Ստորեւ կը ներկայացնենք ՀՅԴ Արցախի Կեդրոնական կոմիտէի ներկայացուցիչ Դաւիթ Իշխանեանին խօսքը` Ա. Մկրտչեանի 60-ամեակին նուիրուած ձեռնարկին:
Արթուր Մկրտչեանի 60-ամեակին նուիրուած միջոցառումը անկեղծութեան ու խոստովանութեան երեկոյ է:
Այդպէս էր 10 տարի առաջ, երբ տօնում էինք ընկ. Արթուրի 50-ամեակը, այն հազուադէպ օրերից, երբ ճշմարտութիւնը ստուերում էր կեղծիքին, երբ ազնուութիւնն աւելի գերադասելի էր դառնում, երբ շողոքորթներն ասելիք չեն ունենում, երբ իրական պատմութիւնն ողողւում է ամէնուր: Կարելի է երկար խօսել` չդիմակայելով զգացմունքների պոռթկմանը: Բայց տրուած հնարաւորութիւնը թելադրում է լինել յստակ` առարկայական, խօսել ըստ էութեան, կամաց-կամաց բացելով ոչ վաղ անցեալի պատմութեան փակուած վարագոյրը, սրբելով այն թանձր փոշին, որի տակ թաքնուած են իմ սերնդակիցների չխամրած յիշողութիւնները, երեւան հանել այն դէպքերն ու դէմքերը, որոնց մասին գիտակցաբար ժամանակաւորապէս լռեցինք, բայց չմոռացանք:
Այսօր բացառապէս պիտի խօսենք Արթուր Մկրտչեանի մասին, մեր նորօրեայ ազատագրական պայքարի ծնունդ Արթուր Մկրտչեանի, ով այդպէս էլ մնաց` որպէս Արցախի Հանրապետութեան պետականութիւն կերտողի խորհրդանիշ: Մեր անկախ Հանրապետութեան առաջին նախագահ, այո՛, առաջին ընտրուած նախագահ Արթուր Մկրտչեանի մասին, այն Արթուրի, ով լինելով ՀՅ Դաշնակցութեան անդամ, ընտրուելով Գերագոյն խորհրդի նախագահ` գերադասեց պետական ամենաբարձր ամպիոնից յայտարարելու, որ ինքը որեւէ կուսակցութեան անդամ չէ, որպէսզի դառնայ բոլորի նախագահը:
Մենք այսօր խօսում ենք այն Արթուրի մասին, որ զինուորական հակումներ չունենալով, գերագոյն գլխաւոր հրամանատար հանդիսանալով հանդերձ, այդպէս էլ գերադասեց իր ուսերին չկրել զինուորական կոչումներ, ոչ էլ զինուորական համազգեստը դարձրեց ժամանակներին «մոտայիկ» դարձած հագ ու կապ: Այն Արթուրի, որ այդպէս էլ առ այսօր չարժանացաւ պետական ամենաբարձր կոչումի ու պարգեւի, արժանացաւ աւելիին` ազնիւ ու պետական մտածելակերպով Առաջնորդի կոչումին:
Տեղին է այստեղ յիշել մեր մեծերից Աւետիս Ահարոնեանի խօսքերն` ուղղուած Զօրավար Անդրանիկին.
«Մի՛շտ էլ ցաւ ունեցայ Անդրանիկի ուսադիրների համար: Ազգային հերոսները պաշտօնական փայլ ու պատուից միշտ պէտք է ազատ մնան: Յարգանքն ու պաշտամունքը, որ ժողովուրդն է փռում իր ընտրեալների ոտքերի առջեւ, մշտական եւ անուշաբոյր խնկարկութիւն է: Ո՛չ մի շքանշան, ո՛չ մի պատուոյ աստիճան չի կարող այն փոխարինել:
«Սասունի արծիւը զօրավարութեան պատուանշանների պէտք չունէր: Հայ ժողովուրդն իր հոգում նրան շատ աւելի բարձր պատուանդանի վրայ էր դրել, քան կարող էր հասնել որեւէ զօրավա՛ր»:
Այդպիսին է նաեւ Արթուր Մկրտչեանը:
Մենք պիտի խօսենք այն առաջնորդ Արթուր Մկրտչեանի մասին, ով մեր ժողովրդի համար ամենածանր ժամանակներում չխուսափեց իր ուսերին պատասխանատուութիւն վերցնելուց` համոզուած լինելով, որ բոլորը կ՛առաջնորդուեն իր նման անաղարտ զգացումներով, չպատկերացնելով նոյնիսկ իր նկատմամբ հնարաւոր խափանարար քայլերի մասին, որ կարող էին ձեռնարկել իր երբեմնի խմբակիցներն ու ազատագրական պայքարի առաջնորդներ հռչակուածները չգիտակցելով, որ դա ուղղուած է նորանկախ Արցախի պետութեան դէմ:
Մենք պիտի խօսենք հրապարակախօս եւ իր ունկնդիրների սիրտը շահած Արթուրի մասին, այն փոքրամարմին, բայց մեծ ոգու տէր Արթուրի, որ խորհրդային ու համայնավարական մտածելակերպ ունեցող զանգուածների մէջ իր խօսքով կարողացաւ արթնացնել ազգային պատկանելիութեան ու ազատագրական պայքարին պատրաստ բջիջները` շահելով նրանց վստահութիւնը: Այն ռամիկ ու չարքաշ ընտանիքի զաւակ Արթուրի, ով կարողացաւ իր մէջ ներդաշնակել Դիզափայտի ժեռ ու ապառաժ բարձունքների ու Արաքսի դաշտավայրի բնական հարստութիւնն ու բնութեան ոգին, հայ ժողովրդի կենցաղը, աւանդոյթներն ու սովորոյթները` յաւակնելով դառնալ հայ ազգագրութեան ճշմարիտ գիտակ:
Մենք պարտաւոր ենք խօսել այն Արթուրի մասին, ով իր բարոյական կերպարն առաւել արժեւորեց իր օրինակելի ընտանիքով: Այդպէս էլ ընտանիքի համար բարոյականութունն ու համեստութիւնը թողնելով որպէս ամենամեծ ժառանգութիւն… կարելի է շարունակել:
Ժամանակն ու պատմութիւնը մեծ դասեր ունեն: Պատմութիւնը ժամանակի ընթացքում երբեմն դիտաւորեալ մոռացւում է, երբեմն կեղծւում: Ներկայ ժամանակի պատմութիւնը դա մենք ենք` մեր անցած ուղիով ու արժեհամակարգով: Մենք պարտաւոր ենք երեւան հանել իրական եւ ճշմարիտ պատմութիւնը:
Խոստովանութեան ու անկեղծութեան այս երեկոյին ինձ մնում է համեստօրէն եւ անկեղծ սրտով շնորհաւորել ընկ. Արթուրի տարեդարձը, հաւաստիացնել ներկաներին ու բոլոր նրանց, ովքեր խորութեամբ ու անաչառութեամբ են ընկալելու իմ ահազանգերը, որ մենք հաւատարիմ ենք այն բարձր ու վեհ գաղափարներին, որ դաւանում էր Արթուր Մկրտչեանը:
ՀՅ Դաշնակցութեան մեծ ընտանիքի անունից ինձ վերապահուած է շնորհաւորել Արցախի Հանրապետութեան իշխանութիւններին, արթուր Մկրտչեանի հարազատներին ու գաղափարակից ընկերներին` ԼՂՀ Գերագոյն խորհրդի առաջին նախագահ Արթուր Մկրտչեանի ծննդեան 60-ամեակի առիթով:
