Փ. Գ.
Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմը սկսաւ 13 ապրիլ 1975-ին: Բոլոր շրջաններուն նման` մեր շրջանի ՀՅԴ «Տիգրան Ծամհուր» ակումբն ալ հաւաքավայրը դարձաւ մեր թաղի բոլոր երիտասարդ տղոց եւ աղջիկներուն: Դէպքերուն զարգացումը ստիպեց մեզի, նոր կացութեան համաձայն, կազմակերպուիլ եւ անհրաժեշտ դասաւորումները ընել թաղերու պաշտպանութեան եւ շրջանի ժողովուրդին կարիքներուն հասնելու համար: Հո՛ն էին բոլոր երիտասարդ եւ տարեց կուսակցականները, ԼԵՄ-ական տղաքն ու աղջիկներ, ինչպէս նաեւ` ժողովրդային բոլոր խաւերէն ազգայիններ, իւրաքանչիւրը ընելիք ունէր անպայման, իսկ գիշերային պահակութիւնը հիմնականին մէջ ստանձնած էին ԼԵՄ-ականները:
Այդ օրերուն երիտասարդներուն մէջ տարածուեցաւ շշուկ մը, թէ` զաւարեանական ընկեր մը փոխանցուած է մեր շրջանը: Անհամբեր էինք ծանօթանալու իրեն: Լսէր էինք, որ ան 1972-ի ՀՅԴ 20-րդ Ընդհանուր ժողովի կազմակերպիչ անձերէն եղած է եւ այդ հանգամանքով մասնակցած` ժողովին, Զաւարեան ուսանողական միութեան վարչութեան անդամ եղած է եւ շատ խիստ դաշնակցականի կարգապահական հարցերուն նկատմամբ:
Շատ չուշացաւ մեր ծանօթացումը: Ապրիլ 24-ին, Հայոց ցեղասպանութեան 60-ամեակի տօնակատարութեանց ծիրին մէջ, «Արմենիա» պողոտայէն դէպի Պուրճի Նահատակաց յուշարձան քայլարշաւին զաւարեանական ընկեր` Սագօ Սարգիսեան ուզեց մեր շրջանի տղոց միանալ եւ մեզի հետ քալել: Իր այս մտածումը արդէն շատ լաւ տպաւորութիւն ձգեց բոլորիս վրայ: Քայլարշաւի ամբողջ տեւողութեան գրեթէ ինք էր խօսողը` դաստիարակիչ գաղափարներով եւ համոզիչ ոճով մը: Կը խօսէր Հայ դատի, կուսակցական եւ ազգային հարցերու մասին, իսկ այս բոլորին ընդմէջէն նոր տեսադաշտ կը բացուէր մեր դիմաց:
Երկրի ապահովական վիճակը պատճառ եղաւ, որ մեր հանդիպումները գրեթէ ամէնօրեայ դառնան կա՛մ ակումբին մէջ, եւ կա՛մ` իր տան, որ բաց էր բոլորին դիմաց` երէցին, երիտասարդին կամ պատանիին:
Ընկերոջ տունը երկրորդ ակումբ մըն էր: Իրեն կ՛այցելէին տարբեր շրջաններէ երիտասարդ ընկերներ, ղեկավար մարմիններու անդամներ, մտաւորականներ, հոգեւորականներ, ուսանող տղաք թէ մարտական ընկերներ: Կու գային մեր ազգը յուզող հիմնական հարցերու մասին խօսելու եւ անոր տեսակէտը իմանալու: Ինք, իր կարգին, կը խօսէր, կը տագնապէր, կը բարկանար եւ անպայման որոշիչ դերակատարութիւն կ՛ունենար խնդիրներու լուծման մէջ: Առաջնորդողի եւ ղեկավարողի բնատուր խառնուածքով օժտուած էր: Դաշնակցութեան հիմնադիրներէն Ռոստոմը պաշտողներէն էր: Ինք եւս, Ռոստոմի նման, քիչ խօսող եւ շատ գործող էր:
Յաճախ այնպիսի կիրքով կը խօսէր եւ կը վիճէր, որ նաեւ կը պատահէր, որ վիրաւորէր իր խօսակիցները: Դիմացին մօտ եթէ սխալ բան մը նկատէր, երեսն ի վեր ուղղակի դիտել կու տար պոռթկալով` առանց դիւանագիտական ձեւերու դիմելու: Պէտք է խոստովանիլ, որ իր այս կրքոտ խօսելաոճը պատճառ դարձած է, որ կարգ մը ընկերներ նեղանան եւ հեռանան իրմէ:
Ընկերը կրքոտ էր նաեւ կուսակցական պայքարներու մէջ: Բայց ասիկա պարզապէս մարմինի մը մէջ հանգիստ աթոռ մը ունենալու ձգտող պայքար չէր, այլ` նոյն կիրքով տարբեր մարզերու մէջ աշխատելու միտումով: Գործեր կը ստանձնէր եւ մինչեւ վերջ կը հետապնդէր զանոնք` երաշխաւորելով անոնց յաջողութիւնը: Չէր սիրեր կրաւորական դիրք բռնողները: Կուսակցական բոլոր խնդիրներու մասին ըսելիք ունէր: Իրեն համար համոզիչ չեղող որեւէ հարցի համար կ՛երթար այդ օրուան Բիւրոյի հերթապահ ընկեր Հրայր Մարուխեանին քով` հարցեր քննարկելու, լուսաբանուելու եւ եզրակացութեան մը յանգելու նպատակով: Ընկեր Հրայրի վստահելի տղան էր: Միեւնոյն ատեն նաեւ շատ մօտ էր ընկեր Սարգիս Զէյթլեանին: Անշուշտ նաեւ` Բիւրոյի բոլոր ընկերներուն:
Երիտասարդ տարիքին յաջողեցաւ Կեդրոնական կոմիտէի անդամ դառնալ, ուր ստանձնեց երիտասարդականի ներկայացուցչութիւնը: Այդ օրերուն հիմնովին վերափոխեց ԼԵՄ-ի Կեդրոնական վարչութիւնը` երիտասարդ նոր դէմքեր գործի հրաւիրելով: Իր ճիգերով էր, որ 1983-ին տեղի ունեցաւ ՀՅԴ առաջին միջերիտասարդական բանակումը Յունաստանի մէջ` մեծ խանդավառութիւն ստեղծելով դաշնակցական երիտասարդականներուն մէջ:
Միշտ նոր առաջարկներ եւ ծրագիրներ ունէր օրակարգի վրայ: Իր երազներէն մէկն էր Պուրճ Համուտի հայեցի դիմագիծի պահպանումը: Իր ճարտարապետի մասնագիտութեան բերումով ծրագիր մշակած էր, քաղաքաշինութեան արդի մեթոտներու համաձայն, նոր բնակարաններու համալիրներ կառուցելու: Իր խօսքին անպայման պէտք էր գործը հետեւէր: Այդպէս ալ Պուրճ Համուտի մէկ ծայրամասէն սկսաւ երեք բնակարանային շէնքերու կառուցման: Աւարտելէն ետք սկսաւ ընկերներ համոզել եւ քաջալերել, որ յարկաբաժիններ գնեն յարմար վճարման դրութեամբ, որպէսզի հայահոծ շրջաններէն չհեռանան հայ տղաք: Բայց ափսո՜ս, որ իր այս ծրագիրը` անհրաժեշտ շարունակականութիւնը չունեցաւ:
Նաեւ մեծ խանդավառութեամբ ստանձնեց Մ. եւ Հ. Արսլանեան ճեմարանի կառոյցին ճարտարապետութիւնը: Իր ներկայացուցած ծրագիրին շատ հսկայ ըլլալուն պատճառով, նիւթապէս անհնար էր իրագործելը: Այդ պատճառով ալ հետագային որոշ փոփոխութիւններով այլ ճարտարապետ ընկերներ գործը շարունակեցին:
Մէկ շրջան Կեդրոնական կոմիտէի անդամ ըլլալէ ետք պայքարեցաւ, որ լիազօր ձայնով պատգամաւոր ընտրուի եւ ընտրուեցաւ 1981-ի ՀՅԴ Ընդհանուր ժողովին: Հոն հսկաներու հետ Բիւրոյի անդամ ընտրուեցաւ 36 տարեկանին: Հոս եւս ընկեր Սագօ իր շուրջ համախմբեց երիտասարդ մտաւորականներ եւ նոր դիմագիծ տուաւ Բիւրոյի Երիտասարդական գրասենեակին: Ընկերները մղեց, որ երիտասարդականը ունենայ իր առանձին օրկանը, ուր երիտասարդ մտաւորական գրիչներու տեղ պիտի տրուէր եւ հոն անոնց գրութիւնները պիտի հրապարակուէին: Կը յիշեմ, քանի՜-քանի՛ գիշերներ լուսցուցած է օրկանին յարմար անուն մը յղանալու համար: Վերջապէս կանգ առաւ «ԿԱՅԾԵՐ»-ին վրայ: Նաեւ մօտէն հետեւեցաւ առաջին թիւի լոյս ընծայումին եւ առաջին խմբագրականին: «ԿԱՅԾԵՐ»-ը մօտաւորապէս 15 տարի անընդմէջ հրատարակուեցաւ իր առաջնորդողի հանգամանքով, մինչեւ որ 2000 թուականին Բիւրոյի Երիտասարդական գրասենեակը փոխադրուեցաւ Երեւան:
Ընկեր Սագօ տարբեր հարցեր, խնդիրներ քով քովի դնելու, համադրելու բացառիկ ձիրք ունէր: Հայ դատի գործնական աշխատանքներուն առաջին դէմքերէն մէկն էր: Այդ ծիրին մէջ մարտական եւ մտաւորական տղաք իրարու մօտեցնելով` միասին գործի մղելու բացառիկ կարողութիւնը ունէր: Նախանձախնդիր էր դաշնակցականի բարոյական ըմբռնումներու գծով: Դաշնակցական մարդը իր նիստ ու կացով օրինակելի անձ պէտք էր ըլլար եւ զանազանուէր այլոցմէ:
Ընկեր Սագօ Սարգիսեան իր վերջին ներդրումը ունեցաւ Լոս Անճելըսի գաղութին, երբ 1983-ին Բիւրոյի կողմէ շրջան գործուղուեցաւ կազմակերպական աշխատանքներ ծաւալելու համար: Հոն ալ սրտի բաց վիրահատութենէ մը ետք հիւանդանոցի մէջ իր մահկանացուն կնքեց 39 տարեկան հասակին:
Ընկերը ապրեցաւ շատ կարճ եղաւ, բայց` փոթորկալի: Հաւատարիմ մնաց Դաշնակցութեան գաղափարական եւ ծրագրային հանգանակին. «Բոլոր ուժերով պայքարիլ ու ծառայել Հայաստանի եւ հայութեան ազատագրութեան դատին»: Այդ ուղղութեամբ գործեց, պայքարեցաւ եւ Դաշնակցութեան գաղափարները միայն իրեն չպահեց, այլ ամբողջ հոգիով տարածեց իր շրջապատի ընկերներուն:
Ընկերոջ կանուխ բաժնուիլը այս աշխարհէն մտածել կու տայ մեզի, որ եթէ երկար ապրէր եւ Հայաստանի անկախութիւնը տեսնէր, ի՞նչ ըսելիք եւ ընելիք պիտի ունենար: Նաեւ երկար ապրէր եւ տեսնէր Արցախեան սխրանքները, ի՞նչ պիտի ըսէր եւ ընէր:
Մէկ պատասխան կրնանք տալ` ամբողջ հոգիով եւ սրտով ջատագովը պիտի հանդիսանար ազատագրական պայքարին…
Ապա` յաղթանակէն ետք ալ պայքար…
