ՆՈՒԱՐԴ ԱԼԵՔՍԱՆԵԱՆ
Տարիներ շարունակ պէյրութաբնակ ամուսիններ` Զաքար եւ Կամիլա Քեշիշեանների արցախեան աւանդական այցերը` համերգաշարով, գրքերի շնորհահանդէսով, տարաբնոյթ հանդիպումներով ու միջոցառումներով հանդերձ, նաեւ մէկ այլ հաստատուն կանոն ունէին: Իրենց նախաձեռնած արցախեան մշակութային օրերի նախերգանքն ու աւարտական աքորտը միշտ «պատկանում» էր ընտանիքի գլխաւորին` պարոն Զաքարին: Իսկ ահա վերջին ժամանակներս հաճելիօրէն նկատելի է այդ, արդէն իսկ ընտանեկան ծէս դարձած աւանդոյթի հետաքրքիր տեղաշարժ: Տիկին Կամիլան ամենայն պատասխանատուութեամբ է յանձն առել ամուսնու` Զաքար Քեշիշեանի հիմնադրած Շուշիի «Վարանդայ» երգչախմբի համերգաշարերն արուեստի տօն դարձնելու ոչ այնքան դիւրին գործը` նախընթաց միջոցառումներով: Իսկ դրա իրաւունքն անուանի դաշնակարուհի, նկարչուհի, բանաստեղծուհի Կամիլան վաղուց է ձեռք բերել` հանրութեանը ներկայանալով մշակութային տարբեր հարթակներում:
Վերջերս նա ընթերցողին յանձնեց աստուածատուր պոէտիկ շնորհքի, ըստ իս` ցայսօր ամենայաջողուած ժողովածուն` «Ծաղկած ցաւ»-ը: Բանաստեղծական նախորդ գրքերի հեւքով Կամիլայի պոէտիկ աշխարհի գունեղ ու առինքնող ալեբախումների երկրպագուներիս համար ժողովածուն իսկապէս յայտնութիւն եղաւ: Մարդու եւ բանաստեղծի յայտնութեամբ նորէն ծանօթացանք մեր Կամիլային` ուրախութեամբ արձանագրելով, թէ դեռ որքա՛ն ասելիք ունի ինքը բոլորիս: Կեանքի վերիվայրումների արձագանգ պոէտիկ շեշտերն այնքան միաձոյլ են հեղինակի հոգու` մերթ` ամրան հովիկի մեղմութեամբ, մերթ էլ պղնձակոփ քարափների ըմբոստութեամբ յառնող մեղեդիներին, որ թւում է դրանք ոչ միայն լրացնում ու շարունակում են միմեանց, այլեւ իւրատեսակ հոգետարածք են բացում ընթերցողի համար` նրան էլ հրաւիրելով անկեղծ,անկաշկանդ զրոյցի: Եւ այդ զրոյցին մի հրաշքով խառնւում են այլոց կեանքի յիշարժան այն դրուագները, որտեղ անձնականն անբաժան է անանձնականից: Այս դէպքում է Ծաղկում ցաւը:
Սա է Կամիլայի պոէտական հաւատամքը: Երբ մարդն իրեն տեսնում է իր հայրենիքի պատկերում, երբ նրա հարազատ դիմագծերով է ուզում իրեն շտկել` նրա ցաւն իր անձնականը համարելով, երբ ամէն մի բջջով փորձում է օգտակար լինել մերձաւորին, ապա այս դէպքում է այդ միահիւս կերպարը մղում մարդուն դէպի իր երազանքը տանող ճանապարհը: Կամիլայի նոր ժողովածուից յառնող ոգեղէն զանգերի ղօղանջներն այս ամէնի մասին են յիշեցնում…
… Չեմ կարող չասել,որ իր հետաքրքիր գործունէութեամբ տիկին Կամիլան շատ բանով է պարտական ամուսնուն,ով այնպէս համեստ, առանց յատուկ ուշադրութիւն ու աջակցութիւն պահանջելու` այս քանի տարի է իր հիմնադրած երգչախմբով,/ նաեւ գեղարուեստական ղեկավարն է/, հիացնում ու զարմացնում է հայ հանդիսատեսին աշխարհի տարբեր ծայրերում` երգի ու յաջողութեան անսպառ ակունքը շուշին համարելով:
Հայրենիքից հեռու ապրող արուեստագէտ այս ընտանիքը Պէյրութում էլ զբաղւում է հայապահպանութեամբ, դրանով էլ առաւել կապուելով հայրենիքին: Իսկ ամէն տուն գալը մշակութային նոր աքորտներով` փոխադարձաբար լիցքեր նուիրելով ու առնելով է ամբողջանում:
Եւ վերջին շրջանում Կամիլան, որ յաճախ էր նուագակցում «Վարանդա»-ին, դրան զուգահեռ ձեւաւորել է ներկայանալու մի ուրոյն մոտել` դիմացինին իր խանդավառութեամբ վարակելու եւ գործի դնելու հմայքով:
Պարզեմ ասելիքս. այս տարի Կամիլան նոր ծրագրով էր այցելել Արցախ: 2014-ին Երեւանում ստեղծուած «Հայկական մանրանկարչութեան կենտրոն» հիմնադրամի գործունէութեան արցախեան հատուածի սկիզբը հէնց իր նախաձեռնութեամբ եղաւ: Կամիլան այդ կառոյցի հոգաբարձուների խորհրդի անդամ է: Համահայկական ընդգրկում ունեցող այս հիմնադրամի գործունէութեան մէջ առանցքային է «Հայոց այբուբենի սահմանը» խորագրով ծրագիրը: Գլխաւոր նպատակը հայապահպանութիւնն է, հայկական մշակոյթի, մանրանկարչութեան զարգացումը, տարածումը: Ծրագրի պատասխանատուների կարծիքով, մանրանկարչութիւնն, ասես, մնացել է միջնադարում եւ հայ երեխան հէնց առաջին դասարանից պէտք է առնչուի բարձր արժէքներին: Այս գործում կարեւոր քայլերից է մանկապատանեկան գրքի միջոցով վերադարձը` միջնադարեան մանրանկարչութեան հրաշալի աւանդներին: Իսկ սա սոսկ անդրադարձ չի լինելու, ժամանակակից մտածողութեան, աշխարհընկալման տիրոյթում մանրանկարչութիւնն այլ երանգներ է ունենալու: Միջնադարում Արցախն էլ յայտնի էր տարբեր վանական համալիրներում գործող մանրանկարչութեան իր դպրոցներով: Չնայած Արցախում ծաղկած մատեանները քիչ են պահպանուել, բայց այսօր Մատենադարանում եղած ցուցանմուշները պատկերացում են տալիս ժամանակին այստեղ արուեստի այս ճիւղին տրուած մեծ ուշադրութեան, զարգացման առանձնայատկութիւնների մասին: Ուրեմն, Արցախը կրկնակի չափով պէտք է մասնակցի այս ծրագրին ե՛ւ որպէս հայապահպան ոստան, ե՛ւ որպէս մանրանկարչութեան սեփական աւանդներ ունեցող երկիր:
Տիկին Կամիլան Շուշիի կերպարուեստի պետական թանգարանում կայացած ծրագրի շնորհահանդէսին տեղեկացրեց, որ անկախ բնակութեան վայրից` առաջին դասարանի երեխաները կը ստանան հայոց այբուբենին նուիրուած մանկական գունաւորման գրքեր` թռչնագրերով: Եւ երեխաները, գունաւորելով թռչնագրերը, կարող են այդ աշխատանքների ցուցահանդէս կազմակերպել, քանզի զարդարուեստի այս ճիւղը նրանց համար գունային մտածողութեան նոր հորիզոններ կը բացի, նոր մտայղացումների ակունք կը դառնայ: Յուսանք` կը յաջողուի Արցախում վերաբացել մանրանկարչութեան դպրոց, իսկ յուսադրողը երեխաների անսպառ հետաքրքրութիւնն ու խանդավառութիւնն էր` Շուշիի կերպարուեստի պետական թանգարանում կայացած նախադէպը չունեցող մանրանկարչական ցուցահանդէսի ցուցանմուշների հանդէպ: Հայոց այբուբենի շքեղութիւնը մի նոր ու հիասքանչ արտայայտութեամբ երեւաց այդ ցուցանմուշներում. վառ երեւակայութեամբ ու վառ գոյներով արուած թռչնագրային պատկերներ, այբուբենազարդ մանրանկարներ, ալպոմներ, գրքեր եւ այդ ամէնը` հայ մանրանկարչութեան աւանդների պահպանման ու դրանց ժամանակակից ընկալման գեղեցիկ դաշնութեամբ: Ցուցահանդէսի մասնակցիս յիշողութեան մէջ այսօր էլ արթուն են այդ օրուան տպաւորութիւնները` մանրանկարչութեան կախարդիչ հայեացքի ներքոյ: Իսկ մեր սիրելի Կամիլայի համար յաջողածը, ընդամէնը, իր գործունէութեան արցախեան ծրագրերի մի մասնիկն է, քանզի ամէն հանդիպում իր մէջ առնուազն մէկ մտայղացման իրականացման անակնկալն ունի:
Հիմա, ուրախութեամբ գրելով այս տողերը, միաժամանակ փոթորկուն տարածաշրջանում ապրողիս գերզգայուն սրտի անհանգստութեամբ եմ հետեւում բարեկամ Լիբանանի ոչ հանդարտ իրավիճակին եւ հարազատի պէս խաղաղութիւն եմ փափաքում` բոլորիս համար` հայրենիքում, սփիւռքում:
Եւ պէյրութաբնակ արուեստագէտ Զաքար ու Կամիլա ամոլը/իրենց բնորոշումն է/,անշուշտ, մեր բոլոր տագնապները փոշիացնող երանաւէտ խաղաղութիւնը կ՛ամրագրեն եւ հայ երգարուեստում, ե՛ւ հայ պոէզիայում, ե՛ւ հայկական նկարչութեան մէջ` մի նոր հրավառութեամբ ու համանուագով: Չէ՞ որ այդ ամէնի անսպառ ակունքը հայոց բերդաքաղաք Շուշին է, իսկ իրենք` անուանի շուշեցիներ:
