ՌԱԶՄԻԿ ՏԷՐՈՒՆԵԱՆ
Դեկտեմբեր` խանդավառ մթնոլորտ, լաւատես մտքեր, ժպտադէմ մանուկներ: Դեկտեմբերը յատկանշական է` իբրեւ նոր տարուան պատրաստութեան ամիս: Աշակերտները, ծանրաբեռնուած քննութիւններով, անհամբեր կը սպասեն արձակուրդը, մանուկները նամակներ կը գրեն Կաղանդ պապային, իսկ ծնողները կը ծրագրեն երջանկութեամբ լի ընտանեկան ջերմ հաւաքներ:
Ճիշդ է, որ ես ալ մաս կը կազմեմ այս բնական պատկերին, սակայն իմ խոր զգացումներս դեկտեմբեր ամսուան հանդէպ բոլորովին տարբեր են: Իմ դեկտեմբերս իսկապէս տարբեր է:
2013 դեկտեմբեր 9-ին կորսնցուցի մեծ հայրս, ապա 2017-ին Սուրբ Ծնունդին` մեծ մայրս: Կարելի չէ տարբեր դիտանկիւնէ նայիլ դեկտեմբեր ամսուան: Իմ դեկտեմբերս նուիրուած է ձեզի, շա՛տ սիրելի Մարի նէնէ եւ Աւետիս տէտէ:
Մարի նէնէն, հոյակապ մեծ մայր ըլլալուն կողքին, յաջողած էր ըլլալ մօտիկ բարեկամս: Ոչ ոք կը համարձակէր որեւէ տեսակի դիտողութիւն ընել իր ներկայութեան, որովհետեւ վայրկենական խոժոռ նայուածքով կը սարսափեցնէր իր «տարբեր թոռնիկը» անհանգստացնողները: Շատ անգամ հայրս դիտմամբ կ՛ըսէր «Նորէն շատ կ՛ուտէ կոր Ռազմիկը», ստանալու համար իր սովորական պատասխանը` «Ձգէ՛, թող ուտէ պէ չօճուխը», ապա դառնալով կողմս` կ՛ըսէր` «Կե՛ր, տղա՛ս, կեր, մտիկ մի՛ ըներ պապայիդ»: Ան միշտ սրտանց կ՛արտայայտուէր ու փաթթուելով ինծի` կ՛ըսէր`. «Դուն տարբեր ես, տղա՛ս»: Մարի նէնէն իր նիւթական ծանր պայմաններուն մէջ նոյնիսկ չդադրեցուց դրամ տալու իր սովորութիւնը: Որքան ալ քիչ ըլլար գումարը, իրեն համար կարեւորը տալն էր, որպէսզի խիղճը հանգիստ ըլլար: Դրամ տալէն ետք, «ասոնք պարտք են», կ՛ըսէր ու կը ժպտէր:
Փոքր տարիքէս կ՛այցելէի Մարի նէնէին եւ Աւետիս տէտէին, ընդհանրապէս շաբաթ օրերը: Վարժուած էի նախ վազել մեծ մօրս մօտ: Ամէն անգամ, որ փաթթուէի ու տաս անգամ համբուրէի մեծ մայրս, անպայման նստասենեակին անկիւնէն կը լսուէր մեծ հօրս ձայնը, որ կ՛ըսէր` «Է՛հ, քիչ մըն ալ ինծի ձգէ», եւ այս նախադասութիւնը ինքնին մեզ կը պատրաստէր անոր անվերջ կատակներուն:
Խոժոռ, բայց չափազանց կատակասէր Աւետիս տէտէն իւրայատուկ ձեւերով կ՛արտայայտէր իր սէրը մեզի հանդէպ: Հազիւ նստէի բազկաթոռին վրայ, անմիջապէս ոտքէս գաւազանով հարուած մը կը ստանայի եւ անմեղ մանուկի ժպիտ մը կը ստեղծուէր մեծ հօրս նուրբ դէմքին վրայ: Դպրոցական տարիներուն այբուբենը սորված էր թրքերէնով, ծառին շուրջ հաւաքուած` նմանցնելով իւրաքանչիւր տառ առարկայի կամ ուտելիքի մը: Անկարելի էր չլսել անոր սրտանց արտասանած այբուբենը, որ կը սկսէր «Ալէֆ տէյնէկ կիպի»-ով եւ կը շարունակուէր մինչեւ «Լամ ալէֆ մախաս կիպի» որմէ անմիջապէս ետք մատները շարժելով «Մախաս` ասանկ մկրատի պէս», կ՛ըսէր ու կը ծիծաղէր: Ան շատ լաւ գիտէր, թէ որքա՛ն ախորժակով մտիկ կ՛ընէինք իրեն, հետեւաբար որեւէ առիթ չէր փախցներ զուարճացնելու մեզ:
Մեծ մայրս ու մեծ հայրս յաճախ կը վիճէին: Ընդհանրապէս մէկը միւսին կը հակասէր կամ ալ մեծ հայրս դիտմամբ կը զայրացնէր մեծ մայրս, եւ շատ հաճելի երեւոյթ մը կը ստեղծուէր նստասենեակէն ներս: Օրինակ, երբ տէտէս բարձրաձայն հարցնէր` «Մարօ՛, ի՞նչ է ճաշը», նէնէս «Է՜հ պէ, բան մը կ՛ուտես», կը պատասխանէր:
Ամէն բան փոխուեցաւ մեծ հօրս մահէն ետք: Երբ մեծ մօրս համբուրէի, «քիչ մը ինծի ալ ձգէ» ըսող չմնաց. գաւազանով ոտքիս հարուածող չմնաց… «Լամ ալէֆ»-ին մկրատի պէս ըլլալը բացատրող չմնաց… «Մարօ՛, ի՞նչ է ճաշը» հարցնող ալ չմնաց: Բազկաթոռը մնաց պարապ… Կատակները դարձան յուշ… Մարի նէնէն կորսնցուց իր կեանքի ընկերը: Մեծ հօրս անուշ ձայնը շոգիացած էր: Դիւրին չէր պատկերացնել այդ տունը` առանց մեծ հօրս շունչին: Ճիշդ է, որ ֆիզիքապէս ներկայ չէր Աւետիս տէտէն, սակայն տակաւին մեզի հետ էր անոր հոգին ամէն վայրկեան: Աչքերս յառած հեռատեսիլին տակ զետեղուած անոր նկարին` հաճելի ձայնը կը սուլէր ականջներուս մէջ: Մարի նէնէն ալ յաճախ նոյն նկարին նայելով` «Մարդս ձգեց, գնաց» կամ` «Նայէ՛, հո՛ն է, մեզի կը նայի կոր», կ՛ըսէր:
Մարի նէնէն երեք տարի ապրեցաւ առանց իր Աւետիսին: Առողջական պայմանները հետզհետէ վատթարացան… Տան ճրագը հազիւ կը փայլէր: Յստակ էր գալիքը, մեծ հայրս կը կանչէր զինք: 24 դեկտեմբեր 2017-ին` Մարի նէնէն միացաւ իր ամուսինին` անոր անուան օրուան առիթով:
Խորքին մէջ պատկերը իսկապէս գեղեցիկ էր: Աստուած կրկին միացուցած էր կեանքի անբաժան ընկերները: Յաւիտեան լռութիւն տիրեց մեր ամենահաճելի վայրէն ներս: Բոլորին ծանօթ Մարիին բազկաթոռն ալ պարպուեցաւ: Մթութիւնը եկաւ ու խուժեց ներս: Ուրախութեան աղբիւրը դարձաւ դատարկ կառոյց մը: Ո՛չ… Կարելի չէ… Ի՞նչ պատահեցաւ… Ի՞նչպէս հասկնամ… Ի՞նչպէս ընդունիմ ցաւալի իրականութիւնը: Դռնէն մտնեմ` վազելով որո՞ւ փաթթուիմ արդեօք: «Ալէֆ տէյնեկ կիպի»-ն որմէ՞ լսեմ արդեօք: Մարի նէնէին եւ Աւետիս տէտէին վէճերուն ինչպէ՞ս ներկայ ըլլամ արդեօք: Պատասխան կը սպասեմ, բայց չեմ ստանար: Այս հարցումները կ՛ալեկոծեն միտքս ու կ՛արցունքոտեն աչքերս միաժամանակ:
Ձեր անմահ հոգիները մի՛շտ կը գտնուին կողքիս ու կը լուսաւորեն ճանապարհս: Դուք կ՛ապրիք հետս, կը զուարճանաք հետս, կը ցաւիք հետս: Ձեր շունչով կը քալեմ հպարտ, զօրաւոր եւ ինքնավստահ:
Հանգիստ ու անդորր ննջեցէ՛ք, դրախտի՛ հրեշտակներս:
