Պատրաստեց` ԿԱՐՕ ԱՂԱԶԱՐԵԱՆ
Մեծ պահոց առաջին չորս կիրակիները անցան: Մեծ պահքի հինգերորդ շաբթուան զուգադիպող չորեքշաբթին միջինք է: Ան եկեղեցական տօնացոյցին մէջ որպէս տօն չէ նշուած, սակայն հայկական աւանդական կենցաղին մէջ շատ տարածուած է: Հաւատացեալներ միջինքին փառք կու տան Աստուծոյ, որ արժանացած են հասնելու Մեծ պահոց ապաշխարութեան շրջանի կէսին եւ իրենց աղօթքներով կարողութիւն կը հայցեն Աստուծմէ` ապաշխարութեան մնացեալ օրերը լաւագոյնս արժեւորելու համար: Իսկ անոնք, որոնք տակաւին նկատի չեն ունեցած ապաշխարութեան շրջանը, անոնց համար եւս միջինքը ունի իր բարերար թելադրութիւնը, որովհետեւ կրկին կը յիշեցնէ, թէ Մեծ պահոց մնացեալ կէսը դարձեալ առիթ է հոգեւոր վարժութիւններու` ծոմապահութեան, պահեցողութեան եւ աղօթքի, որոնց միջոցով կարելի է վերանորոգուիլ մկրտութեան ուխտին մէջ, զօրանալ հաւատքով եւ մխիթարուիլ փրկութեան յոյսով:
Միջինքէն ետք շաբաթ օրը Հայց. եկեղեցին կը յիշատակէ Սեբաստիոյ մէջ նահատակուած Սուրբ Քառասուն Մանուկներու տօնը ու կը հայցէ անոնց բարեխօսութիւնը:
Վարք Սրբոց Քառասնից Մանկանց
Համաձայն վարքագրական աղբիւրներու, քառասուն մանուկները («մանուկ» բառը զինուոր իմաստը ունի) 4-րդ դարու նահատակ սուրբեր են: Իրենց տրուած «մանուկ» մակդիրը կը մատնանշէ անոնց հոգիի մանկութիւնը` անմեղութիւնն ու պարզութիւնը:
Սեբաստիոյ մէջ նահատակուած 40 զինուորները (քառասուն մանկունք) 4-րդ դարու սկիզբը նահատակուած Քրիստոսի 40 վկաները Փոքր Հայքի տարբեր քաղաքներէն էին եւ Սեբաստիոյ (Սվազ) կայսերական գունդին զինուորական ծառայութեան մէջ էին: Երբ Լիկիանոս կայսեր հրամանով Կեսարիոյ դուքս Լիւսիասը հարցաքննութիւն կը կազմակերպէ` բանակին մէջի քրիստոնեայ զինուորներ յայտնաբերելու նպատակով, անոնցմէ 40-ը, հաւատարիմ իրենց հաւատքին, անվեհեր պատասխաններով դատաւորներուն զայրոյթ կը պատճառեն եւ կը բանտարկուին: Քանի մը անգամ կ’առաջարկուի անոնց վերադառնալ հին աստուածներու, այլապէս` ենթարկուիլ հաշուեյարդարի: Երիտասարդները կը յայտնեն, որ իրենք միշտ եղած են ու կը մնան հաւատարիմ Սեբաստիոյ թագաւորին, սակայն ուխտ ունին նաեւ անխախտ պահելու երկնաւոր թագաւորին նկատմամբ իրենց հաւատքը: Լիւսիանոս, որպէս պատիժ, մերկ վիճակի մէջ, գիշեր ատեն, ձմրան ցուրտ եղանակին սառուցեալ լիճի մէջ կը նետէ զիրենք: Լիւսիաս լիճի ափին տաք բաղնիք մը պատրաստել կու տայ, որպէսզի երիտասարդները գայթակղեցնէ, որպէսզի անոնք ներս մտնելով փրկուին: Բայց 40-էն մէկը միայն չի դիմանար եւ սառած ջուրէն դուրս գալով` կը մտնէ տաք բաղնիքը ու կը կնքէ իր մահկանացուն ու կը զրկուի թէ՛ երկրային եւ թէ՛ երկնային կեանքէն: Երկնային լոյս մը կը ճառագայթէ լիճին վերեւ եւ լուսեղէն թագեր կ՛իջնեն նահատակ սուրբերու գլուխներուն: Զինուորներէն մէկը, տեսնելով այդ, կը լեցուի Քրիստոսի հաւատքով եւ նետուելով լիճը` պսակակից կը դառնայ 39 զինուորներուն: Աստուածային հրաշքով ձմեռնային սառնամանիքը դիմակալած վկաները առաւօտեան կը նահատակուին: Անոնց նշխարները կ’ամփոփուին Սեբաստիոյ մէջ, ուր հետագային կը կառուցուի «Քառասուն Մանկունք» 40 գմբէթանի տաճարը, որ կանգուն մնացեր է մինչեւ Լենկթիմուրի արշաւանքը: Սփիւռքի մէջ եւս կը գտնուին եկեղեցիներ, որոնք կը կրեն Քառասնից Մանկանց անունը, ինչպէս` Լիբանանի, Սուրիոյ եւ Ամերիկայի մէջ:
Աւանդութիւն . Լիճք Եւ Ծնրադրութիւնք
Քառասուն Մանկանց յիշատակի ժողովրդական սովորոյթներն են լիճքը և ծնրադրութիւնը: Լիճքը որոշ բնակավայրերում կատարուած է եկեղեցւոյ մէջ, այլ վայրերուն` տունը: Բասէնի մէջ միջինքի չորեքշաբթի երեկոյեան եկեղեցւոյ մէջ ջուրով եւ ձէթով լեցուն կոնք կը դրուի, որ կոչուած է «լիճք», ուր եղէգնեայ խաչի մէջ մինչեւ լոյս պատրոյգ կը վառուի: Առաւօտեան մաս-մաս կը բաժնուի գիւղի տուները: Արարատեան գաւառին եւ բասէնցիներու մօտ լիճքին մէջ կը վառուի քառասուն պատրոյգ:
Լիճքը կը խորհրդանշէ լիճին մէջ զինուորներուն նահատակութիւնը, իսկ ջուրի մէջ վառուող պատրոյգի լոյսը` այդ վայրին մէջ ծագած լոյսը: Սեբաստոյ մէջ Քառասուն Մանկանց տօնը մասնաւոր նշանակութիւն ունեցած է, որովհետեւ սուրբերու նահատակութեան վայրն է: Քաղաքի հարաւային կողմը կը գտնուի սեւ, դառնահամ լիճը, ուր «Անցանէին ընդ ջուր, մաքրեալք որպէս զոսկի փորձելոյ ի հուր», եւ անդանօր «Պատուական արեանցն հեղելով, զկապուտակ զծովն վարդագոյն ներկէր»: Լիճի մօտ գտնուած են բաղնիքի հետքերը, ուր ապաստանած է քառասուն զինուորներէն մէկը, որ լքած էր իր ընկերները:
Քառասուն անգամ քառասուն, այսինքն 1600 անգամ ծնրադրելը գրեթէ ամէն տեղ ընդունուած է: Հիմնականօրէն այս արարողութեան մասնակցած են երիտասարդ հարսերն ու աղջիկները` յաճախ հաւաքուելով իրենց նշանուած ընկերուհիին տունը: Ընդունուած է տանիլ հալվա, գաթայ, խեծաղ: Ծնրադրութեան ծէսը կոչուած է Քառասուն Մանուկ, որուն ժամանակ ամանի մէջ դրած են քառասուն հատ բակլայ: Աղջիկներէն ամենափորձառուն ու նախաձեռնողը, համրիչը ձեռքին, կը յայտարարէ ծնրադրման արարողութեան սկիզբը: Այդ ընթացքին խումբով, երգեցիկ ձայնով կ՛արտասանեն.
Քառսուն Մանուկը` լիճին,
Թագն ու պսակը` ճիտին,Ինչ որ տուիր բաղնեպանին,
Անոր կէսն ալ ինծի տուր:
Քառասուն մանկանց պատմութիւնը կը յորդորէ կեանքի բոլոր դժուարութիւններուն մէջ հաւատարիմ մնալ Քրիստոսի հաւատքին, յաղթահարել դիւրահաճ գայթակղութիւնները` երկնային պսակին արժանանալու համար:
Սրբոց Քառասնից Մանկանց տօնը այս տարի կը զուգադիպի շաբաթ, 30 մարտին: Կիրակի, 31 մարտին հանդիսաւոր սուրբ եւ անմահ պատարագ կը մատուցուի եւ մատաղօրհնէք կը կատարուի Նոր Մարաշի Սրբոց Քառասնից Մանկանց եկեղեցւոյ մէջ, Պուրճ Համուտ:
