ՄԱԿԱՐ ի Գաղղիա
Հայկական ակադեմիա-սրճարանն էինք: Կը լսէի զոյգ հայերէնները, թրքերէն, ֆրանսերէն, քրտերէն: Արմենակ խօսելու փափաք ունէր: Ե՞րբ չէ ունեցած:
– Մակա՛ր, գիտես, գեղանկարի, դրամի, դրոշմաթուղթի, զէնքերու հաւաքածոյ կազմող հայեր կան: Դեռ ոչ ոք մտածեց հաւաքածոյ մը կազմել երեսուն տարիէ ի վեր Հայաստանի վերականգնման համար արտայայտուած միտքերուն: Երկրաշարժի թէժ օրերուն, հիւրանոցը, նախաճաշի պահուն, կը հանդիպէինք տարբեր երկիրներէ իրենց նորոյթ սեւ սամսոյնայդներով եկածներու: Զիրենք դիմաւորողներուն հետ կ’երթային, կու գային: Կ’ըսէին. Հայաստանի օգնել, աւերուած քաղաքները վերակառուցել, աշխատատեղեր ստեղծել եւ տուրիզմը քաջալերել:
– Լա՛ւ էր, Արմենա՛կ, շատեր յիշեցին, որ ծագումով հայ էին:
– Միսիոնարներ: Աւանդութիւնը կը շարունակուի: Բայց քանդուած քաղաքները չեն վերականգնած, եթէ չխաբուինք հեռատեսիլի համար կոսմետիկ խնամքով պատկերներէն: Տուրիզմը յաջողած է, ան ալ` մայրաքաղաքի մայթերու ճաշարաններով եւ սրճարաններով, որոնք չկան Գիւմրի, Իջեւան, Գորիս, Ալլավերտի, նոյնիսկ կողքի Աշտարակ կամ Եղվարդ: Կը ժամանեն եւ կը մեկնին փրկարարներ, մեծ հիւրանոցներու խելք բաժնողներ, միշտ փոխուող ղեկավարներու հետ նկարներ: Յետոյ ի՞նչ. սփիւռք(ներ)ի շուկային համար բարենիշ:
– Չուրանանք, Երեւանը ծաղկեցաւ,- ըսի:
– Ճի՛շդ ես: Նախաձեռնութիւնները Երեւանի պատերու ետին են, intra muros, անդին` գիւղ եւ քաղաք մնացած են անջրպետային հեռաւորութեան վրայ:
Արմենակ սուրճը կուլ տուաւ եւ շարունակեց.
– Կը յիշեմ պատմուած դրուագ մը: 19-րդ դարուն Պոլիս պատրիարքական պայքարներ եղած են, կ’ընտրէին, կը հրաժարեցնէին: Արքեպիսկոպոս եւ եպիսկոպոս չէ մնացած, ընտրուած են եւ վար առնուած: Գաւառէն վարդապետ մը կ’ընտրեն: Գիտե՞ս, պատրիարքարան «Ծաղկեայ դահլիճ» մը կայ, ուր դրուած են պատրիարքներու գեղանկարները: Ինչպէս հարկն է, գաւառի երեւելիները, իրենց կարեւորութիւնը եւ փէշերը հաւաքած, կ’երթան նորընտիր պատրիարքը շնորհաւորելու: Հեղինակաւոր մը կը հարցնէ. «Հա՛յր սուրբ, հիմա որ պատրիարք եղաք, Պոլիս երթաք, ի՞նչ պիտի ընէք»: Հանդիսաւոր պատասխան: Կ’ըսէ. «Երթամ զիմ պատկեր նկարել»: Այն օրերուն համացանց չկար: Այլապէս ինք Պոլիս չհասած իր պատկերը աշխարհի շրջանը ըրած կ’ըլլար:
– Հայաստան կ’երթաս ու կու գաս, զաւեշտ շատ կը սիրեն երեւանցիները: Բեմադրիչի մը պատմէ ասիկա:
– Հայաստանցին կո՞յր է: Գիտեն: Դուն սփիւռքի կարեւոր եւ անկարեւոր տուրիստներուն պէտք է հասկցնես, որ պէտք է Գիւմրի ալ երթան, աւերակներուն առջեւ նկարուին եւ անժպիտ վերադառնան Պեւըրլի Հիլզ, Մանհաթան, Քոթ տ’Ազիւր, եւ վերջ տան զիմ պատկեր նկարելու բարեսիրութեան եւ քաղաքականութեան:
– Եթէ այդ ըսենք, տուրիստ ալ չի մնար, Երեւանն ալ կը դառնայ Արմաւիր:
– Մակա՛ր, զիմ պատկեր նկարել քաղաքական անմահութիւն է… Յիշէ՛ հոսհոսները, ինչպէս այսօրուան Այֆոնի եւ Ֆէյսպուքի ազգայինճիները: Անցեալին երջանիկ էինք, գրողի եւ բանաստեղծի հետ կը նկարուէինք: Հիմա` փոխուող անծանօթ կարեւորներու հետ: Ալպոմներու մէջ տեղ պիտի չմնայ:
29 յունուար 2019
