաբ մը,  որ ճանչցած է իշխանուհին: Մինչ Թինա յուսահատ կը պոռար.« Լաթիֆա ապաստան ստանալու իրաւունք ունի» :

Թինա, որ այդ օրէն չէր տեսած Լաթիֆան, ոչ ալ անկէ լուր մը առած էր, կը պնդէ, որ երբ   իշխանուհին քաշքշելով կը տանէին, ան կը պոռար.« Դուք չէք կրնար զիս ողջ վերադարձնել: Զիս մի՛ վերադարձնէք: Սպաննեցէ՛ք զիս հոս: Զիս մի՛ վերադարձնէք»:

Թինա ըսաւ, որ զինք եւ անձնակազմի միւս անդամները Տուպայ վերադարձուցած են Արաբական Միացեալ Էմիրութիւններու բանակի անդամները, որոնք զբօսանաւուն վրայ փոխարինած են հնդիկ զինուորները: Թինան կ՛ամբաստանէին շէյխէն գումար շորթելու դաւադրութեան համար, բայց, ի վերջոյ, զինք ազատ արձակած են այն պայմանով, որ ան պիտի չխօսի այս պատմութեան մասին եւ պիտի չփորձէ կապուիլ Լաթիֆային հետ:

Իշխանուհի Հայան` շէյխին վեցերորդ եւ ամէնէն երիտասարդ կինը, որուն մասին յայտնած են, որ անցեալ տարի փախած է Տուպայէն, ըսաւ, որ ինք սկիզբը կը հաւատար Լաթիֆայի մասին իր ամուսինին պատմածներուն, թէ իշխանուհին  անհաւասարակշիռ է, եւ թէ ասիկա  ուրիշներու  կողմէ փորձ մըն էր իրմէ դրամ շորթելու: Բայց աւելի ու աւելի մտահոգուեցաւ, երբ միջազգային լրատուամիջոցներուն մէջ տեղեկութիւններ կարդաց:

Նկարագրելով այցելութիւնը` տեսնելու Լաթիֆան 6 դեկտեմբեր 2018-ին, Հայա դատարանին ըսաւ. «Ան բացաւ դուռը, նայեցաւ, ինծի փաթթուեցաւ եւ սկսաւ լալ: Ան երկար ժամանակ լացաւ: Ան  խոցելի տեսք ունէր: Գունատ էր»:

Լաթիֆա հանրութեան մէջ տեսնուած էր 2018 թուականի դեկտեմբերին, մարդկային իրաւունքներու ՄԱԿ-ի գերագոյն յանձնակատար, Իրլանտայի նախկին փոխնախագահ Մարի Ռոպինսընի հետ Տուպայի մէջ հանդիպման ատեն, որ  կազմակերպած էր Հայան:

Բայց երբ անոր մտահոգութիւնները աւելցան, Հայան կ՛ըսէ, որ շէյխը  իրեն յայտնած է, որ  դադրեցնէ իրեն չխառնուող իրադարձութիւններուն միջամտութիւնները:

Թէեւ նախապէս հաղորդուած էին Շամսայի եւ Լաթիֆայի առեւանգումները, սակայն ատոնք միշտ ալ կը հերքուէին շէյխին կողմէ: Բրիտանիոյ  ընտանեկան դատարանի նախագահին` սըր Էնտրիւ Մաքֆարլէյնի վճիռը երբ հրապարակուեցաւ, առաջին անգամ անոնց մասին լսուեցաւ, եւ հաստատուեցան  առեւանգումներու մասին հաղորդումները:

Մաքֆարլէյն եզրակացուց. «Այն նկարագրութիւնը, թէ ինչ վերաբերմունքի ենթարկուած է Լաթիֆա հնդկական անվտանգութեան ծառայութիւններու կողմէ, նոյնպէս արաբ մարդ մը զինք յայտնաբերելէն ետք, ոչ մէկ ձեւով կը հաստատէ, որ ասիկա փրկութիւն էր, այլ ոչ թէ` առեւանգում: Լաթիֆային վերջին խօսքերը, որոնք  Թինա ըսած է, մեծ բան կ՛ըսեն: Իշխանուհին կը խնդրէր, որ զինուորները սպաննեն զինք, այլ ոչ թէ Տուպայ վերադարձնեն իր ընտանիքը դիմակայելու: Այս հարցերը ի մի բերելով` ես կ՛եզրակացնեմ, որ Տուպայը լքելու մասին Լաթիֆայի ներկայացուցած  դրդապատճառները ճշմարիտ են: Ան շատ յուսահատ էր եւ բուռն կերպով ընտանիքը լքել կ՛ուզէր, որուն համար պատրաստ էր վտանգի դիմելու»:

Դատաւորը աւելցուց, որ ինք հիմքեր չունի կասկածելու իշխանուհիին` 2002 թուականի փախուստի փորձին եւ ատոր յաջորդած բանտարկութեան մասին Լաթիֆայի պնդումներուն, ըստ որոնց, զինք առանձին արգելափակած էին եւ միշտ կը ծեծէին: Սըր Մաքֆարլէյն ըսաւ.«Ես վստահ եմ, որ կ՛ապաւինիմ այն բոլորին, որոնք ըսած է Լաթիֆան տեսանիւթին մէջ եւ այլուր` ե՛ւ սահմանէն փախչելու իր փորձին ե՛ւ իր  հետագայ կալանքի մասին »:

Կ՛ըսեն, որ Հայա որոշած է փախչիլ Տուպայէն` Լաթիֆայի պատահածին մանրամասն տեղեկութիւնները գիտնալէ ետք:

45-ամեայ Հայա իշխանուհին դուստրն է Յորդանանի հանգուցեալ թագաւոր Հիւսէյնին եւ ներկայիս Ապտալլա Բ. թագաւորի խորթ քոյրը: Հայա շէյխ Մոհամետին հետ ամուսնացած է 2004 թուականին, եւ զոյգը երկու երեխայ ունի:

Հայա եւ շէյխը կատարեալ զոյգ մը կը նկատուէին:   Սակայն դատավարութիւնը ընտանիքի ներքին բեկումներուն վրայ գտնուող կափարիչը բացաւ:

Անցեալ գարնան իշխանուհին հաղորդած էր, որ նախ Տուպայէն  ճամբորդած է Գերմանիա եւ ենթադրաբար հոն ապաստան խնդրած է: Յուլիսին բացայայտուեցաւ, որ ընտանեկան դատարաններուն մէջ սկսած է իրաւական պայքար` երկու երեխաներու խնամատարութեան համար:

Այդ վէճը լարուեցաւ եւ սուր բնոյթ ստացաւ շարք մը լսումներու ատեն, Անգլիոյ եւ Կալեսի գերագոյն ատեանի ընտանեկան բաժանմունքի նախագահ սըր Էնտրիւ Մաքֆարլէյնի ներկայութեան:

Վկայութիւններ տուողներու շարքին էին Տ. Պեքը, որ նախապէս Քեմպրիճշայրի ոստիկան էր, որ ղեկավարած էր 2000 թուականին Շամսա իշխանուհիին Բրիտանիոյ մէջ անհետացման հետաքննութիւնը, եւ` Թինան, որ  օգնած էր Լաթիֆայի փախչիլ Տուպայէն 2018 թուականին:

Դատավարութիւններու մեծ մասը դռնփակ էր, բայց լրատուամիջոցները, որոնց կ՛արտօնուէր մասնակցիլ ընտանեկան դատական լսումներուն, ներկայ էին ապացոյցներու ներկայացման մեծ մասին եւ, ի վերջոյ, թոյլ տրուեցաւ հրապարակել ատոնք` շէյխի կողմէ ճնշումի անյաջող փորձերէն ետք:

Շէյխը հերքած է իր դէմ բոլոր մեղադրանքները: Լրատուամիջոցներուն տրուած յայտարարութեան մէջ ան ըսած է. «Այս դէպքը կը վերաբերի մեր երեխաներուն անձնական գործերուն: Դիմումը կատարուած է երեխաներու լաւագոյն շահերն ու բարեկեցութիւնը պաշտպանելու համար: Արդիւնքը չի պաշտպաներ իմ երեխաներս լրատուամիջոցներու  ուշադրութենէն, այնպէս, ինչպէս պաշտպանուած են Բրիտանիոյ ընտանեկան հոլովոյթներու մէջ միւս երեխաները:

«Որպէս կառավարութեան ղեկավար` ես չկրցայ մասնակցիլ դատարանի փաստահաւաք հոլովոյթին, ասիկա յանգեցուցած է «փաստահաւաք» դատական վճիռի հրապարակման, որ  անխուսափելիօրէն միակողմանի կը ներկայացնէ դէպքը: Ես կը խնդրեմ, որ լրատուամիջոցները յարգեն Բրիտանիոյ մէջ մեր երեխաներուն անձնական կեանքը եւ միջամուխ չըլլան ատոր»: